راه حل بحران سوریه، پذیرش نقش ایران در این بحران است

"دکتر کیهان برزگر" رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و استاد دانشگاه در حاشیه بیست‌ و یکمین همایش بین المللی خلیج فارس در گفت‌وگو با خبرنگار بین الملل خبرگزاری فارس اظهار داشت: اکنون خاورمیانه یک دوران گذار سیاسی را در تاریخ معاصر خود تجربه می کند که دلیل آن بروز تحولات عربی در  منطقه است.

وی اظهار داشت که بحران سوریه نقطه عطف این تحولات است چرا که این بحران پس از چندین دهه قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای را درگیر کرده است که این در خاورمیانه معاصر چنین چیزی نادر است.

این کارشناس تصریح کرد: آنچه در سوریه جریان دارد یک نوع بازی بزرگ است که همانند رقابت قدرت‌های جهانی در آسیا و اروپا در دوره‌های گذشته این بار در خاورمیانه آغاز شده است.

وی با بیان اینکه تمام قدرت‌های موثر منطقه ای و فرامنطقه ای درگیر بحران سوریه هستند، اظهار داشت که این مسئله همزمان بیانگر لزوم توافق همه این قدرت ها  برای حل این بحران است.

دکتر برزگر تعدد بازیگران در بحران سوریه را دلیل پیچیدگی و طولانی شدن این بحران دانست و افزود: برد و باخت در چنین بحرانی برای طرفین هم از لحاظ تامین "منافع" و هم از نظر حفظ "اصول" دارای اهمیت است.

وی در این باره تاکید کرد: برای روسیه بحران در سوریه از لحاظ منافع داری اهمیت است تا اجازه ندهد یک متحد منطقه ای که راه ارتباط روسیه به مدیترانه و خاورمیانه عربی است، سقوط کند. از نظر اصول و پرستیژ نیز روسیه می‌خواهد مرز دخالت غربی‌ها در حوزه های نفوذ سنتی خود در خاورمیانه و جهان را متوقف کند، چرا که این مسئله از لحاظ حفظ  جایگاه یک قدرت بزرگ دارای اهمیت است.

مدیر گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه آزاد با اشاره به تجربه لیبی برای روسیه تصریح کرد که روسیه دیگر اجازه نخواهد داد تا غرب یکی یکی حکومت‌های طرفدارش  را سرنگون کند تا در مرحله بعد نوبت به خود روسیه برسد.

وی ابراز داشت که آمریکا نیز در سوریه دارای منافعی است که همین منافع به آن  اجازه نمی‌دهد تا به طور صریح وارد بحران شود و توازن قوا را به نفع مخالفان در سوریه به هم بزند. وضعیت غیر قابل پیش بینی و به قدرت رسیدن جریان های افراطی در سوریه به مصلحت منافع آمریکا نیست.

دکتر برزگر با اشاره به پیوند منافع آمریکا و اسرائیل در قبال بحران سوریه تصریح کرد که واشنگتن درباره آینده سوریه نگران است چرا که در افغانستان تجربه حکومت طالبان را داشته که چگونه یک جریان افراطی قدرت را انحصاری کرد و اینکه چنین گروههایی مطمئنا به دلیل حضور فعال در جنگ خود را صاحب تام دولت آینده می‌دانند.

وی تاکید کرد: آمریکا همچنین علاقه دارد تا اصول لیبرالیستی موسوم به «ارزش‌های آمریکایی» را در جهان عرب از جمله سوریه هم به اجرا در آورد  و بهترین و کم هزینه ترین سناریو برای واشنگتن تغییر حکومت سوریه بوسیله خود سوری‌‌هاست اما این درگیری نباید به گونه‌ای باشد که افراط گراها که معمولا در مرحله بعدی ضد آمریکایی می شوند به قدرت برسند.

