واکاوی تاخیر روسیه در واکنش به انتخابات امریکا

حمیدرضا اکبرپور، پژوهشگر مهمان و عضو گروه اقتصاد سیاسی تحریم

با پایان یافتن ماراتن انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده و روشن شدن کم و بیش نتایج حاصله از آن، با وجود اختلاف نظرهایی که مابین کاندیداها در باب پیروز انتخابات بود اما به نظر می‌رسد جهان به انتخاب بایدن واکنش مثبت و همراه با همکاری داده است. پذیرش فوری پیروزی بایدن از سوی دول اروپایی به ویژه آلمان و فرانسه به خوبی به اهمیت این دوئل آمریکایی برای طرف‌های اروپایی و روابط فراآتلانتیک اشاره دارد. اما ورای پذیرش و استقبال زودهنگام سران اروپای قاره‌ای از نتایج انتخابات آمریکا، حتی دولت جانسون در بریتانیا که به عنوان بدیل اروپایی ترامپ شناخته می‌شود هم به اجبار به ویژه با توجه به نقش ایالات متحده در دوران گذار بریتانیای بدون اروپا، به استقبال از نتایج انتخابات پرداخت.

جالب توجه واکنش نتانیاهو بود که به عنوان نزدیک‌ترین فرد به ترامپ در حوزه بین‌المللی شناخته می‌شود و ثمره این رابطه برای آن دو نفر را می‌توان در پیمان صلح و عادی‌سازی روابط بحرین و امارات با اسرائیل و البته به رسمیت شناختن بیت‌المقدس (اورشلیم) به عنوان پایتخت اسرائیل جستجو کرد. اما نتانیاهو نیز سرانجام نتایج را پذیرفت و جبر قدرت و هیمنه استراتژیک را فدای روابط شخصی نکرد. در این میان دو کشور چین و روسیه دیرتر از همه به نتایج انتخابات آمریکا واکنش نشان دادند. هر چند سرانجام چین نیز نتایج انتخابات و پیروزی بایدن را پذیرفت اما روسیه کمامان فاقد موضعی قطعی و نهایی است. البته این امر خودخواسته دلایلی می‌تواند داشته باشد که عبارتند از:

دلیل اول در نوع روابطی بود که ترامپ با بسیاری از رهبران جهان بنا نهاده بود. این روابط نوعی رابطه سیستمی و نهادی نبود و بیشتر بر شخص خود او استوار بود. نوع نگاه به رهبر کره شمالی، جانسون و نتانیاهو از مصادیق این نوع رابطه بود. اما به طور حتم جنجالی‌ترین نوع این شیوه ارتباطی با پوتین بود. امری که حتی قبل از انتخابات هم محرز بود و حتی خود ترامپ نیز از آن چندان طفره نمی‌رفت. هر چند به نظر نگارنده دیدگاه طرف روس و به ویژه پوتین فارغ از این نوع روابط است و دیدگاهی سیستمی به ایالات متحده و روابط با آن دارند اما باز هم نمی‌توان منکر امیدواری‌های زیاد کرملین به ترامپ بود. البته که هر چه از ۲۰۱۶ به۲۰۲۰ نزدیک‌تر شدیم این امیدواری کمرنگ‌تر شد.

دلیل دوم به احتمال زیاد در چشم‌اندازی است که روسیه در فضای سیاسی ایالات متحده می‌بیند. این چشم‌انداز بر این مسئله تاکید دارد که ترامپ از دور خارج شد ولی ترامپیست همچنان و حتی قدرتمندانه‌تر در صحنه حضور دارد. حتی جوزف نای نیز در مصاحبه اخیرش با نشریه پراجکت سیندیکیت بر این مسئله تاکید کرده است. اینکه ترامپیست و جامعه قطبی شده آمریکا همچنان ادامه پیدا کند یا دوباره به سمت متحد شدن نسبی حرکت کند به عملکرد سیاستمداران ایالات متحده و رئیس جمهور منتخب بستگی دارد اما همین مشخصه کنونی سپهر سیاسی ایالات متحده، می‌تواند برای روسیه محلی از اعراب در آینده باشد. حضور ممتمد ترامپیست‌ها که قاعدتا بر شخص استوار است تا سیستم، بر اهمیت تاثیرگذاری ترامپ در بعد داخلی تاکید دارد. از سوی دیگر در بعد بین‌المللی هم روسیه با حضور ترامیست‌های آمریکایی که روابط را بر اساس ارتباطات شخصی و نه سیستمی و نهادی پایه‌گذاری می‌کنند، بسیار همراه‌تر و هماهنگ‌تر است. البته به طور حتم دیدگاه ترامپیست‌ها در بعد بین‌المللی گرچه تهاجمی و یکجانبه است اما خوشایند دولت‌هایی مانند چین و روسیه است که سعی دارند نقش ایالات متحده در نهادهای بین‌المللی و ایضا جامعه بین­المللی را کاهش و نفوذ خود را گسترش دهند.

دلیل سوم را می‌توان معمولی‌ترین علت این امر توصیف کرد. دولت روسیه میخواهد که نتایج رسمی اعلام شود و سپس رئیس‌جمهور رسمی ایالات متحده را مورد پذیرش قرار دهد. این امر را می‌توان در سنت‌های دیپلماتیکی جستجو کرد که هر چند امروزه کمرنگ‌تر شده است اما در این بستر جریان دارد که قدرت‌های بزرگ، نحوه جانشینی و شخص جانشین را در کشورهای مقابل، متقابلا مورد پذیرش قرار دهند. به طور حتم روسیه که در باب انتخابات ریاست‌جمهوری آن، حرف و حدیث فراوان است، سعی دارد با تکیه بر این سنت، از مداخله آتی دول مقابل به ویژه ایالات متحده در خدشه بر انتخابات خود، جلوگیری کند.