چالشهاي سه‌گانه رژيم صهيونيستي

1. طی تنها یكماه گذشته بود كه رژیم صهیونیستی با سه ناكامی مهم در عرصة سیاست خارجی‌اش مواجه شد. یكی از این رویدادها به سرعت جنبة جهانی پیدا كرد و اسرائیل در میان خانوادة بین‌المللی به مثابة رژیمی شناخته شد كه به بدیهی‌ترین حقوق بشر احترام نمی‌گذارد. این رویداد هم خونین بود و هم به لحاظ انسانی و از دیدگاه ناظران بین‌المللی به عنوان اقدامی شناخته شد كه باید در چارچوب جنایت علیه بشریت مورد رسیدگی قرار گیرد. این رویداد همان حمله به «كاروان آزادی» و كشته و زخمی كردن بیش از 30 تن از مدافعان حقوق بشر بود كه در چارچوب یك مأموریت كاملاً انسانی و برای شكستن محاصرة باریكه غزه به سوی این منطقه حركت كرده بودند.

در همین رویداد بود كه رژیم صهیونیستی در میان كشورهای گوناگون جهان به دلیل حضور اتباع این كشور در میان اعضای كاروان آزادی به باد انتقاد گرفته شد. شورای امنیت سازمان ملل متحد طی یك نشست فوق العاده حمله نظامیان اسرائیل را به كشتی حامل مواد غذایی، دارویی و دیگر كمكهای مورد نیاز مردم غزه مورد انتقاد قرار داد و در بیانیة ریاستی شورای امنیت ضرورت پایان دادن به محاصرة 36 ماهة نوار غزه مورد تأكید قرار گرفت. دوستان و همپیمانان استراتژیك اسرائیل و در رأس آنها ایالات متحدة امریكا در پی وقوع این رویداد خونین در معرض تنگنا قرار گرفتند. آنها ناگزیر شدند كه حمله اسرائیل را به كشتی كاروان آزادی مورد نكوهش قرار دهند، اما در عین حال این كشورها بویژه ایالات متحده امریكا نتوانستند سیاست مبتنی بر معیارهای دوگانه خود را پنهان كنند، زیرا هم امریكا و هم فرانسه و انگلیس از «قابل درك بودن اقدام اسرائیل» سخن به میان آوردند.

این رویداد از دو منظر پیوسته به هم مورد بررسی قرار گرفت. منظر اول، موضوع حمله نظامیان اسرائیل به یك كشتی حامل مواد دارویی و غذایی (به میزان 10 هزار تن) برای مردم فلسطین آنهم در آبهای بین‌المللی و قربانی كردن دهها تن بود. منظر دوم محاصرة باریكة غزه كه رژیم صهیونیستی تلاش می‌كرد طی 36 ماه گذشته از افكار عمومی خانوادة بین‌المللی پنهان كند در نگاه جهانیان زنده شد و همة كشورها بویژه مدافعان اسرائیل در عرصة بین‌المللی به ضرورت پایان دادن به این تراژدی انسانی گرایش پیدا كردند.

 برخی كشورهای عربی و به طور مشخص دولت مصر كه به لحاظ زمینی تنها گذرگاه مشترك (گذرگاه رفح) را با باریكه غزه دارد و طی چند سال گذشته به بهانة وجود اختلاف در میان فلسطینیها عملاً به سیاست محاصرة باریكه غزه تن داده بود، پس از این رویداد خونین در معرض تنگنا قرار گرفتند و برای عقب نماندن از موج محكومیت جهانی رژیم صهیونیستی طرح صلح اعراب را مورد بررسی مجدد قرار داده و در اجلاس فوق‌العادة وزرای خارجة كشورهای اتحادیة عرب اعلام كردند كه اگر گشایشی در سیاست دولت راستگرای بنیامین نتانیاهو در مقابل فلسطینیهارخ ندهد كشورهای عربی نسبت به بازپس‌گیری طرح صلح خود اقدام خواهند كرد.

عمر موسی به عنوان دبیر اتحادیة عرب در جریان دیدار از باریكة غزه پا را از این هم فراتر گذاشت و در پاسخ به پرسش خبرنگاران رسماً از خطا بودن سیاست كشورهای عربی در برابر اسرائیل طی چند سال اخیر سخن به میان آورد. رویداد خونین حمله به كاروان آزادی كشورها و نیروهای جدید را وارد معادلة كشمكش اعراب و اسرائیل كرد.

