تاثیر تصمیم ترامپ در مورد بیت المقدس بر امنیت انرژی

سیاست انرژی ترامپ رئیس جمهور امریکا در قالب دستور کار "سلطه در انرژی" بر افزایش صادرات نفت و گاز (به صورت ال ان جی) متمرکز است. به همین دلیل وزارت امور خارجه و وزارت انرژی امریکا به طور فعالانه دیپلماسی انرژی را دنبال می کنند و صادرات انرژی در دستور کار بسیاری از ملاقات های مقامات امریکایی با واردکنندگان بالقوه انرژی قرار گرفته است. اما سیاست افزایش صادرات و ایجاد پیوندهای اقتصادی از طریق صادرات انرژی که منافع دوجانبه ای را برای تولید کننده و مصرف کننده در بر دارد نیازمند محیط باثبات از منظر اقتصادی، سیاسی و ژئوپلیتیکی است. از این لحاظ، سیاست خارجی تهاجمی و جانبدارانه ترامپ به ویژه در منطقه خاورمیانه با سیاست های انرژی این کشور همخوانی ندارد.

تصمیم اخیر ترامپ در مورد به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت رژیم اسرائیل نه تنها با دیپلماسی انرژی امریکا برای صادرات ال ان جی به منطقه خاورمیانه همخوانی ندارد، بلکه با افزایش تنش و بی ثباتی در منطقه برنامه های انرژی اسرائیل بلکه امنیت انرژی تولید کنندگان و مصرف کنندگان در سطح منطقه ای و جهانی را با ابهام مواجه کرده است. از سوی دیگر افکار عمومی جهان عرب در مواجهه با این تصمیم امریکا بسیار منفی بوده و ممکن است امنیت منافع این کشور در بخش های انرژی کشورهای عرب را با تهدید جدی از سوی گروه های تندرو مخالف سیاست های امریکا قرار گیرد.  

"ریک پری" وزیر انرژی امریکا در تاریخ 5 دسامبر 2017 در ابوظبی پس از ملاقات با "سهیل المزروعی" وزیر نفت امارات گفت ال ان جی تولید شده در امریکا می تواند در تامین تقاضای گاز امارات متحده عربی کمک کند. اردن، امارات و مصر از شرکت چنیر انرژی امریکا که تاسیسات ال ان جی سابین پس در لوئیزیانا را دارد 25 میلیون تن در سال ال ان جی در یافت می کنند. شرکت تلورین واقع در کلورادو نیز برای فروش ال ان جی به امارات مذاکراتی را شروع کرده است. امارات از سال گذشته سعی در افزایش ظرفیت واردات ال ان جی داشته و ابوظبی در حال احداث تاسیسات تبدیل به گاز و دخیره سازی شناور گاز با ظرفیت 151 هزار متر مکعب می باشد این تاسیسات ابوظبی را قادر می سازد که روزانه 500 میلیون فوت مکعب معادل 2/5 میلیارد متر مکعب گاز در هر سال به شبکه تزریق کند. شرکت یونیپر آلمان نیز تا اواسط سال 2018 در مورد احداث تاسیسات تبدیل به گاز و ذخیره سازی ال ان جی در شارجه تصمیم گیری خواهد کرد. اما افزایش تنش در منطقه خاورمیانه به ویژه بر روی موضوع فلسطین که افکار عمومی جهان عرب در مورد آن حساس هستند می تواند بر معاملات اقتصادی به ویژه در بخش انرژی تاثیر منفی بگذارد.

"ریک پری" در مورد عرضه گاز به عربستان نیز در سفرش به این کشور مذاکراتی را انجام داد اما به نظر نمی رسد که در ریاض گوش شنوایی برای پیشنهاد پری وجود داشته باشد به ویژه با توجه به معامله ای که گازپروم و آرامکو در مورد همکاری پروژه های گازی و ال ان جی در ماه اکتبر انجام دادند اما پیشنهاد احداث تاسیسات نیروگاهی هسته ای در عربستان در دستور کار هر دو طرف قرار گرفته است. البته آرامکو در سال 2016 با خرید سهم شرکت نفتی شل، به طور کامل مالک پالایشگاه پورت آرتور بزرگترین پالایشگاه نفت آمریکا شد. با این اقدام، بزرگترین پالایشگاه آمریکا نفت خود را به طور کامل از عربستان وارد می کند. در این قراداد علاوه بر این پالایشگاه، 26 مرکز پخش و توزیع «شل» برای توزیع بنزین و گازوئیل در ایالت تگزاس که در اختیار سعودی هاست. طرح مشترک «صدارة» بین شرکت سعودی آرامکو شرکت آمریکایی داو کیمیکال، بزرگ ترین مجتمع پتروشیمی جهان با سرمایه گذاری 20 میلیارد دلار است. اما به توجه به شرایط موجود پس از تصمیم ترامپ در مورد شناسایی بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل به نظر می رسد تلاش ترامپ برای عرضه عمومی سهام آرامکو در نیویورک با ابهام جدی مواجه شود. ترامپ گفته بود با ملک سلمان پادشاه سعودی درباره عرضه سهام شرکت نفت «آرامکو» در بازار بورس نیویورک صحبت کرده و او هم قول مساعد داده که این پیشنهاد را بررسی کند.

