استراتژی قدرت هوشمند، رویکرد جدید رهبران امارات متحده عربی

نویسنده: سید جواد موسوی زارع، پژوهشگر مهمان و عضو گروه مسائل استراتژیک خاورمیانه

عموما برای تحلیل رفتار بازیگران در صحنه بین الملل محققان مبتنی بر پارادایم، معرفت شناسی و سایر عوامل دخیل از تئوری های گوناگونی همچون نظریه ثبات هژمونیک، بازدارندگی، صلح دموکراتیک، چرخه کندراتیف و.. بهره برداری می کنند. سوزان ناسل، اندیشمند مطرح آمریکایی جهت توصیه به سیاست مداران آمریکایی در مقابل تحولات جدید روابط بین الملل از استراتژی جدیدی تحت عنوان قدرت هوشمند را مطرح می کند. اگر چه وی در تبیین دقیق این تئوری هنوز به موفقیت چشمگیری دست نیافته است، در یک برداشت کلی این گونه قدرت هوشمند را توصیف می کند: استفاده توأم و هم زمان از قدرت سخت و نرم متناسب با شرایط زمانی و مکانی. با این حال از زمان طرح این مفهوم از سوی ناسل به نظر می رسد گروهی از کشورها در تلاشند مقدمات این تئوری را در سطح عملیاتی نیز پیاده سازند؛ در همین راستا به نظر می رسد یکی از کشورهای فوق امارات متحده عربی است.

به طور دقیق تر تحلیلی از رویکرد رهبران امارات متحده عربی در قبال تحولات بین الملل حاکی از این دارد که امروزه استراتژی سیاست خارجی این کشور با محوریت قدرت هوشمند در حال پیگیری است. لذا اگر چه امارات متحده عربی تا چندی پیش در حوزه قدرت سخت افزاری از برد و قلمرو نفوذ محلی برخوردار بود و دایره نفوذ قدرت آن از مرزهای سرزمینی فراتر نمی رفت، در شرایط فعلی به پشتوانه وضعیت مناسب اقتصادی، تجربه تحولات میدانی سوریه و.. در مسائل خاورمیانه به ویژه با منطق قدرت سخت نقش فعال تری را ایفا می کند و قلمرو نفوذ خود را توسعه داده و تا حدی در این هدف نیز موفق بوده است به طوری که امارات در معادلات کنونی کشور یمن و لیبی به یک بازیگر اثرگذار تبدیل شده و نمی توان نقش آن را به سادگی نادیده گرفت. تقویت سیستم پدافندی با امضای قرار داد 3.5 میلیارد دلاری با کره جنوبی، تجهیز ارتش به هواپیمای جاسوسی آواکس«گلوبال آی»، امضای قرار داد خرید هوایپمای اف 35 از ایالات متحده و چندین معاهده نظامی دیگر با فرانسه، اسرائیل و.. بیانگر آن هستند که امارات خیز بزرگی را برای تقویت قدرت سخت در منطقه خلیج فارس برداشته است و در تکاپوی آن است که در کنار عربستان سعودی به بازیگر اثر گذار با محوریت قدرت سخت تبدیل گردد. لذا بررسی به عمل آمده از داده های سایت گلوبال فایر پاور حاکی از این دارد که تمرکز رهبران امارات بیشتر بر تقویت قدرت هوایی است که تا حدودی به نظر می رسد دلیل این تمرکز احساس تهدید از سوی ایران و جنبش النصارالله یمن می باشد.

اما همان گونه که پیشتر نیز مطرح شد، رویکرد امارات تنها به تقویت جبهه قدرت سخت محدود نمی شود. بلکه شواهد و مستندات بیانگر این می باشد که رهبران این کشور برنامه ریزی دقیقی را برای توسعه قدرت نرم در نظر گرفته اند و از تمام توان و پتانسیل کشور در جهت دستیابی به این مقصود چشم پوشی ندارند. به همین منظور شاید اغراق نباشد که گفته شود در شرایط فعلی امارات در حال تبدیل شدن به بازیگر بزرگ و اثر گذار در سطح جهانی با محوریت قدرت نرم است به گونه ای که محاسبات و ارزیابی به عمل آمده از سوی نگارنده در سال 2021 به کمک 260 متغیر حاکی از این داشت که در سلسله مراتب قدرت نرم جهانی این بازیگر با پیشی گرفتن از رقبای مطرح خود یعنی قطر، عربستان سعودی، ترکیه و.. در سکوی 40 جهان قرار گرفته است، از این رو انتظار می رود که این مسیر رشد و صعود در سال های آتی نیز ادامه پیدا کند.

در همین راستا در حوزه سیاست خارجی، رهبران امارات با در پیش گرفتن دیپلماسی فعال و تقویت ارتباطات سیاسی با بازیگران ناهمگونی همچون ایران، اسرائیل، عراق، سوریه، ترکیه، قطر و... این پالس را به رقبا صادر می کنند که تنش ها از طریق مذاکرات دو یا چند جانبه قابل بحث و گفتگو است. در حوزه علم و فناوری این کشور سرمایه گذاری قابل توجهی را زمینه قدرت فضایی اختصاص داده و در سال 2020 نیز توانست کاوشگر امل- امید را با موفقیت به مریخ پرتاب کند و به اولین کشور عربی تبدیل شد که توانست قدم به فراتر از زمین بگذارد.

همچنین رهبران این کشور در سال 2022 با همکاری متخصصان سوئیسی از اولین قایق پرنده هیدروژنی جهان رو نمایی کردند. در حوزه بهداشت و درمان و بالاخص مدیریت کووید -19، آخرین داده ها که خبرگزاری بلومبرگ منتشر کرده بیانگر آن است که امارات متحده عربی در جایگاه نخست «تاب‌آوری در برابر کووید» و امن‌ترین کشور جهان در دوره ظهور سویه اومیکرون معرفی شده است. در قامت دیپلماسی عمومی نیز این کشور با میزبانی از نمایشگاه جهانی اکسپو توانسته توانمندی و ظرفیت خود را در حوزه های مختلف در مقابل اذهان جهانی به تصویر بکشد. در حوزه اقتصادی و به ویژه جذب سرمایه گذار خارجی، کارآفرینی و.. امارات، جایگاه نخست منطقه خاورمیانه و آفریقا را به خود اختصاص داده است. در زمینه برندینگ نیز این کشور حائز برترین برند مخابرات جهان یعنی اتصالات می باشد. با این تفاسیر تمام داده ها و مستندات فوق مهری بر تایید این ادعا می باشند که استراتژی رهبران امارات با رویکرد قدرت هوشمند سوزان ناسل و جوزف نای تطابق دارد، از این رو اگر چه به دلیل مختصات و ملزومات جغرافیایی امارات متحده عربی به نظر می رسد در تعادل و بالانس بین دو وجه قدرت هوشمند یعنی توان سخت و نرم، کفه رفتار سیاست مداران اماراتی به سمت قدرت نرم سنگینی می کند، با این حال تحلیلی از معاهدات دفاعی و امنیتی اخیر این کشور نشان دهنده آن است که رهبران آن از تقویت قدرت سخت نیز غافل نمی باشند.

جهت ارجاع علمی: سید جواد موسوی زارع، « استراتژی قدرت هوشمند، رویکرد جدید رهبران امارات متحده عربی»، تاریخ انتشار در سایت مرکز: 1400/11/29