کارکرد سازمان ملل متحد در مواجهه با بحران ها، نقاط ضعف و قدرت

روز سه شنبه 21 خردادماه 1392 گروه مطالعات "کشمکش و همکاری در خاورمیانه" پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با برگزاری نشستی با موضوع "کارکرد سازمان ملل متحد در مواجهه با بحران ها، نقاط ضعف و قدرت" میزبان جمعی از پژوهشگران، تعدادی از کارشناسان سیاسی و اعضای گروه بود. سخنران این نشست آقای عبدالرضا غفرانی دیپلمات سابق وزارت امور خارجه و تحلیل گر ارشد مسائل بین الملل بود. مدیریت جلسه را نیز آقای دکتر حمید احمدی، مدیر گروه و قائم مقام پژوهشکده بر عهده داشت.

در ابتدای نشست آقای غفرانی به بررسی سابقه تاریخی تشکیل سازمان های بین المللی و دلیل ناکامی بسیاری از آن ها در ایجاد صلح پرداخت.از نظر وی مهم ترین دلیل این ناکامی، خودخواهی کشورهای عضو و امتناع آن ها در صرف نظر کردن از بخشی از حاکمیت خود است.البته باید توجه داشت که سازمان ملل متحد به نسبت سایر سازمان ها کارنامه قابل قبول تری را داشته است.

در ادامه این جلسه وی به بیان نکات قوت سازمان ملل متحد پرداخت.نخست و گفت: تعداد اعضای سازمان ملل در سال 1946 حدود 30 عضو بود اما هم اکنون شاهدیم که این تعداد به بیش از 190 کشور رسیده است؛ دوم، سازمان ملل با استفاده از همین ابزارهای موجود توانسته است تا حدی منازعات بین المللی  را کاهش دهد و در روند استقرار صلح فعال باشد. هرچند طبق آمار خود سازمان تعداد جنگهای خونین میان کشورها کاهش یافته اما جنگهای قومی افزایش داشته است. سوم، سازمان ملل متحد وسعت وظایف خود را گسترش داده است و  اکنون درباره مسائلی نظیر زنان، کودکان، بهداشت، محیط زیست و اقتصاد (که طی دهه 90 بسیار موفق بوده است )و موارد دیگر دارای سازمان های تخصصی است؛ چهارم، نقش افکار عمومی مردم جهان که تجلی آن در مجمع عمومی سازمان ملل متحد است، بسیار مهم می باشد. حال،قدرت های بزرگ نیز برای انجام اقداماتشان مجبور به متقاعد ساختن همین افکار عمومی هستند؛ پنجم، سازمان ملل باعث قدرت یابی بیشتر NGO ها شده است و نفش هماهنگ کننده آن ها را بر عهده دارد.

در ادامه آقای غفرانی به انتقادات وارد شده به جایگاه و ساختار سازمان ملل اشاره نمود و افزود عده ای معتقدند نداشتن نیروی نظامی برای سازمان ملل متحد از نقاط ضعف آن محسوب می شود.باید توجه داشت که با وجود این نقیصه سازمان ملل با استفاده از نیروهای پاسدار صلح وارد بسیاری از جدال ها شده و در استقرار صلح تاثیرگذار بوده است، همچنین این سازمان می تواند از طریق تعیین میانجی، و نفوذ خود دبیرکل سازمان ملل متحد در ترک مخاصمه میان کشورها نقش ایفا کند.

انتقاد ساختاری دیگر به سازمان ملل متحد،حق وتو است.چرا باید چند کشور دارای چنان اختیاراتی باشند که بتوانند مانع اقدام جمعی سایرین شوند؟ این نقد همچنان از مباحث روز در خصوص این سازمان است. هرچند تغیییراتی در نظام وتو ایجاد شده است، نظیر اینکه از تعداد 4 عضو به 5 عضو (با حضور چین) ارتقا یافت و یا از جنبش عدم تعهد و اتحادیه اروپا هم نمایندگانی تعیین گردید اما این اقدامات مشکل را مرتفع نکرد بلکه آن را حادتر نیز نمود، زیرا با افزایش اعضا ،رسیدن به اجماع سختتر می شود.

در پایان این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین پایان یافت.

گزارش: مریم مطیعی  پژوهشگر مهمان و  دبیر گروه مطالعات کشمکش و همکاری در خاورمیانه پژوهشکده