برگزاری کارگاه آموزشی فنون مقاله نویسی در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه

روز پنجشنبه 9 آذر ماه 1391 پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه نخستین کارگاه آموزشی پژوهشگران مهمان را در سال تحصیلی 1392-1391 با موضوع "فنون مقاله نویسی" برگزار کرد. در این کارگاه آموزشی که پژوهشگران مهمان پژوهشکده حضور داشتند، دکتر کیهان برزگر رئیس پژوهشکده، خانم مریم پاشنگ و آقای رحمت حاجی مینه پژوهشگران مهمان پژوهشکده و خانم زهرا توکلی دستیار برنامه پژوهشگران مهمان نکاتی را مطرح کردند. 

در ابتدا دکتر کیهان برزگر که مدیریت نشست را نیز بر عهده داشت، با تأکید بر این نکته که تفکر در مقایسه و الگوسازی بوجود می آید،  هدف از تشکیل کارگاه آموزشی "فنون مقاله نویسی" با تأکید بر مقالات کوتاه حرفه ای را یادگیری چگونه پرورش دادن یک نکته مهم و دستیابی به نتیجه گیری در 1000 کلمه مطرح کرد.

در ادامه این استاد روش و پژوهش در روابط بین الملل انواع مقالات موجود در حوزه علمی و پژوهشی را در 5 گروه طبقه بندی کرد که عبارتند از: "مقالات کوتاه (Op-ed) با حجم 1200- 800 کلمه"، "مقالات متوسط (Essay) با حجم 3000- 2500 کلمه"، "مقالات با جهت گیری سیاست گذاری با حجم 5000- 4000 کلمه" ، "مقالات علمی-پژوهشی با حجم 8000-7000 کلمه" و "مقالات علمی-تئوریک با حجم 12000 – 10000 کلمه".

رئیس پژوهشکده ضمن تأکید بر تخصص گرایی و برخورداری نویسنده از دانش لازم در خصوص موضوع مورد نگارش، اهمیت این نوع از مقالات را در حوزه رشته علوم سیاسی و روابط بین الملل در چند بعد مطرح کرد: نخست، مقالات کوتاه حجم عظیمی از ادبیات موجود را در بر می گیرند. به دلیل آنکه در فاصله زمانی کوتاهی منتشر می شوند، سریع تر در اختیار مخاطب قرار می گیرند و به دلیل کوتاه بودن مورد توجه مخاطب قرار می گیرند. دوم، در این گونه مقالات به تاریخ و تئوری بطور کوتاه توجه می شود و به همین دلیل حوصله خواننده سر نمی آید. سوم، به دلیل توجه به مسائل سیاسی و ارائه راه حل، این گونه مقالات جایگاهی مهم در حوزه علمی و سیاستگذاری دارند. به عبارت دیگر، مطرح کردن یک دیدگاه در یک مقاله 1000 کلمه ای که در آن نکته، تاریخ، تئوری، راه حل و دیدگاه روشنفکری بطور همزمان مطرح شود، ارزش بسزایی دارد و هنر و مهارت نویسنده در پرورش موضوع را  نشان می دهد.

