در ﺑﺎب ﮐﻬﻦ رﯾﺸﻪﻫﺎی ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ و درسﻫﺎی آن ﺑﺮای ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز

نویسنده: روری کاکس

مترجم: راضیه غریبعلی

انتخاب متن و نظارت: آنا یوسفیان

دوم نوامبر 2023

Source: E-International Relations

www.e-ir.info/2023/11/02/on-the-very-ancient-origins-of-just-war-and-its-lessons-for-today/

 "On the (Very) Ancient Origins of Just War and Its Lessons for Today”

داﺳﺘﺎن ﻫﺎی زﯾﺎدی درﺑﺎره رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺧﺸﻮﻧﺖ آﻣﯿﺰ و ﻫﻮﻟﻨﺎک در ﺟﻨﮓ، ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﻮل ﯾﻮﺟﯿﻦ ﺑﯽ. اﺳﻠﺞ، (ﮐﻬﻨﻪ ﺳﺮﺑﺎز ﺟﻨﮓ دوم جهانی)، جنگ ﯾﮏ زﯾﺎن ﺑﯽ رﺣﻢ، ﺷﺮم آور و وﺣﺸﺘﻨﺎک اﺳﺖ، بر این اساس، ﻧﮑﺘﻪ ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ، وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﯾﺎ زﯾﺎن ﺑﺎر ﺑﻮدن آن ﻧﯿﺴﺖ، ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻼﺷﻬﺎی زﯾﺎدی ﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺘﻌﺎدل ﮐﺮدن ﯾﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺧﺸﻮﻧﺖآﻣﯿﺰ آن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. نکته این است که در ﮐﺪام ﻧﻘﻄﻪ زﻣﺎﻧﯽ و ﻣﮑﺎﻧﯽ از ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎﯾﺪ به دﻧﺒﺎل رﯾﺸﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺧﻼﻗﯽ در ﺟﻨﮓ ﮔﺸﺖ؟

(با کلیک بر روی تصویر جلد کتاب، فایل اصلی کتاب به زبان انگلیسی را دریافت کنید)

ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮال ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺎﻟﺐ اﺳﺖ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب «رﯾﺸﻪ ﻫﺎی ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ، اﺧﻼق و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻈﺎﻣﯽ در ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن» (اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﭘﺮﯾﻨﺴﺘﻮن 2023) ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺷﺎره ﮐﺮدم: ﺑﯿﺶ از 5000 ﺳﺎل ﭘﯿﺶ، در ﻗﺮون ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻫﺰاره ﭼﻬﺎرم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد، اﻧﺪﯾﺸﻪ اﺧﻼﻗﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه ای درﺑﺎره ﺟﻨﮓ ﻇﻬﻮر ﮐﺮد. ﻧﮑﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻫﺎی ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ، داﺳﺘﺎن ﻫﺎی ﻫﺸﺪار دﻫﻨﺪه ای ﺑﺮای در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺎ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻣﺪرن و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ دارﻧﺪ. ﺑﺴﯿﺎری از ﺟﻮاﻣﻊ ﺳﯿﺎﺳﯽ، در ﻃﻮل اعصار و در زمان های مختلف ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﻤﺎﯾﺰ گذاری اﺧﻼﻗﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻣﯿﺎن «ﺟﻨﮓﻫﺎی ﺧﻮب و ﺟﻨﮓﻫﺎی ﺑﺪ» ﯾﺎ «ﺟﻨﮓﻫﺎی ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ» ﺑﻮده اﻧﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد، ﺟﻨﮓﻫﺎ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ و ﺑﻪ دﻓﻌﺎت ﺑﻪ اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺮای ﺧﻮد ﺗﺮﺳﯿﻢﮐﺮده، ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮده اﻧﺪ. ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎزﻫﺎی ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﺟﻨﮓ  ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ و اﻧﺼﺎف ﺑﺮای آﻏﺎز ﺟﻨﮓ اﺳﺖ، ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﯽ ﻓﺮدی ﺷﮑﻞ ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﻧﻪ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی ﻋﯿﻨﯽ ﻋﺪاﻟﺖ. در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل، ﻗﻮاﻧﯿﻦ زﻣﺎن ﺟﻨﮓ) ﻋﺪاﻟﺖ در ﺟﻨﮓ(ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ اﺟﺮای ﺻﺤﯿﺢ آن اﺳﺖ، ﺣﺘﯽ ﺷﮑﻨﻨﺪه ﺗﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﻨﺪ. اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ ﻏﯿﺮ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن، ﺣﻤﺎﯾﺖ از اﺳﺮای ﺟﻨﮕﯽ و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻫﻤﻪ در ﻋﻤﻞﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ. ﺟﻨﮓ در اوﮐﺮاﯾﻦ ﯾﺎدآور ﺗﺎزه ای ﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ارزﺷﻬﺎ و اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی اﺧﻼﻗﯽ و ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ در ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺪود .ﮐﺮدن ورود ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﻫﺪاﯾﺖ آن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ دارﻧﺪ.

