خاورمیانه پساآمریکایی
Lambert, Laurent A. Elayah, Moosa (2023) The Post American Middle East; How the WorldChanged When the War on Terror Failed, Palgrave Macmillan
ویراستار؛ لورن لامبرت و موسی الیاح
چاپ اول، سال 2023 در پالگریو مک میلان
تهیه: دکتر شهاب دلیلی، مدیر گروه مطالعات پیشرفته متون اساسی
توضیح پژوهشکده : «متن های پایه و تازه» آثار جدید و مهمی هستند که به قلم دانشوران سرشناس جهان نوشته و از سوی ناشران معتبر بین المللی منتشر می شوند. از آن جا «مرور ادبیات جهانی در باب خاورمیانه شناسی» بخش مهمی از پژوهش های اساسی را تشکیل می دهد ، گروه مطالعات پیشرفته متون اساسی، بر آن است که این متن ها را به صورت هفتگی معرفی و خلاصه ای از ادعاها و یافته های نویسندگان مطرح دنیا در باب خاورمیانه را منتشر کند. انتشار این آثار لزوماً به معنای تأیید محتوای آنها نیست اما اطلاع از این آثار دوران ساز و حرفه ای می تواند راهی باشد برای رهایی از تحقیقات کلی و تکراری و غیرکاربردی در زمینه پژوهش ها و مطالعات مربوط به خاورمیانه. اعضای گروه مطالعات متن های اساسی در نشست های ماهانه خود که به صورت منظم و بسته در پژوهشکده مطالعات پیشرفته خاورمیانه برگزار می گردد این متن ها را وارسی و به بحث نهاده و موارد متناسب را جهت انتشار در سایت مرکز پژوهش های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه عرضه می نماید. در نظر است هر هفته یکی از این آثار را تلخیص و منتشر کنیم.
برخی تصور می کردند با فروپاشی شوروی و پایان نبرد تاریخی ایدئولوژی ها، جهان به جای بهتری برای زندگی تبدیل خواهد شد، اما چنین نشد. آمریکا پس از حملات یازدهم سپتامبر اعلام کرد که تمامی سازمان های تروریستی را نابود خواهند کرد. بسیاری از تحلیل گران معتقد بودند که حملات یازدهم سپتامبر و جنگ علیه تروریسم تأیید نظریه برخورد تمدن ها است که هانتیگتون پیشتر مطرح کرده بود، اما لورن لامبرت و موسی الیاح نظر دیگری دارند و در کتاب «خاورمیانه پساآمریکایی» (2023) به این موضوع می پردازند که نتیجه جنگ علیه تروریسم و حضور آمریکا در خاورمیانه چه بوده است؟
به عقیده آنها، آمریکایی ها با این هدف و با این فکر که خاورمیانه را به منطقه ای دموکراتیک تر، باثبات تر، توسعه یافته تر و عاری از جنگ تبدیل کنند به خاورمیانه لشکرکشی کردند؛ اما وضعیت به گونه دیگری پیش رفت. لامبرت و الیاح با تأسی از ایده «جهان پساآمریکایی» که فرید زکریا در سال 2008 مطرح کرده بود مفهوم «خاورمیانه پساآمریکایی» را مطرح می کنند. به عقیده آن ها آمریکا با صرف هزینه هشت تریلیون دلاری، اهداف خود را معلق و ناتمام رها کرده و از افغانستان خارج شده اند. آنها در مقدمه کتاب بیان می کنند که این پژوهش به عنوان یک پروژه بین المللی، بینافرهنگی و فرارشته ای به دنبال شناسایی عواقب و میراث دو دهه حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه است.
لامبرت و الیاح معتقد هستند که حمله نظامی آمریکا به خاورمیانه برای مبارزه با تروریسم تأثیرات متعددی را بر روند دولت – ملت سازی در خاورمیانه گذاشته است، روند مهاجرت را تشدید کرده و در مجموع وضعیت را پیچیده تر از قبل کرده است. کتاب یک سوال اصلی دارد؛ «چرا پس از دو دهه جنگ علیه تروریسم، دولت آمریکا و متحدان او دچار یک شکست ژئوپولیتیک آشکار در منطقه خاورمیانه شدند؟» (Lambert and Elayah: 2023 , 4) وسعت و ابعاد این شکست به حدی بوده که برخی مانند برتران بدیع خواستار تجدیدنظر در برخی از مفاهیم پارادایمی در رشته روابط بین الملل هستند (Lambert and Elayah: 2023 , 6). به زبانی ساده تر این کتاب به این سوال پاسخ خواهد داده که «چرا این حجم از قدرت نظامی، دیپلماتیک و مالی صرف شد اما آن چه که قرار بود اتفاق بیافتد اتفاق نیفتاد؟»، «چرا خاورمیانه ی طرفدار غرب و آمریکا به وجود نیامد؟»، «چه اتفاقی رقم خود که جنگ علیه تروریسم شکست خورد؟»، «چرا اهدافی هم چون ریشه کن کردن گروه های جهادی، آرام کردن منطقه و حمایت از فرآیندهای دموکراتیک در منطقه محقق نشد؟» استدلال لامبرت و الیاح این است که از دوره اوباما تا به امروز نگاه خصمانه و یک جانبه گرایانه در سیاست خارجی امریکا مرکزیت و محوریت داشته و واشنگتن با بی توجهی به رویکردهای چندجانبه گرایانه وضعیت را پیچیده تر از قبل کرده است.