 
دکتر برزگر ویژگی مقالات کوتاه را نیز این گونه بر شمرد: نخست، "مهم و به روز بودن موضوع مقاله"؛ دوم، "مناسب، ساده، کوتاه و  دوری از قضاوت در عنوان "؛ سوم، "داشتن نوآوری، توجه به واقعیت های رخ داده و پرهیز از بایدها. در واقع نویسنده بایستی در مقاله خود یک قدم ادبیات موجود را جلو ببرد و نکته ای جدید را مطرح کند که تا به حال مطرح نشده یا برخلاف دیدگاههای غالب است؛ چهارم، "تسلط بر ادبیات موضوع و توجه به جنبه های تاریخی موضوع مقاله". هدف استفاده از تاریخ، صرفا ذکر گذشته نیست بلکه هدف استفاده از تجربه گذشته برای نشان دادن تداوم آن در وضعیت کنونی و یافتن  راه حل است. به عنوان مثال اگر موضوع مورد بررسی در یک مقاله در خصوص امکان پذیر بودن "معامله بزرگ" میان آمریکا و ایران است؟ می توان به نمونه تاریخی آن یعنی صورت گرفتن معامله بزرگ میان آمریکا و چین اشاره کرد و اینکه آیا ایران و آمریکا در همان وضعیت تاریخی هستند یا خیر؟ پنجم، "استفاده از تئوری با هدف چارچوب دادن به بحث". یعنی کاربردی کردن شاخصه های یک تئوری در آزمون فرضیه مطرح شده در مقاله"؛ ششم،"هدفمند بودن" تمامی جملات و مثال ها و تقویت نکته مقاله با ارجاع به منابع و اشخاص معتبر. هفتم، "نکته محور بودن"، یک مقاله کوتاه فقط با یک نکته آغاز می شود، در طول متن در مورد آن بحث می شود و در نهایت به نتیجه می رسد؛ هشتم، "به هم پیوستگی داده ها" در  پاراگراف ها. همچنین اجتناب از جملات طولانی و مبهم و پرهیز از تکرار بیهوده در مقاله یا به عبارتی ساده نویسی؛ نهم، "مشخص بودن موضع و دیدگاه نویسنده در مقاله". اساسا از ویژگی های علوم انسانی وجود تنوع و ارائه دیدگاه های مختلف یا مثال های گوناگون می باشد. به عنوان مثال، در خصوص بحران سوریه دو نگاه رئالیستی و ایده آلیستی وجود دارد که هر دو دیدگاه قابل توجه هستند اما نویسنده بایستی موضعش در مقاله مبتنی بر یک دیدگاه باشد. دهم، "استفاده از مثال ها برای خارج شدن متن مقاله از حالت انتزاعی". یازدهم، "اجتناب از نگرش سیاه و سفید به موضوع مقاله". به عبارتی دیگر داشتن تعادل در تحلیل و توجه به دیدگاه های مخالف جهت برقراری ارتباط میان نگرش خواننده و نویسنده؛ و نهایتاً دوازدهم که به انتهای مقاله مربوط می شود، که "شناسایی مشکل و ارائه راه حل در حوزه سیاستگذاری با توجه به منافع ملی کشور" می باشد.

 
خانم پاشنگ به عنوان سخنران دوم این نشست ضمن توجه به کاستی های موجود در جامعه علمی کشور در خصوص فاصله میان تحلیل ها و واقعیت ها علت این امر را در جدایی میان مدیران اجرایی کشور و نهادهای علمی–پژوهشی دانست. وی فعالیت های پژوهشکده را گام مهمی در کم کردن فاصله فوق دانست و به تجربه مثبت خود در حضور در فعالیت های پژوهشکده از جمله نوشتن مقالات کوتاه و شرکت در سمینارها اشاره کرد. همچنین وی به لزوم داشتن دانش کافی و تخصصی بودن اشاره کرد و تسلط کامل بر موضوع مورد بررسی و اطلاع از آخرین مقالات و آمارها، در نظر گرفتن منافع و امنیت ملی کشور و توجه به نقاط مثبت در کنار نکات منفی و مغرضانه نبودن نگاه نویسنده را در نوشتن یک مقاله خوب مورد توجه قرار داد.

 
آقای حاجی مینه  سخنران بعدی نشست از تجربه سال گذشته خود در نوشتن مقالات کوتاه سخن گفت و بر اهمیت متخصص بودن نویسنده در خصوص موضوع مقاله تأکید کرد. سپس وی بعد آموزشی- پژوهشی برنامه پژوهشگران مهمان از جمله برگزاری همایش های مختلف، برگزاری کارگاه های آموزشی و تأثیر مثبت آن را مورد توجه قرار داد و بر مفید و بر اهمیت گروه های مطالعاتی پژوهشکده تأکید کرد.

خانم توکلی به عنوان آخرین سخنران ابتدا نکاتی را در خصوص روند اجرایی انتشار مقالات کوتاه در سایت های فارسی، انگلیسی و عربی پژوهشکده مطرح کرد که شامل دریافت، ارسال برای ارزیابی، مشخص شدن نتیجه ارزیابی، انجام اصلاحات احتمالی و در نهایت انتشار آن است.  سپس وی به بازدید گسترده مخاطبان مختلف از سایت های پژوهشکده در طی سال گذشته دانشگاهی اشاره نمود.

این نشست با پرسخ و پاسخ حضار به پایان رسید.

گزارش: منیر حضوری