پری به قطر به عنوان بزرگترین صادر کننده ال ان جی در جهان با ظرفیت تولید 77 میلیون تن در سال نیز رفت. قطر در نظر دارد ظرفیت تولید ال ان جی خود را در فاصله زمانی 5 تا 7 ساله به 100 میلیون تن افزایش دهد. اکسون موبیل امریکایی 10 درصد سهام تاسیسات صادرات ال ان جی راس لافان را در اختیار دارد و قطر پترولیوم نیز در نظر دارد در پروژه 6/15 میلیون تن در سال تولید ال ان جی در "گلدن پس سرمایه گذاری کند. با وجود منافع امریکا در تاسیسات ال ان جی قطر، دولت ترامپ نتوانسته در عادی کردن روابط بین قطر و کشورهای عرب که چند ماهی است که به بن بست رسیده اقدام مفیدی انجام دهد و در شرایط فعلی نیز با توجه مخالفت های جدی مردم جهان عرب به سیاست های امریکا در قبال فرآیند صلح و جانبداری امریکا از عربستان در منازعه بین دوحه و ریاض و هم پیمانانش، بی اعتمادی نسبت به سیاست های دولت ترامپ بر هر گونه توسعه روابط اقتصادی قطر با امریکا به ویژه در زمینه انرژی تاثیرگذار خواهد بود چرا که دولتها به ویژه در کشورهای کوچک در پس پیوندهای اقتصادی در پی حمایت های سیاسی و امنیتی نیز می باشند. وزیر خارجه قطر می گوید تصمیم ترامپ اقدامی خطرناک و باعث نابودی همه تلاش ها برای برقراری صلح است.

از سوی دیگر اسرائیل نیز در پی صادرات گاز به مصر و اروپاست. هفته گذشته اسرائیل، قبرس، ایتالیا و یونان قرارداد اولیه ای را برای حمایت از توسعه خط لوله بستر دریای مدیترانه (شرقی) که قرار است 10 میلیارد متر مکعب در سال گاز اسرائیل را به اروپا صادر کند امضا کردند. در ماه نوامبر سال جاری نیز وزیران دو کشور مصر و اسرائیل دیداری را ترتیب دادند که در آن درباره ظرفیت های فروش گاز اسرائیل به مصر گفت و گو کردند. اما پس از تصمیم اخیر ترامپ رئیس جمهوری مصرگفت تصمیم رئیس جمهوری آمریکا آینده صلح را به خطر می اندازد و این اقدام محکوم است. شیخ الازهر مصر اظهار می دارد ترامپ احساسات یک و نیم میلیارد مسلمان را نادیده گرفت. به این ترتیب به نظر نمی رسد قرارداد گازی بین اسرائیل و مصر به ویژه پس از مواضع سخت شیخ الازهر علیه این اقدام به نتیجه برسد.

