اژدهای آرام ، عقاب تیزبین

نویسنده: مهدی سلامی، پژوهشگر گروه مطالعات جامعه و سیاست عربستان

چین در نظامِ بین الملل امروز به یک قدرتِ اجتناب ناپذیر(Indispensable)  تبدیل شده و حرکتِ آرام، بی سر و صدا و تدریجی قدرت یابی آن، جایگاه مطمئنی را برای این کشور تضمین کرده است. همچنین این کشور به عنوان مدعی هژمونی باید بتواند محیط مجاور و نزدیک خود را رام کند و در این مورد تجربه قدرت های جهانی از دوره باستان تا کنون و به ویژه از سده پانزدهم به بعد نشان می دهد که این موضوع بسیار حیاتی است و یکی از عوامل هژمونی آمریکا از سده بیستم تا به امروز، محیط ژئوپلیتیک مساعد هژمونی بوده است.

ترویج ابتکار کمربند-راه (belt-road initiativ) و تاسیس بانک سرمایه گذاری زیرساخت های آسیا (AIIB) و بانک توسعه جدید(NDB) ،اقداماتی هستند که به موجب آن کمک های توسعه خارجی چین، شکل یک حمایت نهادی به خود گرفته است تا بتواند دامنه نفوذ اقتصادی خود را گسترش بدهد. قرارداد۲۵ ساله ایران و چین را هم می توان در همین زمینه گنجاند.(البته عدم همسان سازی در زمینه درک و تعریف یکسان از روابط و فضای بین الملل بین چین و ایران می تواند خیلی زود به این قرارداد پایان بدهد و این قرارداد با همین روند، نمی تواند جزو قراردادهای با دوام long-lived باشد). چین به صورت همزمان با ایران همکاری های اقتصادی با دیگر محورهای منطقه خاورمیانه را دنبال می کند و این همکاری ها را به صورت سنجیده و قدم قدم جلو رفتن (Navigation and Piecemeal) بنا کرده است. اما در مقابل ایالات متحده آمریکا هم پیش بینی های خود را در این زمینه انجام داده است به گونه ای که به عقیده نگارنده مهمترین چالش سیاست خارجی اش مهار چین می باشد.

سیاست خارجی امریکا به ویژه از سال ۲۰۱۲ بر محاصره منطقه ای چین تحت عنوان سیاست چرخش به آسیا pivot to asiaو یا توازن نو rebalance قرار داشته و این روند در آینده تداوم خواهد داشت و این امر نشان دهنده احساس خطر جدی از سوی آمریکا،به عنوان بزرگترین دولت نگران از قدرتمندی چین است.در سند راهبرد امنیت ملی ایالات متحده که دردسامبر۲۰۱۷منتشر شد،چین به عنوان کشوری به تصویر کشیده شده است که در تلاش است تا جایگزین آمریکا در منطقه هند و پاسفیک شود،الگوی اقتصادی خود را در جهان گسترش دهد و معماری امنیتی جدید را در منطقه به سود خود ایفا کند.همچنین شورای آتلانتیکAtlantic council) یک گزارش راهبردی را در اکتبر۲۰۱۷ با عنوان راهبرد ایالات متحده در قبال ابتکار کمربند-راه چین(us strategy towards chinas belt and road initiative )،به قلم گل لافت منتشر کرده است.

لازم به ذکر است که مقدمه تحلیل این گزارش توسط جوزف نای نوشته شده است.در این مقاله از ابتکار کمربند-راه ،به عنوان عامل ایجادکننده یک آسیب برای بشریت یاد شده و به ایالات متحده هشدارهایی داده شده است که از این قبیل هستند: بر ایالات متحده لازم است که در دولت خود مکانیزمی را برای فهم این ابتکار، نظارت بر آن و ارزیابی پیشرفت های آن ایجاد کند.کمیته هایی در کنگره و همچنین کمیسیون بررسی های اقتصادی و امنیتی ایالات متحده و چین باید بررسی های دوره ای در این خصوص ارائه دهند.همچنین ایالات متحده نباید اجازه بدهد که چین وظیفه توسعه اقتصاد بین الملل را در دست بگیرد و باید دیدگاه خود برای توسعه اقتصادی آسیا و افزایش همکاری با ابتکارهای ملی کشورهای هم پیمان خود در منطقه را تصریح کند.با این شیوه سیاستگذاری در آمریکا،می توان متوجه شد که پیداکردن هم پیمانان جدید و گسترش دامنه همکاری های ژئوپلیتیک چین،اصلا خوشایند واشنگتن نیست و به همین دلیل است که در فردای امضای قرارداد۲۵ساله ایران و چین،رئیس جمهور امریکا اظهار نگرانی میکند.البته اقتصادهای درهم تنیده چین و آمریکا،همواره باعث شده است تقابل این دو کشور به هیچ عنوان رنگ تقابل نظامی نداشته باشد و به تقابل های چند هفته ای اقتصادی ختم بشود.زیرا تبادل تجاری بین این دو کشور حدود۷۳۰میلیارد دلار می باشد که سهم چین از این تبادل حدود ۵۰۰میلیارد دلار صادرات ،یعنی معادل ۸۰ درصد می باشد. به همین دلیل است که همواره سیاست های اقتصادی پکن، رنگ رقابت ( competition ) را دارد و سخنی از مبارزات اقتصادی به میان نمی آورد.بنابراین می توان پیش بینی کرد که چین در رفتار خود در صحنه بین الملل سعی می کند تا رضایت واشنگتن را به همراه داشته باشد و از این بازار بزرگ سود ببرد و از طرف دیگر آمریکا را به این فکر وامی دارد تا به برخوردهای صرفا کوتاه مدت اقتصادی بسنده کند، اما باید منتظر ماند و دید تا در ادامه اتخاذ سیاست چرخش به آسیا، توسط آمریکا چه نتیجه ای خواهد داد.

ارجاع علمی: مهدی سلامی، «اژدهای آرام، عقاب تیزبین»، انتشار در سایت: 1400/2/5