عربستان و تحولات جهان عرب
عربستان سعودی از جمله کشورهای منطقه است که کم ترین میزان حقوق و آزادیهای سیاسی و اجتماعی در آن وجود دارد. بنابراین، گسترش دموکراسی در منطقه چه دموکراسیهایی از نوع ترکیه و چه دموکراسیهای اسلامگرا به هیچ عنوان در راستای منافع رژیم حاکم در این کشور قرار ندارد. در نتیجه عربستان گسترش دمکراسی در منطقه را عاملی برای افزایش فشار بر خود و گسترش اعترضات مردمی میداند.
حمایت عربستان از تغییرات در برخی کشورها همچون سوریه و مخالفت با برخی دیگر همچون بحرین بیشتر به تلاشی برای تغییر توازن قوای منطقهای به ضرر جمهوری اسلامی ایران بر می گردد. در این راستا، عربستان سعودی تنها از تغییرات در کشورهایی حمایت میکند که باعث تضعیف موقعیت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران میشوند.
علت اصلی اتخاذ این سیاست توسط مقامات سعودی، تحولات یک دهه گذشته همچون حمله آمریکا به افغانستان و عراق است که توازن را به ضرر عربستان و به سود جمهوری اسلامی ایران تغییر داد. حمله آمریکا به افغانستان منجر به برکناری طالبان متحد عربستان و دشمن سیاسی و ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران شد. همین مسئله باعث شد که افغانستان از یک کشور تهدیدکننده به یک کشور دوست برای جمهوری اسلامی تبدیل شود.
در عراق نیز سقوط رژیم صدام حسین باعث شد که توازن قوای منطقهای به سود جمهوری اسلامی ایران تغییر کند. عراق در زمان صدام حسین مهمترین و بزرگترین کشور عربی دشمن جمهوری اسلامی ایران محسوب میشد که 8 سال جنگ را به ایران تحمیل نموده بود و همچنان هرگونه حرکت جمهوری اسلامی را محدود میکرد. با این حال سقوط صدام حسین و روی کار آمدن شیعیان باعث شد که عراق از کشوری دشمن به کشوری دوست برای ایران تبدیل شود.
همین وضعیت را کموبیش در مورد حزب الله لبنان میتوان مشاهده نمود. به باور مقامات سعودی طی چند سال گذشته حزب الله توانسته است طی چند جنگ در برابر اسرائیل مقاومت نماید و هر روز بر نفوذ و قدرتش در لبنان بیفزاید، که این امر نشانگر قدرت جمهوری اسلامی در بخشی دیگر از خاورمیانه است.
با عنایت به این شرایط، مقامات عربستان نمیخواهند که تغییرات جاری در منطقه و در سایر کشورهای عربی در نهایت منجر به تقویت نقش و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در سایر کشورهای عربی شود. حتی در صورت امکان مقامات سعودی تلاش دارند که تغییرات را در برخی از کشورهای عربی به گونهای پیش ببرند که باعث کاهش نقش و نفوذ و در نهایت تغییر توازن قوای منطقهای به ضرر ایران شود. برای روشن شدن موضوع میتوان به سیاست دوگانه عربستان سعودی در قبال سوریه و بحرین اشاره نمود که نشانگر سیاست عربستان سعودی برای حفظ توازن منطقهای در یک کشور عربی( بحرین) و تغییر توازن به سود خود در دیگری( سوریه) است.
مقامات سعودی، سوریه را مهمترین و تنهاترین کشور عربی متحد جمهوری اسلامی میدانند که باعث گسترش نقش و نفوذ آن در سوریه، لبنان و فلسطین اشغالی شده است. به باور مقامات عربستان سعودی، سوریه مهمترین کانال انتقالدهنده حمایتهای معنوی و مادی جمهوری اسلامی از حزب الله و حماس محسوب میشود. همچنین همکاری و اتحاد سوریه با ایران، ضربهای سخت به موضع مشترک کشورهای عربی در برابر جمهوری اسلامی ایران زده است.
سعودیها تغییرات در سوریه و روی کارآمدن حکومتی ترکیبی را عاملی برای از بین رفتن نفوذ جمهوری اسلامی در آن منطقه و در نهایت به هم خوردن توازن قوا منطقهای به سود خود ارزیابی میکنند. تحت تاثیر این سیاست، عربستان از جمله اولین کشورهای عربی بود که سفارتخانه خود در سوریه را تعطیل و از نیروهای مخالف حمایتهای معنوی و مادی نموده است. همچنین عربستان نقش بسیار فعالی در اقدامات اتحادیه عرب علیه سوریه داشته است.
در مقابل مقامات سعودی هرگونه تغییر در بحرین را ضربهای به توازن قوای منطقهای به ضرر خود ارزیابی میکنند. در بحرین، اقلیتی در قدرت هستند که تمامی سیاستهای کلان داخلی و خارجی را شکل میدهند. رژیم بحرین تاکنون به دلایل گوناگون از جمله نزدیکی هویتی و مذهبی با عربستان سعودی و نگرانی از اکثریت، روابط گستردهای با عربستان و غرب داشته است. اما این رژیم در حال حاضر با خواستههای اکثریت مواجه شده که روی کارآمدن آنها باعث تغییرات اساسی در سیاست داخلی و خارجی بحرین خواهد شد.
نتیجه حداقلی این تغییرات کاهش روابط گسترده بحرین با عربستان سعودی و افزایش نقش جمهوری اسلامی در خلیج فارس است. به همین دلیل عربستان سعودی با تمامی وجود و با استفاده از تمامی امکانات از جمله ارسال نیرو و تجهیزات به دنبال حفظ وضع موجود در بحرین و عدم وارد شدن ضربهای دیگر به توزان منطقهای به ضرر خود شده است.