در ماه مارس 2017 شرکت «دیلیک» اسرائیل اعلام کرد که صادرات گاز از میادین فراساحلی به اردن را به قیمت 771 میلیون دلار آغاز کرده است. صادرات گاز اسرائیل به اردن با اعتراضات بسیاری همراه شده شد و مردم اردن می‌گفتند که این ثروت دزدیده شده مردم فلسطین است. این ذهنیت در افکار عمومی جهان عرب وجود دارد. در ماه سپتامبر سال 2016، دولت اردن به طور رسمی از یک قرار داد 10 میلیارد دلاری خرید گاز از اسرائیل خبر داد که از سال 2019 قرار است اجرایی شود. در آن زمان «محمد المؤمنی» سخنگوی دولت اردن از این قرارداد دفاع کرد و گفت که این قرار داد سالانه 600 میلیون دلار برای اردن نفع دارد. اما اکنون، دولت اردن تنها کشور وارد کننده گاز از اسرائیل خواستار برگزاری نشست فوق‌العاده اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی برای بررسی طرح دولت امریکا برای به رسمیت شناختن قدس به‌عنوان پایتخت اسرائیل شد. وزارت خارجه اردن: همه اقدامات اسرائیل در قدس که با هدف تغییر شکل و شرایط قانونی حاکم بر این شهر صورت می گیرد، باطل است. هر چند دولت اردن از منافع اقتصادی واردات گاز از اسرائیل دفاع کرده بود اما با وجود مخالفت داخلی به ویژه بعد از تصمیم اخیر ترامپ در مورد بیت المقدس به نظر نمی رسد چندان به آینده قرارداد گازی خود با اسرائیل امیدوار باشد.

در رویدادی دیگر، "شائول مریدور" مدیر کل وزارت انرژی اسرائیل در کنفرانس استانبول 2017 اعلام کرد، گاز اسرائیل در طول دو یا سه سال آینده به ترکیه و از آنجا به اروپا صادر می شود. رسیدن گاز طبیعی اسرائیل به ترکیه و امتداد خط لوله انتقال گاز طبیعی تا ترکیه زمینه مناسبی را برای صادرات گاز اسرائیل فراهم می کند. مریدور توضیح داد، سه گزینه برای صادرات گاز طبیعی وجود دارد، از طریق امتداد خط لوله انتقال گاز تا ترکیه واز آنجا به اروپا، استفاده از خط لوله انتقال گاز خاورمیانه برای انتقال مستقیم گاز به اروپا و یا با استفاده از بندرهای گاز طبیعی مایع در مصر.

شرایط صادرات گاز اسرائیل به ترکیه و اروپا با تصمیم اخیر ترامپ برای معرفی بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل با تردیدهای جدی مواجه شده است. اردوغان رئیس جمهور ترکیه در زمره اولین رهبران جهان بود که موضع گیری سختی را بر علیه این تصمیم ترامپ اتخاذ کرد. رجب طیب اردوغان گفت عملی شدن این تصمیم را عبور از خط قرمز مسلمانان است و در نشست با گروه پارلمانی خود درباره تصمیم امریکا برای اعلام بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی اعلام کرد:"اگر چنین اقدامی انجام گیرد در این صورت مناسبات‌ خود با اسرائیل را تا قطع روابط کاهش می‌دهیم" .ابراهیم کالین سخنگوی ریاست‌جمهوری ترکیه هم در این باره گفته: «احتمال اعلام قدس به پایتختی اسرائیل از سوی امریکا اشتباهی بزرگ و نگران‌کننده است. چنین اقدامی، روند شکننده صلح خاورمیانه را از میان برداشته و موجب بروز تنش و درگیری‌های جدیدی خواهد شد. حراست از موقعیت قدس و حرم شریف اهمیت حیاتی دارد و امیدوارم امریکا هرگز مرتکب چنین اشتباهی نشود." وزارت خارجه ترکیه تصمیم آمریکا برای به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل را «غیرمسئولانه» خواند و خواستار بازنگری واشنگتن در این تصمیم شد.

بنابراین تصمیم ترامپ مبنی بر شناسایی بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل به افزایش تنش ها در منطقه خاورمیانه منجر می شود و با توجه به حساسیت جهان عرب در مورد مظلومیت مردم فلسطین و افکار منفی جهان عرب در مورد سیاست جانبدارانه امریکا در منازعه فلسطین و اسرائیل احتمال انجام اقدامات خرابکارانه گروه های تندرو بر علیه زیرساخت های انرژی در منطقه وجود دارد. این موضوع مطمئنا بر روی روابط فی ما بین امریکا با کشورهای منطقه از جمله عربستان تاثیر منفی خواهد گذاشت چرا که کشورهای عرب با وجود حاکمیت غیر دموکراتیک خود تحت تاثیر فشار افکار عمومی داخلی قرار دارند و اصرار بیشتر دولت های عرب بر توسعه روابط با امریکا به ناآرامی های داخلی منجر خواهد شد. روابط انرژی از این امر مستثنی نیست. همکاری های انرژی کشورهای عرب با اسرائیل به ویژه برنامه های اسرائیل برای صادرات گاز و توسعه زیرساخت های انرژی در هاله ای از ابهام قرار گرفته است.