احمد شرع در آمریکا به دنبال چیست؟

دکتر امین پرتو، پژوهشگر ارشد پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه

سفر احمد شرع رئیس جمهوری سوریه به آمریکا با حواشی و شایعات بسیاری همراه شده است. فیلم بسکتبال بازی کردن او با فرمانده سنتکام (دو نفری که قبلاً علی القاعده دشمن به حساب می‏آمدند) آن هم در دمشق بسیار پرسروصدا شده است. احمد شرع در آمریکا به دنبال چیست؟ او قطعاً از ترامپ تشکر خواهد کرد که با ارائه یک قطعنامه به شورای امنیت، موجب لغو تحریم‏ها علیه شخص او شد. از 15 عضو شورای امنیت 14 عضو به این قطعنامه رای مثبت دادند و تنها چین بود که از رای دادن خودداری کرد. اما مشکلات بسیار زیاد دیگری هم باقی مانده است.

بزرگترین مشکل قانون تحریم سوریه با نام قانون سزار است. در حالی که ترامپ خواهان لغو این قانون است برخی در کنگره خواهان حفظ این قانون هستند. بشار اسد سقوط کرده و قاعدتاً دیگر قانون سزار معنایی ندارد. اما اسرائیل و هوادارانش در کنگره معتقدند لغو قانون سزار یک امتیاز بسیار بزرگ به احمد الشرع است. سوریه باید در گوشه رینگ باقی بماند و قانون سزار بهترین وسیله برای تحقق این هدف است. لغو قانون سزار نیازمند مصوبه کنگره است آن هم در حالی که در جنگ میان کنگره و کاخ سفید، دولت آمریکا برای هفته‏های متوالی تعطیل شده است. خواسته مخالفان لغو قانون سزار آن است که تا مدتهای مدید این قانون باقی بماند تا احمد الشرع و دولتش قابل کنترل باقی بمانند. به باور آنان احمد الشرع هنوز کاملاً قابل اعتماد نیست؛ ممکن است ضداسرائیلی شود؛ به دنبال باج‏خواهی بر سر همکاری علیه ایران و حزب الله بیافتد و یا اینکه ترکیه از لغو قانون سزار سوء استفاده کند. روشن است بدون لغو قانون سزار بخش بزرگی از مشکلات اقتصادی سوریه ادامه خواهد یافت زیرا با این قانون تراکنش‏های مالی عادی و سرمایه‏گذاری در سوریه تا حد زیادی محدود باقی خواهد ماند.

خواسته بعدی شرع از ترامپ تعیین تکلیف سریع‏تر نیروهای دموکراتیک سوریه یا قسد است. پ.ک.ک به جنگ خود با ترکیه خاتمه داده و اوجالان از هودارانش خواسته که دست از مبارزه مسلحانه و آن تلقی خاص او از مارکسیسم بردارند زیرا زمانه آن سپری شده است. شاخه سوری پ.ک.ک یعنی ی.پ.گ هم از این بحران سیاسی و ایدئولوژیک مصون نیست. ی.پ.گ نه دیگر می‏تواند پناهگاهی برای پ.ک.ک باشد و نه دیگر روژاوا را با ایدئولوژی اوجالان زنده نگاه دارد. بشار اسد هم سقوط کرده و نه دولت مرکزی سوریه و نه هیچ یک از دولت‏های همسایه زیر بار یک موجودیت خودمختار کُردی در شمال سوریه نخواهند رفت. رویای روژاوا ایجاد یک نوع اقلیم کردستان در سوریه مانند اقلیم کردستان عراق است. اما روشن است که نه ترکیه نه سوریه زیر بار چنین خواسته‏ای نخواهند رفت. حتی بعید است آمریکا هم حاضر به حمایت از این خواسته باشد. اما از طرف دیگر آمریکا هم از اعمال فشار فعال به کُردها و ی.پ.گ برای انحلال خود خودداری خواهد کرد. تنها خواسته شرع از ترامپ می‏تواند این باشد که از سوریه خارج شوند. شرع امید دارد به آمریکا و ترامپ اطمینان بدهد که دولت کنونی سوریه قادر به مبارزه با داعش به تنهایی است و دیگر به نیروی کُردها نیازی نیست و زندان‏های آن که پر از عناصر داعش است می‏توانند به دولت جدید سوریه تحویل داده شود. شرق سوریه و مناطق تحت کنترل ی.پ.گ محل منابع نفت و گاز سوریه و نیز اراضی کشاورزی کشت گندم است که در وضعیت کنونی اقتصادی، دولت سوریه به شدت به آنها نیاز دارد.

