سپتامبر داعش در سوریه
نویسنده: دکتر امین پرتو، مدیر گروه جامعه و سیاست خارجی سوریه
شاید برخی دیگر داعش را در سوریه جدی نگیرند. داعش دیگر صاحب قلمرو و حکومتی نیست و دسته جات عضو آن، اینجا و آنجا در بیابان ها و بادیه سوریه پراکنده و به جنگ و گریز مشغول هستند. اما همین گروه اندک توانست در ماه سپتامبر گذشته (شهریور و مهر) مجموعه اقدامات قابل توجهی در سوریه صورت دهد. در مدت این یک ماه، داعش 36 حمله تایید شده علیه نیروهای ارتش سوریه در منطقه غرب فرات انجام داد. حاصل این عملیات، عمدتاً به شکل کمین و کار گذاشتن بمب کنار جادهای، کشته شدن 53 نیروی دولتی (شامل ارتش سوریه، نیروهای دفاع ملی، لواء القدس فلسطینی و احتمالاً نیروهای وابسته به ایران و حتی یک افسر ارتش روسیه) و همین طور کشته شدن 7 نفر غیرنظامی بود. کشته شدن افسر روسی بازتاب قابل توجهی داشت. هدف داعش از حمله به غیرنظامیان هم عمدتاً سرقت غذا بوده است. در این ماه، داعش در چهار مورد به چوپانان و گله های گوسفندشان حمله کرد. روش داعش، سرقت تا حتی المقدور گوسفندها و در صورت ناتوانی از انتقال آنها، کشتار جمعی احشام است. در یک مورد، 120 گوسفند توسط داعش تلف شدند تا منبع غذایی مهمی در این روزهای بی غذایی سوریه از میان برود.
نمایانترین عملیات داعش در ماه سپتامبر، قطع کردن برق سراسری در سوریه بود. شب هنگام که مصرف برق به سبب کاربرد بیشتر چراغ روشنایی در اوج خود قرار دارد، داعش با منفجر کردن دو ایستگاه انتقال برق و یک خط لوله گازی تامین کننده سوخت برای نیروگاه برق تشرین در نزدیکی دمشق، توانست برای قریب به یک ساعت برق سراسر سوریه را قطع کند. در شرایطی که مصرف برق در اوج بار مصرفی قرار دارد، کوچکترین نوسان و کمبود می تواند به فروریزی تمام شبکه منتهی شود که داعش هم از این مساله استفاده کرد و اقدام نمادین بزرگی صورت داد.
برای مقابله با این اقدامات داعش، نیروی هوایی روسیه دست به اجرای عملیات سنگین هوایی علیه مواضع داعش در مناطق مرکزی سوریه زده است. دشواری این عملیات بمباران هوایی بسیار زیاد و حاصل آن اغلب اندک است. وسعت زیاد منطقه مرکزی سوریه، تعداد کم نیروهای داعش و پراکندی زیادشان، جابه جایی مداوم آنها، بهره بردن وسیع شان از استتار و تحرکات شان که به طور عمده در شب صورت می گیرد، یافتن جا و مکانشان را دشوار کرده است. پرواز مداوم جنگنده ها بر فراز بیابان مرکزی سوریه ممکن نیست. کوشش شده از پهپادها و مداومت پروازی شان در یافتن محل اجتماع نیروهای داعش استفاده شود و ارتباط سریع و بیشتری هم میان واحدهای زمینی با مرکز فرماندهی هوایی برقرار شود. این به جز خطرات هدف قرار گرفتن اشتباهی نیروهای دولت سوریه در جریان حمله هوایی است. مشکل دیگر، جابه جایی نیروهای داعش میان منطقه شرق و غرب فرات است. گرچه نیروهای کُرد ی.پ.گ که با ائتلاف آمریکا هم پیمان هستند ادعا می کنند اشراف دقیقی نسبت به رودخانه فرات دارند و بعید است عناصر داعش بتوانند به این سو و آن سوی این رود بروند، اما داعش توانمندی خود در این زمینه را اثبات کرده که در این سوی رود فرات عملیات کند و در صورت تنگ شدن عرصه به آن سوی فرات بگریزد.
اما همه نکات مربوط به فعالیت داعش در سوریه به این میزان منفی نیست. در منظر کلی، از میزان و شدت عملیات داعش به شدت کاسته شده است. تلفات نیروهای نظامی سوریه از 120 و 125 در ماه می و آوریل به رقم 52 نفر کنونی کاهش یافته است. در مقام مقایسه با ماه سپتامبر سال قبل هم این تلفات نصف شده است.
منبع: Gregory Waters, international-review.org
از سوی دیگر، بخشی از این کاهش عملیات داعش، مربوط به انتقال بیشتر تمرکز آن به عراق بوده است. جایی که داعش قصد دارد برای خرابکاری در انتخابات مجلس این کشور، همه توان خود را به کار گیرد.
دشواری داعش در سوریه، کماکان ناتوانی در جذب نیرو از جامعه محلی است. گرچه امید داعش ادامه فقر و گرسنگی طاقتفرسا در سوریه و عدم بازسازی این کشور است اما غیر مسکون شدن بخش بزرگی از خاک سوریه و آوارگی و تخلیه ده میلیون نفر از ساکنان آن، امکانی برای جذب نیروی جدید برای این گروه باقی نگذاشته است.
با این حال هر چه که هست داعش هنوز کیفیت قابل توجهی در طراحی و اجرای عملیات دارد. هنوز این داعش است که میتواند در خطوطی نفوذ کند که گروه های دیگر قادر به انجام آن نیستند؛ اقدام پرسروصدایی مثل قطع برق کُل سوریه یا کشتن افسر روسی را انجام دهد و با تصویر خودروی زرهی روسی یا پهپاد روسی منهدم شده عکس بگیرد. در شرایطی که بقیه مخالفین در ادلب محاصره شده و تنها منتظر پایان کار خود هستند، داعش امیدوار است خود را زنده نگاه دارد؛ برای زمانی که شاید بتواند دوباره از صحرا برخیزد و از یک خلاء قدرت جدید، اینجا یا آنجا استفاده کند.
جهت ارجاع علمی: امین پرتو، « سپتامبر داعش در سوریه»، تاریخ انتشار در سایت مرکز: 1400/7/20
https://www.cmess.ir/Page/View/2021-10-12/4884
نویسنده
امین پرتو
دکتر امین پرتو پژوهشگر مهمان پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. وی دکترای رشته علوم سیاسی از دانشگاه تهران می باشد. حوزه مطالعاتی آقای پرتو مسائل خاورمیانه و اندیشه های سیاسی می باشد.