بازگشت پوتین: تغییر یا تداوم سیاست امنیتی روسیه؟
مسأله امنيت و توجه به آن، ريشه در دغدغه‌هاي تاريخي روسيه دارد که در هيچ دوره‌اي، تغيير نظام سياسي در این کشور در اولويت آن تغييري ايجاد نکرده است. در واقع، سياست امنيتي روسيه تحت تاثير شرايط و نگرش نخبگان، رهبران و به خصوص رياست جمهوري روسيه است که نقشي اساسي در اين زمينه دارد. در حال حاضر نیز با پیروزی ولادیمیر پوتین در انتخابات ریاست جمهوری روسیه به نظر می رسد که رئیس جمهور جدید روسیه بیش از پیش در پی تحقق منافع و امنیت ملی روسیه و به نوعی تداوم سیاست خارجی روسیه خواهد بود.
قبل از اتحاد شوروي، در دوران اتحاد و پس از آن براي رهبران روسيه و مردم اين کشور، مسأله تامين امنيت همواره بسيار مهم بوده است. در واقع روسيه يکي از کشورهايي است که سياست امنيت ملي آن طي سال هاي اخير دچار تحولات زيادي شده و اسناد مربوط به "امنيت ملي" و "آئين نظامي" اين کشور چند بار تغيير يافته اند. اين موضوع به نوبه خود موجب شده است تا بسياري از دولت هاي ديگر در درک واقعي سياست روسيه در قبال مسايل مهم امنيت بين المللي دچار مشکل شوند.
ولادیمیر پوتین در انتخابات چهارم مارس 2012 با کسب بیش از 63 درصد آراء برای بار سوم به مقام ریاست جمهوری روسیه انتخاب شد و در 7 مه 2012 مراسم تحلیف او انجام شد. از آن زمان گمانه‌زنی‌ها در مورد چرخش‌های اساسی در سیاست خارجی روسیه و به دنبال آن در رابطه میان ایران و روسیه در دور جدید ریاست جمهوری پوتین شروع شد.
گروهی با توجه به شعارهای انتخاباتی پوتین مانند مخالفت با طرح سپر دفاع موشکی و مخالفت با یکجانبه گرایی آمریکا و حمایت از پرونده هسته ای ایران و اعلام اینکه کریدور هوایی ناتو از طریق خاک روسیه به افغانستان بسته می‌شود؛ عنوان کردند که رابطه روسیه و آمریکا با توجه مسائل جدیدی مانند انقلاب های خاورمیانه که نارضایتی روسیه را در بحث دخالت ناتو در لیبی مشاهده کردیم و یا بحث سوریه و موضع گیری روسیه نسبت به آن "تیره‌تر" می شود. ولی آلکسی پوشکوف، رئیس کمیته امور بین المللی مجلس دومای روسیه در رد این ادعا مطرح کرد که روسیه هیچ علاقه‌ای به رویارویی با کشورهای غربی ندارد. اروپا به روسیه نیاز دارد و ما نیز به اروپا نیاز داریم، و به نظر من، هیچ اختلاف‌نظر غیر قابل حلی بین روسیه و اتحادیه اروپا وجود ندارد.
اما نکته مهم این است که شرایط امروز روسیه، در سه سطح داخلی، منطقه ای و بین‌المللی نسبت به گذشته تغییرهای زیادی داشته است و این موضوع‌ها از دید پوتین پنهان نبوده و نیست. به هر حال خطرها و چالش‌های خارجی و دنیای در حال تغییر، پوتین را وادار به اتخاذ تصمیم‌های گوناگونی در زمینه‌های مختلف می‌کند. همان‌گونه که وی در مراسم تحلیف خود بیان کرد "آغاز کار رئیس جمهور برگزیده کشور، همیشه آغاز مرحله جدیدی از زندگی روسیه و تاریخ آن محسوب می‌شود".
باید در نظر داشت روسیه با توجه به توانمندی های ملی و قدرت این کشور در سطح نظام بین‌الملل تا جایی که قدرت ملی و منافع ملی آن تعیین می کند مقابل آمریکا و دیگر قدرت‌ها توان ایستادن دارد. دراین راه یک اسثنا وجود دارد و آن به خطر افتادن امنیت ملی این کشور است که تنها در این صورت حاضر به معامله و مصالحه نیست. بر اساس اعتقاد بسیاری از کارشناسان یکی از علل مهم موفقیت پوتین در انتخابات، داشتن سیاست مستقلانه او در برابر غرب بود که مخالفت سرسختانه پوتین با آغاز حمله نظامی آمریکا به عراق در سال 2003 جلوه‌ای از این رویارویی سنتی بود که باعث شد مردم این کشور به سیاست اقتدارآمیز رئیس جمهورشان افتخار کنند و میزان محبوبیت او به یک باره روند تصاعدی به خود بگیرد. بر این اساس به نظر می‌رسد پوتین قصد دارد با حمایت مردمی به حمایت از سوریه و ایران ادامه دهد.
بدون تردید ایران جایگاه مهمی در سیاست های امنیتی روسیه دارد. چرا که ایران و روسیه علاوه بر دارا بودن نقش مهم در تامین امنیت منطقه ای، تهدیدهای امنیتی مشترکی نیز دارند. پوتین می‌داند که هر گونه ناامنی برای ایران به ضرر روسیه نیز است. به عنوان مثال پوتین در سخنرانی خود در اسفند 1390 حمله به ایران را دارای ابعاد غیرقابل تصور دانست. در 23 آذر 1390 نیز در اجلاس ناتو، سفیر روسیه در ناتو دیمیتری روگوزین اعلام کرد، ایران همسایه ماست، اگر به هر شکلی ایران درگیر شود و اقدام نظامی علیه ایران صورت گیرد، تهدیدی مستقیم علیه امنیت ملی روسیه خواهد بود و این موضع گیری بارها از طرف مقامات روسی عنوان شده است.
بر این اساس با توجه به اینکه از یک سو، روسیه در بحث "امنیت ملی" خود حاضر به هیچ مصالحه‌ای نیست و از سوی دیگر این تهدیدهای صورت گرفته علیه ایران به نوعی سبب حضور جدی تر و مستقیم تر آمریکا در اطراف مرزهای روسیه و به تبع آن تهدید منافع و امنیت ملی روسیه و برهم خوردن توازن قوا در منطقه به ضرر این کشور خواهد شد، بدون تردید مسکو مخالف جدی حضور واشنگتن در اطراف مرزهای این کشور خواهد بود.
با توجه به نقش هر دو کشور در امنیت منطقه‌ای و امنیت انرژی و با توجه به محتوای سخنرانی‌های پوتین و مقامات دولتی روسیه در زمینه تبلیغات جهت حمله احتمالی به ایران که آن را کاملا رد کرده اند به نظر نمی‌رسد پوتین حاضر به تنها گذاشتن ایران و همکاری با غرب در این زمینه باشد. با این وجود پوتین با توجه به مسائل پیش آمده در سطح جهانی، یعنی بحران اقتصادی، انقلاب کشورهای خاورمیانه و غیره با دقت بیش از پیش به دنبال منافع ملی و امنیت ملی روسیه است و ایران نباید از عمل گرایی و واقع‌گرایی پوتین غافل شود.