گروه مطالعاتی روندهای فکری
وجوه بین المللی و جامعه شناختی خشونت در عراق (با حضور نیکلای ملادینف، دستیار ویژه بان کی مون در امور عراق)
مقدمه
نیکلای ملادینف، وزیر خارجه بلغارستان در سالهای 2013 – 2010، در 25 آذرماه 1393 مهمان مرکز مطالعات خاورمیانه و سخنران نشستی در باب عراق بود. او از سال 2013 دستیار ویژه دیبر کل سازمان ملل در امور عراق است و یک هدف مشخص را در عراق پیگیری می کند: چگونه می توان مانع گسترش و تعمیق خشونت در عراق شد. از آنجا که خاورمیانه نشینان به اقدامات سازمان های بین المللی اعتمادی ندارند، آرمان های آنها را جدی نمی گیرند. اما سخنان ملادینف نشان می دهد که او اولاً از ریز مسائل مطلع است و ثانیاً در اجرای برنامه های سازمان ملل مصمم جلوه می کند. این تحصیل کرده مطالعات جنگ، نکته هایی را تأکید می کند که از اشراف و تأمل او بر مباحث عراق حکایت دارد. آنچه در ادامه می خوانید گزارش سخنان دستیار ویژه سازمان ملل در امور عراق است.
سیاست موفق ایران در عراق
نیکلای ملادینف پس از تشریح دلایل جامعه شناختی (مانند ساخت عشایری، احساس تبعیض و محرومیت، فقدان تجربه سیاسی نوری مالکی در اجماعسازی، ...) به ضرورت سیاست متوازن همسایگان عراق اشاره و تصریح داشت که هواداری همسایگان از یک جناح مشخص در عراق، عامل خشونت است و توصیه سازمان ملل این بوده است که کشورهای درگیر، سیاستی مانند ایران را در پیش بگیرند جون ایران ، تعصبی در امور این کشور به خرج نمی دهد و همواره در پی ثبات است تا بحران. به گفته ی وی، امروز فقط کویت است که در عراق سفارتخانه دارد و کشورهای امارات و عربستان سعودی هم دارند آماده می شوند، اما این بسیار بد است که به جای سفیر، تروریست به عراق اعزام شود.
غافلگیری داعش در عراق
به گفته دستیار ویژه سازمان ملل در عراق، داعش گمان میکرد که پس از تصرف بخشی از خاک عراق، متوقف می شود و خودش هم انتظار فروپاشی ارتش نوپای عراق را نداشت. سازمان ملل پیش بینی کرده بود که گروههای رادیکال، پس از رمادی و فلوجه، به دیگر شهرهای عراق حمله ور خواهند شد و قراینی وجود داشت که از آمادگی حمله به شمال عراق حکایت می کرد. به گفته وی، نوری مالکی نخست وزیر وقت عراق، تحلیل سازمان ملل را قبول نداشت و معتقد بود همه این تحرکات ، توطئه ای برای عزل او از قدرت سیاسی است.
گروههای سیاسی منطقی – غیر منطقی در عراق
ملادینف، گروههای فعال در عراق را به دو دسته منطقی و غیر منطقی تقسیم بندی کرد و خاطرنشان ساخت که آن گروه هایی که خواهان بازگشت بعثیسم و تغییر قانون اساسی در عراق هستند غیر قابل مذاکره اند اما بعضی دیگر که واقعا احساس تبعیض می کنند و خواهان توزیع عادلانه عایدات اند ، محق بوده و شایسته مشارکت و مذاکره اند. به باور این فرستاده سازمان ملل، نهادهای بین المللی دو هدف دارند و آن عبارت است از اجماع سازی سریع جهت خروج از بلاتکلیفی سیاسی و سپس انسجام طوایف و اقوام عراقی. از این منظر دستگیری فله ای مردم و نگهداشتن آنها در زندان، تعلل سیستم قضایی و تداوم فقر در عراق موجب خشم می شود و خوب است که بودجه بندی سال 2015 و سالهای بعد به نحوی باشد که عراق برای همه عراقیها باشد نه فقط برای شیعیان یا هر گروه خاص دیگر.
بحران در سوریه و تشدید بحران در عراق
طبق داده ها و برداشت های ملادینف، تداوم بحران در سوریه، وضع عراق را پیچیده میکند و با تشکیل کشوری داعشی در جنوب سوریه، ارتش نامنظم و نوپای عراق کار سختی را در پیش خواهد داشت. از سوی دیگر، هجوم ارتش دمشق به مواضع داعش، آنها را به مناطق عشایری و سنی نشین عراق سرازیر خواهد کرد. در چنین شرایطی فقط یک راه برای داعش باقی می ماند و آن عبارت است از توسعه ارضی لاینقطع. برای این که گذشت زمان هرگز به نفع داعش نیست، هر چه زمان بگذرد ارتش دمشق و بغداد به مراتب قویتر از جنگجویان وابسته به داعش خواهند شد.