دیپلماسی رسانه‌ای عطف به ارتباطات استراتژیک

نشست 10 تیر 1396 گروه ترکیه شناسی با عنوان «دیپلماسی رسانه ای عطف به ارتباطات استراتژیک» که توسط دکتر رها خرازی آذر ارائه گردید، برگزار شد. در این نشست که مدیریت آن را آقای محمد علی مهتدی پژوهشگر ارشد پژوهشکده بر عهده داشت، دکتر اسدالله اطهری مدیر گروه ترکیه شناسی، دکتر سید جواد صالحی مدیر گروه خلیج فارس، اعضای گروه ترکیه شناسی و برخی دانشجویان مقطع دکتری حضور داشتند.

در ابتدا آقای مهتدی ضمن خوشامدگویی به حاضرین در نشست بر اهمیت نقش رسانه در تحولات سیاسی و دیپلماتیک/ مقایسه تاثیرگذاری رسانه های داخلی و بین المللی از اتفاقات جهانی بر مخاطب و بررسی چالش ها و خلاء های رسانه ای انتشار اخبار در ایران اشاره کرد و گفت: در حال حاضر این موضوع مطرح است که پس از داعش قدرت های منطقه ای و بین المللی چه برنامه ای برای عراق و سوریه دارند. بحران یمن همچنان ادامه دارد. مسئله قطر و فشاری که از سوی عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر بر کشور قطر  وارد می‌شود و ممکن است این بحران حتی به برخورد نظامی تبدیل شود.

در شرایطی که دولت ترامپ به ایران اعلان جنگ می کند و تحریم ها را تشدید و سوریه را تهدید کرده که می خواهد از سلاح شیمیایی استفاده کند، بنظر می رسد آمریکایی ها می خواهند وارد عمل شوند. این تحولات منطقه را در مقابل یک وضعیت بسیار حساس قرار داده است در این شرایط مسئله اطلاع رسانی و رسانه ها بسیار مهم هستند.

در نیمه قرن گذشته فقط روزنامه ها در امر اطلاع رسانی فعال بودند و بعد رادیو و تلویزیون اضافه شد اما اکنون با رسانه های مدرنی مانند شبکه های اجتماعی و موبایل های هوشمند روبه رو هستیم. در حال حاضر هر فرد صاحب یک تلفن همراه،یک ریپورتر است و با پدیده ای روبرو هستیم که جریان شدید و سریع از اطلاعات در سطح جهانی در رفت و آمد است و هر اتفاقی که رخ می دهد در هر نقطه از جهان منتشر می کنند.

با یک تهدید بسیار سخت به نام "فیک نیوز" یا اخبار ساختگی نیز رو به رو هستیم به گونه ای که ممکن است شما عکسی را می بینید اما تشخیص اینکه فتوشاپ است یا واقعی دشوار باشد. هزاران خبر روزانه در شبکه های اجتماعی منتشر می شود بدون اینکه جمع زیادی از افراد صحت آنها را تشخیص دهند در این شرایط با توجه به اهمیت رسانه ها و اهمیت کار تبلیغاتی از سوی بازیگران منطقه ای این مسئله بسیار حساسی است.

در ادامه خانم دکتر رها خرازی آذر ابتدا با اشاره به نقش دیپلماسی رسانه ای در جهان امروز، یاداوری کرد دیپلماسی رسانه ای، با وقوع رویداد "یازدهم سپتامبر" که درست در مقابل چشم جهانیان و از دریچه تلویزیونهای جهان اتفاق افتاد، وارد دوران جدید خود شد. از همان لحظه فرو ریختن برج ها باز نمایی رسانه ای این رویداد، شروع و تا سالها بعد از آن ادامه یافت. در جریان این رویداد و بعد از آن، اتاقهای طراحی عملیات دیپلماسی رسانه ای، همزمان اتاقهای مونیتورینگ رسانه ای کشورهای جهان پا به عرصه پویایی گذاشت که به هیچ عنوان با فعالیت این عرصه ها در حوزه زمانی پیشتر از وقوع رویداد یازده سپتامبر 2001 ، قابل مقایسه نبود.

آنچه قابل تامل است این ست که متاسفانه در تحلیل سیاست خارجی اغلب داده های رسانه ای را مساوی با اطلاعات سیاست واقعی و یا مساوی با عملیات سیاست خارجی درنظر می گیرند و نسبت به ان واکنشها را تنظیم و موضع گیری ها را اتخاذ می کنند. در حالی که این داده ها باید راستی آزمایی شوند، معناهای واقعی آنها استخراج شود و بیش از هر چیز باید با تکنیک های باز نمایی حقیقت یابی شوند. که این امر بیش از هر چیز به متخصصان حرفه ای رسانه ای نیاز دارد.

چالش دیگر این حوزه این ست که خبرنگاران به طور طبیعی اطلاعات و تصویری محدود از یک واقعیت در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی دارند و این اطلاعات در بسیاری اوقات برای کار علمی در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی کافی نیست. به بیان دیگر سیستمهای رسانه ای لازمست بدانند که قضاوت کامل و درست گاهی از اطلاعات موجود، حاصل نمی شود و نیاز به اطلاعات بیشتری برای تحلیل وجود دارد که این اطلاعات در دسترس رسانه ها نیست.

این امر در کنار این واقعیت قابل توجه است که در مسیر طراحی پلان دیپلماسی رسانه ای الزاماتی وجود دارد که در بیشتر اوقات خارج از سیستم محتوای فاش شده اطلاعات بوده و نیازمند دانش سیاسی و امنیتی روز متخصصان طراح دیپلماسی رسانه ای است.

دکتر خرازی آذر در ادامه افزود: اکثر مدیران رسانه ها و خبرنگاران کشورهای مختلف به طور فی البداعه نمی دانند در چه محدوده ای باید وارد عرصه دیپلماسی رسانه ای بشوند. این اندیشکده ها هستند که به عنوان نهادها و سیستمهای میانی با درنظر گرفتن دکترین های پایدار سیاست خارجی کشورها، مسیر رسانه ای کردن امور جاری دیپلماسی و سیاست خارجی را هموار می سازند.

از نگاه ایشان اخبار و محتوای رسانه ها در حوزه خاورمیانه، اغلب بار امنیتی دارند. منطقه به تناوب دچار جنگ و کشمکش است. از این رو راه اندازی سیستم ارتباطات استراتژیک یکی از اساسی ترین اقداماتی است که کشورهای این منطقه باید نسبت به آن فعالانه عمل کنند.

در ادامه آقای مهتدی با بیان اینکه تاثیر شبکه الجزیره در تحولات مهم بوده است گفت: یکی از در خواست های عربستان سعودی،امارات متحده عربی،بحرین و مصر از قطر این است که شبکه الجزیره را ببندد .چطور یک رسانه به یک وسیله برای ایجاد تغییر در منطقه تبدیل می شود ما نیاز به آموزش مسئولان داریم و از طرفی رسانه های ما نیز باید در این بخش آموزش ببینند که چه گفتمانی داشته باشند .

در پایان این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین پایان یافت.

گزارش: امیر حسین رجبی معمار، دبیر گروه ترکیه شناسی