سیاست خاورمیانه ای ترکیه در سال 2017

نشست شنبه 16 دی گروه ترکیه شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با عنوان "سیاست خاورمیانه ای ترکیه در سال 2017" با حضور دکتر اسدالله اطهری مدیرگروه ترکیه شناسی، آقایان دکتر رضا دهقانی هیئت علمی دانشگاه، دکتر رحمت حاجی مینه پژوهشگر ارشد مهمان پژوهشکده و دکتر حاجی آقایی عضو هیات علمی دانشگاه، اعضای گروه ترکیه شناسی و برخی پژوهشگران مهمان برگزار شد.

 در ابتدای نشست آقای ابراهیم فراهانی از اعضای گروه ترکیه شناسی که مدیریت نشست را بر عهده داشت با اشاره به ساخت پایگاه نظامی توسط ترکیه در منطقه ی خلیج فارس و قطر و در اختیار گرفتن بندر راهبردی سواکین گفت این سیاست ترکیه می تواند ادامه ی همان رویکرد نوعثمانی گرایی و رقابت در مورد رهبری جهان اسلام میان عربستان و ترکیه باشد و موضوع فلسطین هم در کانون این رقابت است.

دکتر دهقانی نیز با اشاره به گسترش اختلافات میان رهبری ترکیه و اتحادیه ی اروپای گفت: در کلام رهبران اروپایی، تغییری اساسی در مورد پیوستن ترکیه به اتحادیه ی اروپایی پدید آمده که برای آنکارا بسیار ناامید کننده است. وی با بیان این که بیش از 50 سال است که ترکیه علاقمندی خود را برای پیوستن به جمع کشورهای اروپایی اعلام کرده، افزود: در سال 1999در خواست نامزدی ترکیه اعلام شد .در این راستا ترکیه تلاش فراوانی کرد تا معیارهای مورد پذیرش اتحادیه ی اروپایی را که به معیارهای کپنهاگ معروف است به کار ببندد. اما تحولات درونی ترکیه در دو سال گذشته این مساله را به محاق فروبرده است.

دکتر دهقانی با طرح این پرسش که چرا پس از گذشت این همه سال حتی نامزدی ترکیه نیز به طور کامل مورد پذیرش قرار نگرفته و در این میان چه رخدادهایی پیش آمده است تصریح کرد:

 نخستین نکته، تفاوت بنیادین ارزشی میان ترکیه و اتحادیه ی اروپایی است به طوری که خانم مرکل در سال 2005 گفت:" اتحادیه ی اروپایی یک کلوپ مسیحی است ."و پیش گرفتن سیاست های نو عثمانی گرایی از سوی ترکیه در تضاد آشکار با ارزش های اروپایی و یادآور خاطرات تلخ اروپاییان از امپراتوری عثمانی است.

دومین نکته نوع حاکمیت در ترکیه است. اتحادیه ی اروپایی ترکیه را همچنان به عنوان کشور کودتا ها می شناسد. و به تازگی نیز آقای مکرون، رییس جمهوری فرانسه گفت:" ترکیه دیگر شانس پیوستن به اتحادیه ی اروپایی را نخواهد داشت ."

وی با اشاره به اینکه مهم ترین بحث در مورد ترکیه مربوط به مسایل حقوق بشری و دموکراسی در این کشور است، تاکید کرد: گشایش کردی ناکام ماند. بازداشت های گسترده و اخراج های پس از کودتا و اقتدارگرایی رو به افزایش اردوغان نوید بخش یک کشور دموکراتیک مورد نظر اتحادیه ی اروپایی نیست بلکه حرکت به سمت ژئوپلتیک نو عثمانی گرایی است. دکتر دهقانی عضویت ترکیه را در ناتو برای اروپا و آمریکا بسیار مهم دانست و عنوان کرد: ترکیه سیاست الاکلنگی میان شرق و غرب را پیش گرفته است.

در ادامه ی نشست دکتر حاجی مینه با بیان این که تلاش ترکیه در سال 2017 مبتنی بر تثبیت قدرت در داخل و حفظ ایفای نقش و بازنگری در خارج بوده است، گفت: اولین هدف حزب عدالت و توسعه تثبیت قدرت در داخل می باشد. وی با تاکید بر اهمیت بررسی نقاط عطف در تحلیل سیاست خارجی کشورها افزود: از جمله ی این نقاط عطف در سال گذشته ی میلادی در سیاست خارجی ترکیه همکاری آن با ایران و روسیه در مورد سوریه است به طوری که آنکارا توانست ضمن حفظ بازیگری خود در خاورمیانه، نزدیکی به روسیه را به عنوان کارت بازی در رابطه ی خود با اروپا و آمریکا بکار گیرد.

 به بیان دکتر حاجی مینه: در اوایل سال 2017 ترکیه امیدوار بود آمدن ترامپ به بهبود روابط میان دو کشور بینجامد. به رغم این تصور ، آمریکا نه تنها فتح الله گولن را تحویل نداد بلکه روابطش را هم با کردهای سوریه گسترش داد. وی بر این باور است با توجه به اینکه ترکیه می کوشد نقش رهبری جهان اسلام را بازی کند در مسئله ی اعلام قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی از سوی ترامپ، سعی خواهد کرد از طریق مخالفت با این سیاست ترامپ، چهره خود را ترمیم کند و دوباره در میان مردم منطقه جایگاه خود را احیاکند. به گونه ای که مسئله ی قدس برای اردوغان فرصتی طلایی است و با نمایش های سیاسی، خود را به عنوان مدافع اصلی فلسطین معرفی خواهد کرد.

ایشان همچنین افزود؛ سال 2018 از منظر اردوغان سال افزایش قدرت و از نگاه مخالفان وی سال تحمل خواهد بود چرا که هم کردها و هم سکولارها از سیاست های او ناخرسند هستند و احتمال تشکیل ائتلاف میان احزاب مخالف اردوغان در انتخابات 2019 بسیار جدی است.

وی با بیان اینکه آقای اردوغان پس از تثبیت قدرت و کنترل اوضاع داخلی، با سفر به فرانسه در اوائل سال 2018 در صدد ترمیم روابط با اروپاست ، ترکیه ی اردوغانی با در پیش گرفتن سیاست خارجی چندوجهی به دنبال نقش آفرینی بیشتر در آینده ی منطقه است.

در پایان این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین خاتمه یافت.

گزارش: امیر حسین رجبی معمار دبیر گروه ترکیه شناسی