رواﯾﺖ ﺳﻨﺘﯽ اروﭘﺎﻣﺤﻮر و ﻣﺴﯿﺤﯽ ﻣﺤﻮر از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﻨﺖ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ، ﺣﻖ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ. اوﻟﯿﻦ ﺗﻔﮑﺮ اﺧﻼﻗﯽ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓ در ﺣﺪود 5000 ﺳﺎل ﭘﯿﺶ در ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻇﻬﻮر ﮐﺮد. اﯾﻦ اﻣﺮ در ﻣﺼﺮ آﻏﺎز ﺷﺪ و ﻃﯽ 3000 ﺳﺎل ﺑﻌﺪ، در ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻫﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺎﺳﺘﺎن، آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ و ﺷﺎم ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺖ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ، ﻗﺪﻣﺖ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از آﮔﻮﺳﺘﯿﻦ ﻗﺪﯾﺲ (ﻣﺘﻮﻓﯽ 430) ﺑﻪ اﺻﻄﻼح «ﭘﺪر» ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد. اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﯿﺰ از ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد در ﭼﯿﻦ در آﺛﺎر ﮐﻨﻔﻮﺳﯿﻮس، ﻣﻮﻫﯿﺴﺖ، داﺋﻮﺋﯿﺴﺖ و ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻟﮕﺎﻟﯿﺴﺖ ﻇﻬﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻫﻨﺪ آن دوران ﻧﯿﺰ، در ﺣﻤﺎﺳﻪﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺳﺎﻧﺴﮑﺮﯾﺖ، راﻣﺎﯾﺎﻧﺎ و ﻣﻬﺎﺑﺎراﺗﺎ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﺪ. ﺣﺪاﻗﻞ از ﺳﺎل 3100 ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ، اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ ﻣﺼﺮ، اﯾﻦ ادﻋﺎ را در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺗﺮوﯾﺞ داد ﮐﻪ ﻓﺮﻋﻮن ﺑﺮای ﺟﻨﮕﯿﺪن، ﻗﺪرت اﻟﻬﯽ دارد. ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ در ﺑﺎور ﻣﺼﺮﯾﺎن، دﻓﺎع از ﻣﻌﺎت (ﻧﻈﻢ، ﻋﺪاﻟﺖ، ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری) در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﻋﺼﻔﺖ (ﻫﺮج و ﻣﺮج، ﺑﯽ ﻋﺪاﻟﺘﯽ، ﺷﺮ) ﺑﻮد. دﻻﯾﻞ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ای ﺑﺮای ﺟﻨﮕﯿﺪن وﺟﻮد داﺷﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻓﺎع از ﺧﻮد، دﻓﺎع از ﻣﺘﺤﺪان، و ﻧﯿﺰ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﺠﺎزات ﮔﻮﻧﻪ و اﻧﺘﻘﺎم ﺟﻮﯾﺎﻧﻪ، ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺼﺮی ﺑﯿﻦ 3000 ﺗﺎ 1000 ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪ دﻓﻌﺎت دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل، اﺷﺘﯿﺎق ﻣﺼﺮﯾﺎن در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوی ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ، ﺗﻮﺟﯿﻬﯽ ﺑﯽ ﭼﻮن و ﭼﺮا ﺑﺮای ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ ﻇﻠﻢ ﺑﻪ دوﻟﺖ داد، ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻣﺼﺮ ﭼﻪ ﺗﺪاﻓﻌﯽ و ﭼﻪ ﺗﻬﺎﺟﻤﯽ، .ﻓﻘﻂ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ.