این کارشناس با بیان اینکه آمریکا با توجه به خروج نیروهایش از منطقه نگرانی بیشتری دارد، تصریح کرد که آمریکا در قضیه سوریه به دلیل تجاربی که در عراق و افغانستان داشته محتاط تر و واقع بین تر شده است.

وی در ادامه ایران و مصر را دو قدرت منطقه‌ای دانست که می‌توانند بر تحولات سوریه تاثیر داشته باشند و تاکید کرد  که مصر با وجود مشکلات سیاسی داخلی به دلیل نفوذ خاص که در جهان عرب دارد می‌تواند بر جریان‌ها و تفکرات سوری تاثیر گذار باشد. همچنین حکومت مصر حکومت اخوان المسلمین است و به دلیل ارتباط با مخالفان این تاثیر پررنگ خواهد بود.

دکتر برزگر افزود: عربستان بازیگر محافظه کار پشت پرده بحران سوریه است که با یک رویکرد تدافعی به دنبال افزایش امنیت خود است. ولی قطر بازیگری با رویکرد تهاجمی‌تر است که برای افزایش قدرت و نقش منطقه‌ای خود تلاش می کند.

وی تصریح کرد که ایران هم بازیگری کلیدی در بحران سوریه است که هم منافع و هم اصولی در این بازی دارد که ناشی از برآوردهای استراتژیک است.
وی تاکید کرد که بحران به دلیل منطقه ای شدن همچنان ادامه دارد و می‌تواند چشم انداز تاریکی داشته باشد.

دکتر برزگر با تاکید بر اینکه "آنچه در سوریه روی می‌دهد نتیجه اشتباه غرب و متحدان منطقه ای آن همچون عربستان و در این مورد خاص ترکیه بوده" افزود: غربی‌ها با سوق دادن اعتراضات به یک بازی سیاه و سفید سعی کرده اند تا تمام منافع ناشی از تغییر وضعیت سیاسی سوریه را به سود خود در نظر بگیرند.

وی تصریح کرد که اکنون مشخص شده که ترکیه نیز شتاب زده عمل کرده و بی‌توجه به منافع دیگران می‌خواست یک شبه همه کارها را به سود خود به پایان ببرد.
این کارشناس اظهار داشت تجربه تاریخی نشان می دهد که در چنین شرایطی بازیگران در یک بازی عقب نشینی نمی‌کنند که نمونه آن ثابت قدمی ایران و روسیه در مواضع‌شان در بحران سوریه بوده است.

وی تاکید کرد  که تنها راه بحران سوریه، راه حل سیاسی با در نظر گرفتن منافع بازیگران اصلی درگیر در سطح داخلی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است؛ هر چند ایجاد نوعی تعادل بین منافع همه بازیگران کار سختی است ولی تنها راه همین است و اکنون امریکایی‌ها متوجه شدند که بحران سوریه پیچیده و خطرناک تر از حد تصور-است.

دکتر برزگر ابراز داشت که نقش پررنگ سازمان ملل با تاکید بر رویکرد منطقه‌ای برای حل بحران می تواند کلیدی باشد. سازمان ملل شاید ابزارهای اجرایی لازم برای حل نهایی بحران را نداشته باشد اما می تواند به عنوان یک رابط که دارای مشروعیت بین المللی است  منافع گروه‌ها و کشورهای درگیر در بحران را  به یکدیگر نزدیک کند.

وی با اشاره به تلاش‌های کوفی عنان و اخضر ابراهیمی فرستاده‌های سازمان ملل برای نیل به این هدف، افزود: گروه‌های معارض در آن زمان گمان می‌کردند که در موضع برتر هستند و حاضر به گفت‌وگو نشدند و اکنون دولت دمشق تلاش دارد تا با بهتر کردن موازنه به سود خود شرایط را برای گفت‌وگو فراهم کند.