اما خواسته سوم و بسیار مهم شرع از ترامپ میانجیگری با اسرائیل است. شرع چند خواسته مهم در مورد اسرائیل از ترامپ دارد: اینکه اسرائیل دست از حملات هوایی به سوریه بردارد و زیرساختهای نظامی باقی مانده آن را با بمباران هوایی ویران نکند؛ اینکه دست از نفوذهای عمقی هر روزه به خاک سوریه بردارد و اینکه نیروهای خود را که از خط 1974 آتش‏بس دو طرف کیلومترها جلو آورده به عقب ببرد. از این مهمتر اینکه اسرائیل از دخالت در مساله دروزهای سویدا، تشویق آنان به استقلال، ارسال سلاح و مهمات برایشان و فکر ایجاد یک کوریدور دروزی به سوی سویدا دست بردارد. البته سوریه هم برای اطمینان به اسرائیل راه‏هایی دارد: اینکه خاک سوریه مسیری برای انتقال سلاح به حزب الله در لبنان نخواهد بود؛ اینکه اسرائیل در هر جنگ آتی با ایران بتواند بدون مشکل از آسمان سوریه استفاده کند؛ اینکه حقوق دروزی‏ها و حکومت محلیشان در سویدا تا حدی مصون بماند (بدون آنکه به خودمختاری رسمی مثل اقلیم کردستان دست یابند) و البته این همه می‏تواند با مذاکراتی در آینده برای به رسمیت شناخته شدن اسرائیل از سوی سوریه و پیوستن دمشق به پیمان ابراهیم همراه شود. البته این به رسمیت شناختن به معنی صرف نظر کردن سوریه از جولان نیست. سوریه کماکان جولان را بخشی از خاک خود خواهد دانست اما در عین حال روابط رسمی دیپلماتیک را با اسرائیل در صورت رفتار معقولانه اسرائیل برقرار خواهد کرد.

شرع برای آمریکا هم یک پیشنهاد قابل توجه دارد که می‏تواند برای اسرائیل هم مطلوب باشد و همین طور برای سوریه مزایای قابل توجهی داشته باشد. شرع از یک سو پیشنهاد عضویت سوریه در ائتلاف ضدداعش آمریکا را داده است. به این ترتیب که طبق شنیده‏ها پایگاه‏های نظامی آمریکا نه در مناطق تحت کنترل کُردها و با آنها که در دمشق یا سایر نقاط دیگر تحت کنترل دولت مرکزی سوریه ایجاد شود. این پایگاه‏ها می‏توانند همین طور در هر جنگ آتی اسرائیل و ایران، محل رهگیری و خنثی کردن موشک‏ها و پهپادهای عبوری ایران باشند. روشن است که داعش دیگر تهدید چندان قابل توجهی برای آمریکا نیست و باقی مانده عناصر آن تنها با مرگ دست و پنجه نرم می‏کنند. آنچه در حقیقت اسم رمز پیوستن سوریه به ائتلاف ضد داعش است پیوستن سوریه به رهبری شرع به ائتلاف آمریکا و اسرائیل ضد جمهوری اسلامی ایران است. چنین اقدامی برای شرع و سوریه چند منفعت عمده دارد: امتیازی بی ارزش را به آمریکا و اسرائیل بفروشند؛ بتوانند در ازای آن از کمک‏های مالی و اقتصادی آمریکا بهره‏مند شوند و البته که از جمهوری اسلامی ایران هم انتقام بگیرند. همه کوشش شرع این است که به ترامپ بگوید نه فقط دیگر تهدیدی برای آمریکا نیست بلکه می‏تواند یک دوست و متحد خیلی نزدیک و مورد اعتماد هم به حساب آید.