از 1650 ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد، ﻫﯿﺘﯽ ﻫﺎ (ﺗﻤﺪن آﻧﺎﺗﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻣﺮوزی را در بر می گیرد) ﻃﯿﻒ ﭘﯿﭽﯿﺪه ای از ﻣﻼﺣﻈﺎت را در ﻣﻮرد ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﯾﺎ ﻧﺒﻮدن ﯾﮏ ﺟﻨﮓ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ. ﻫﯿﺘﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ دﻻﯾﻠﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﻓﺎع از ﺧﻮد، دﻓﺎع از ﻣﺘﺤﺪان، اﺳﺘﺮداد اﻣﻮال، ﯾﺎ اﻧﺘﻘﺎم ﺑﺮای ﺻﺪﻣﺎت ﻣﺎدی و ﻣﻌﻨﻮی (ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﻘﺾ ﻣﻌﺎﻫﺪه) داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد، آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮد ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﺷﺪه و در ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ، ﺗﻐﯿﯿﺮی در اﯾﻦ ﻣﻔﻬﻮم اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ. اﯾﻦ اﻣﺮ ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﻮد ﺑﺮﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺟﺪی ﺑﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ از ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﯿﻨﯽ و ﻧﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺴﺒﯽ و ﺟﻨﺎﺣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺎﻓﻊ داﺧﻠﯽ ﻣﻠﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد. در ﻣﻘﺎﺑﻞ، ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ از ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﮐﻨﻨﺪه روﯾﮑﺮد ﻣﺼﺮ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺷﺪت ﺧﻮدﺑﺮﺗﺮ ﺑﯿﻨﺎﻧﻪ و ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ. ﺗﻔﮑﺮ اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﻏﯿﺮ ﯾﻬﻮد و ﻏﯿﺮ اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ را ﭘﺴﺖ ﺗﺮ، وﯾﺮاﻧﮕﺮ و ﻣﺘﮑﺒﺮ ﻣﯽ داﻧﺴﺖ. از اﯾﻨﺮو در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ، آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﯿﺘﯽ ﻫﺎ، از ﻫﻤﻪ ﺗﻮان ﺧﻮد در ارﺗﮑﺎب ﺑﻪ ﮔﻨﺎه و ﺧﺸﻮﻧﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ. ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در داﺳﺘﺎن اﺳﺮاﺋﯿﻞ، ﺳﺎﻣﺮه و ﯾﻬﻮدا در ﺗﺎﻧﺎخ (اﻧﺠﯿﻞ ﻋﺒﺮی) آﻣﺪه اﺳﺖ، اﯾﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدی ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺳﺮاﺋﯿﻞ و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﺮدم ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ.

ﺷﺎﯾﺪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻮدن ﺟﻨﮓ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺬﻫﺐ و اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژی ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ، اﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﺪاﻟﺖ در ﺟﻨﮓ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﻏﺎﻟﺐ ﺟﻨﮓﻫﺎی ﻋﺎدﻻﻧﻪ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﺟﺎی ﺗﻌﺠﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻤﺎﯾﻠﯽ ﺑﻪ دادن ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوی دﺷﻤﻦ ﺑﺮای ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ از ﺧﻮد وﺟﻮد ﻧﺪارد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﺒﺎرزه ی ﻣﻄﻠﻖ ﺑﯿﻦ ﺧﯿﺮ و ﺷﺮ، ﻓﻘﻂ ﻧﺎﺑﻮدی ﮐﺎﻣﻞ دﺷﻤﻦ ﻫﺪف اﺳﺖ.

در ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن، ﻫﯿﭻ ﺗﻤﺎﯾﺰی ﺑﯿﻦ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن و ﻏﯿﺮ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن و ﯾﺎ ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺘﯽ ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻼح ﯾﺎ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﺟﻨﮕﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ، اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﭼﻪ در ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﭼﻪ ﺧﺎرج از آن ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ. زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن از ﻫﯿچ ﻣﺼﻮﻧﯿﺘﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮده و اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان زﻧﺪاﻧﯿﺎن ﻣﻄﻠﻮب، ﻣﻮرد ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. اﺟﺴﺎد دﺷﻤﻦ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺗﮑﻪ ﺗﮑﻪ ﻣﯽﺷﺪ.دﺳﺖﻫﺎ، ﮔﻮشﻫﺎ، ﭘﺎﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ اﻧﺪاﻣﻬﺎی ﺑﺪن ﺟﻤﻊآوری و ﺷﻤﺮده ﻣﯽ ﺷﺪﻧﺪ. ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮادی ﮐﻪ از ﻧﯿﺮوﻫﺎی دﺷﻤﻦ ﮐﺸﺘﻪ .ﺑﻮدﻧﺪ، ﭘﺎداش ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻏﺎرت ﺗﻤﺎم اﻣﻮال ﻣﻨﻘﻮل و ﻏﯿﺮ ﻣﻨﻘﻮل دشمن ، ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﯽ از ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽ آﻣﺪ. ردﭘﺎی ﮐﻤﺮﻧﮕﯽ از ﻋﺪاﻟﺖ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ، ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﺗﻮاﻓﻖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﻮد ﻧﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ، اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﻔﺎف اﻋﻼم ﻣﯽ ﺷﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﯿﻌﯽ، دﯾﭙﻠﻤﺎت ﻫﺎ در زﻣﺎن ﺻﻠﺢ از ﻣﺼﻮﻧﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ، اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ. در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ، ﺳﻨﺖ ﻫﺎی ﻋﺪاﻟﺖ در ﺟﻨﮓ، ﺑﻪ ﻃﻮر ﺣﻘﯿﻘﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ.ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎی ﺟﻨﮕﯽ و ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺸﺪت اﻫﻤﯿﺖ داده ﻣﯽ ﺷﺪ. اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻼﺣﻈﺎت اﺧﻼﻗﯽ، ﺑﻠﮑﻪ  ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻋﻤﻠﮕﺮاﯾﯽ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ. ﻫﺮ دﺷﻤﻨﯽ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد، ﻫﺮ ﻓﺮدی را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ رﻫﺒﺮ ﻣﺨﺎﻟﻔﯽ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﺮد. ﺑﺎزداﺷﺘﻦ اﻓﺮاد از ارﺗﮑﺎب ﺑﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎی ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻋﻤﻠﯽ ﺗﺮ و ﺳﻮدآورﺗﺮ ﺑﻮد. از اﯾﻨﺮو، ﺑﻪ ﻃﺮز ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﯿﺰی، ﺟﻨﮓ ﻫﺎی ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻫﺎی ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ دوران ﮐﻬﻦ، از ﺧﺸﻮﻧﺖ ﮐﻤﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ. ﭼﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳﺖ، ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺪﻫﺪ؟

دﻟﯿﻞ ﻧﺨﺴﺖ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺬر زﻣﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﺗﻔﮑﺮ ﺟﻨﮕﯽ  از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻨﺖﻫﺎی ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ـ روﻣﯽ، ﯾﻬﻮدی ـ ﻣﺴﯿﺤﯽ و اﺳﻼﻣﯽ رﯾﺸﻪ در دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻫﺎی ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ دارد و ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻓﮑﺮی ﭘﯿﭽﯿﺪه را اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﮐﻪ ﺗﺎ نظریه ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻣﺪرن و ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ ﻣﻌﺎﺻﺮ اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ و دﯾﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎی ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ و ﺧﻮد ﺑﺮﺗﺮﺑﯿﻨﯽ ﺗﻔﮑﺮ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ای در ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ آﺷﮑﺎر اﺳﺖ. دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻫﺎی ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ، در ادﻋﺎﻫﺎی ﺧﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻗﺘﺪار و ﻋﺪاﻟﺖ ﭼﻨﺎن ﻣﻄﻤﺌﻦ و اﻧﻌﻄﺎف ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﯽ ملاحظات عدالت در جنگ بی اﻋﺘﺒﺎر ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﺪی ﮐﻪ به ﻋﺪاﻟﺖ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ   نیز ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ. اﯾﻦ ﮔﺮاﯾﺶ ﻫﺎ و ﺗﻔﮑﺮات را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺟﻨﮓ ﻫﺎی اﻣﺮوزی ﻧﯿﺰ دﯾﺪ. ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻫﺎ ﯾﺎ ﮔﺮوه ﻫﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺑﺎﺑﺖ ﺑﺮﺗﺮی اﺧﻼﻗﯽ و ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﺧﻮد اﻏﻨﺎ ﺷﺪه اﻧﺪ، ﻣﺤﺪودﯾﺖ ﻫﺎی ﺑﺸﺮدوﺳﺘﺎﻧﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﺣﻤﻼت اﺧﯿﺮ ﺣﻤﺎس ﺑﻪ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن اﺳﺮاﺋﯿﻠﯽ و ﻋﻤﻠﯿﺎت «ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎی آﻫﻨﯿﻦ» اﺳﺮاﺋﯿﻞ در ﻏﺰه، ﺑﺪون ﺷﮏ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎی اﺧﯿﺮ اﯾﻦ ﮔﺮاﯾﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ.

ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ «ﺟﻨﮓ» از ﺑﺮاﺑﺮیِ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از اﯾﻨﮑﻪ درﮔﯿﺮ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﯾﺎ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﻃﯽ دو دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ، ﻧﻈﺮﯾﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ از ﺳﻮی ﺗﺠﺪﯾﺪﻧﻈﺮ ﻃﻠﺐ ﻫﺎ ﺑﺮ روی ﻣﺠﺎزات ﻓﺮدی در ﺟﻨﮓ ﺗﺎﮐﯿﺪ داﺷﺘﻪ و ﭼﺎﻟﺶ ﺗﺌﻮرﯾﮑﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه ای را ﺑﺮای ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮن ﺟﻨﮓ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﺑﺎور ﮐﻪ اﺧﻼق، ﺛﺎﺑﺖ و از ﭘﯿﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ، ﭼﻨﯿﻦﭘﮋوﻫﺸﮕﺮاﻧﯽ ﺧﻄﺮات ﻧﺎﺷﯽ از روﯾﮑﺮد ﺗﺠﺪﯾﺪﻧﻈﺮ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ را ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺪ. اﯾﻦ اﻓﺮاد، در اﯾﺠﺎد ﻫﻮﯾﺖ ﻫﺎی ﭼﻨﺪﮔﺎﻧﻪ ﻋﺎدﻻﻧﻪ/اﺧﻼﻗﯽ در ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن و ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن دﭼﺎر ﻗﺼﻮر ﺷﺪه اﻧﺪ. آﻧﻬﺎ ﺑﻪ وﺿﻮح اﻋﻼم ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺧﺸﻮﻧﺖ، روﺷﻬﺎی ﺑﺮﺧﻮرد .اﺧﻼﻗﯽ و ﻧﺤﻮه ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﭼﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﭼﻪ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯽ و ﯾﺎ ﺣﺘﯽ اﺳﺮای ﺟﻨﮕﯽ، ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﺷﺪ.

ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧﻪ/ﻏﯿﺮاﺧﻼقی

اﺻﺮار ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﺮﺻﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان در آن ﺣﻘﺎﯾﻖ اﺧﻼﻗﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد، ﺑﻪ ﻃﺮز ﻧﮕﺮانﮐﻨﻨﺪه ای ﯾﺎدآور اﺧﻼق ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ. ﺗﻔﺎﺳﯿﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ از ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮی اﺧﻼﻗﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ، ﻣﺎﻧﻊ از ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی ﻣﻌﻨﺎدار ﻋﺪاﻟﺖ در ﺟﻨﮓ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻬﺪﯾﺪی اﺳﺖ برای ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اﺳﺘﻔﺎده آﻧﻬﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎی ﻣﻌﺎﺻﺮ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮﯾﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﻫﺎی ﻣﺪرن ﺑﻪ دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻫﺎی ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺗﻌﺎﻟﯿﻢ ﻣﺬﻫﺒﯽ اﻓﺮاﻃﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ادﺑﯿﺎت ﺗﺠﺪﯾﺪﻧﻈﺮ ﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﯾﺎﻓﺖ. در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﺷﮑﺎرا از ﻧﻈﺮ ﻟﺤﻦ و ﻫﺪف ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻔﺎوﺗﻨﺪ، ﻫﺮ دو روﯾﮑﺮد در ﺟﺴﺘﺠﻮی ﻗﺮاردادن ﺟﻨﮓ در قالب ﺣﻘﺎﯾﻖ اﺧﻼﻗﯽ ﻋﯿﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻧﺘﯿﺠﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﺎوردﻫﺎی .ﻣﻬﻢ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎی ﺟﻨﮓ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺰاﯾﻨﺪه ای رو ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدی است.

ﺳﻨﺖﻫﺎی ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺟﻨﮓ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻗﻀﺎوت ﻣﻄﻠﻖ در ﻗﻠﻤﺮو اﺧﻼق ﯾﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ وﺣﺸﯿﮕﺮی ﺟﻨﮓ را ﺗﺸﺪﯾﺪ ﮐند. به طور حتم  در ﻣﻔﻬﻮمﺳﺎزی آن و ﺷﺎﯾﺪ در اﺟﺮای ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ آن، ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺟﻬﺎن اﻣﺮوز از ﺗﮑﺮار ﻧﮕﺎه اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮاﯾﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ دﺳﺖ ﺑﺮدارﯾﻢ.

*روی کاکس مدرس ارشد تاریخ در دانشگاه سنت اندروز بریتانیا است و مقالات متعددی در مورد اخلاق نظامی، رفتار نظامی ، شکنجه و تروریسم منتشر کرده است و عضو مرکز تحقیقات تروریسم و خشونت سیاسی هَندا و نایب رییس بخش اخلاق بین المللی انجمن مطالعات بین المللی است. او نویسنده کتاب ریشه های جنگ عادلانه : اخلاق و فرهنگ نظامی در خاور نزویک باستان است (انتشارات دانشگاه پرینستون : 2023)