رئیس پژوهشکده  مطالعات استراتژیک تاکید کرد: که دو سناریو پیش روی ماست؛ اول ادامه بحران به همین شکل که هست برای نظم سیاسی منطقه خطرناک است چرا که پایه‌های سیستم دولت‌ در منطقه را به خطر می‌اندازد و با بالا آوردن افراط گرایی که قابل سرایت به عراق، ترکیه، لبنان، اردن، عربستان و حتی مصر است می‌تواند یک بحران فراگیر ایجاد کند.

وی تاکید کرد: همین ملاحظات باعث شده تا سناریوی دوم برای حل سیاسی تقویت شود که به توازن قدرت برمی‌گردد.اکنون بازیگران این بحران گمان دارند که هر یک پیروز بازی شوند در معادلات آینده توازن قوا دست بالا را خواهند داشت. از این رو همه تا آخرین لحظه بر مواضع خود تاکید می کنند.

دکتر برزگر در ادامه این گفت‌وگو با بیان اینکه نوعی ارتباط و به هم پیوستگی در سه سطح داخلی منطقه‌ای و بین المللی این بحران وجود دارد، افزود: بنظر نمی رسد که روس‌ها بدون در نظر گرفتن همکاری و نقش ایران سعی کنند با آمریکا وارد مذاکره برای حل بحران سوریه شوند و اگر چنین کار کنند به ضررشان است و اشتباهی استراتژیک کرده‌اند.

وی تاکید کرد که آمریکا نیز بدون مشورت ترکیه و عربستان در این بحران کار نمی‌کند، از این رو نمی‌توان دو سطح منطقه‌ای و بین المللی را از یکدیگر جدا کرد چرا که بازیگران فرامنطقه‌ای از طریق بازیگران منطقه‌ای وارد بحران می‌شوند. به عنوان مثال با وجود اینکه روسیه  از طریق وتوی قعطنامه‌های شورای امنیت علیه سوریه و حمایت در صحنه بین المللی نقش مهمی دارد ولی ایران بازیگری کلیدی است چون دارای تجربه و شناخت نیروهای منطقه است که روسیه می‌تواند از آن در جهت مدیریت بحران و تغییر مسیر آن بهره بگیرد.

این کارشناس اظهار داشت: از این رو است که باید همه بازیگران به توافق برسند نه روسیه و آمریکا بلکه ایران، ترکیه، عربستان و قطر هم باید در هر توافق احتمالی حضور داشته باشند.

وی با اشاره به اشتباه آمریکا در حذف ایران از گفت‌وگوهای ژنو تاکید کرد: آوردن کشوری مانند ایران به مذاکرات کلیدی است و اشتباه امریکایی‌ها در اینکه تهران را بخشی از بحران می‌دانستند کاملا مشخص شد؛ حضور تهران برای مشروعیت دادن به گفت‌وگو‌ها ضروری است تا با تقویت و شکل گیری رویکرد منطقه ای برای حل بحران قدرت‌های فرامنطقه‌ای از زاویه واقعیت های سیاسی-امنیتی منطقه‌ای مسائل را حل و فصل کنند.

دکتر برزگر در ادامه ابراز داشت که اکنون جنگ سوریه در مسیر ایدئولوژیک شدن قرار دارد که به خطرناک تر شدن بحران می‌افزاید؛ باید طرف‌های منطقه ای و فرامنطقه ای هر چه سریعتر در رابطه با منافع خود به یک تعادل برسند. همچنین رسیدن مخالفان به این درک که نمی‌توانند در این جنگ پیروز شوند، دارای اهمیت زیادی است.

این کارشناس در پایان تاکید کرد که راه حل این بحران همانند دیگر حوادث در خاورمیانه همچون بحران های عراق و افغانستان در تقویت نگاه منطقه‌ای نهفته است. در عراق هم تا زمانی که آمریکا حاضر به قبول نقش ایران و گفت‌وگو نشد، ثبات نسبی در عراق بوجود نیامد.

منبع: خبرگزاری فارس/ 22 اسفند ماه 1391