دولت تركیه یعنی كشوری كه از یك سو عضو پیمان آتلانتیك شمالی ناتو است و از سوی دیگر روابط امنیتی و اقتصادی و سیاسی سطح بالایی با رژیم صهیونیستی دارد به عنوان پرچمدار كاروان آزادی در معرض یك ضربة شدید انسانی، اخلاقی قرار گرفت. در نتیجه این كشور با توجه به موقعیت منطقه‌ای، اروپایی و بین‌المللی خود در صف كشورهایی قرار گرفت كه خواهان انجام تحقیق مستقل در مورد چگونگی حمله نظامیان اسرائیل به كاروان آزادی شدند. رژیم صهیونیستی برای گریز از فشارهای شدید بین‌المللی اقدام به تشكیل یك كمیتة تحقیق داخلی با مشاركت دو ناظر بین‌المللی (البته بدون داشتن حق رأی) كرد، اما تركیه بلافاصله از این اقدام اسرائیل انتقاد كرد و خواهان تشكیل یك كمیتة تحقیق مستقل بین‌المللی برای رسیدگی به این رویداد خونین شد، دولت تركیه رسماً‌ اعلام كرد تا رسیدن به نتیجه قطعی در زمینة علت این اقدام اسرائیل از پای نخواهد نشست.

در همین حال سازمانهای مدافع حقوق بشر در سطح جهان اقدام به تشكیل كاروانهای آزادی برای شكستن محاصرة باریكه غزه كردند. مطابق آخرین آمار اعلام شده دهها هزار تن از داوطلبان انضمام به این كاروانها ثبت نام كردند. اسرائیل برای فرار از این وضعیت دشوار اعلام كرد از این پس آمادة دریافت كمكهای انسانی بین‌المللی و رساندن آن به باریكه غزه پس از بازرسی محتوای این كمكها خواهد بود.

 كشورهای اتحاد اروپا نیز در نشست اخیر وزرای خارجه ضمن ابراز تأسف از ادامة محاصرة باریكه غزه آمادگی خود را برای حضور دریایی در دریای مدیترانه به منظور بازرسی كشتی‌های حامل مواد غذایی به مردم محاصره شدة باریكه غزه اعلام كردند. این رویداد، اوضاع داخلی اسرائیل و كشمكش احزاب سیاسی را به اوج خود رساند. شیمون پرز رئیس جمهور رژیم صهیونیستی برای آنچه كه دفتر وی «بررسی انزوای روزافزون اسرائیل در مقیاس جهانی» خواند، با رهبران احزاب اپوزسیون بویژه خانم لونی رهبر حزب كادیما به رایزنی پرداخت تا احتمال تغییر دولت را مورد بررسی قرار دهد. ناظران سیاسی این اقدام شیمون پرز را تلاش برای آرام كردن خشم فزایندة جهانیان از اقدامات اسرائیل تفسیر كردند.

در هر حال به نظر می‌رسد سایه عملیات نظامی اسرائیل در حمله به كشتی كاروان آزادی به این زودیها از صحنه رژیم صهیونیستی رخت نخواهد بست و این رژیم بالاخره باید تاوان عملكرد فرا قانونی خود را بپردازد. جهانیان بویژه بسیاری از شخصیتهای نامدار ایالات متحده امریكا طی واكنشهای گوناگون از باراك اوباما رئیس جمهور این كشور خواستند كه هر چه زودتر به تدابیری بیندیشد كه بیش از این امریكا در سطح جهانی تاوان همراهی و جانبداریهای پیوسته خود را از اسرائیل نپردازد.

آنها بویژه روی وعده‌های باراك اوباما پیش و پس از انتخاب شدنش اشاره كردند كه خواهان جهانی عاری از تبعیض و عاری از پیمانهای ناعادلانه ایالات متحده با كشورهای گوناگون در مقیاس جهانی شده بود. 2. رویداد دوم اگر چه به اندازة رویداد اول بازتاب وسیعی در میان افكار عمومی خانوادة بین‌المللی نداشت، اما در میان كشورهای عضو سازمان ملل متحد هم بازتاب داشت و هم سئوال برانگیز بود. چنانكه همه می‌دانند موضوع بازنگری در معاهدة ممنوعیت تولید و گسترش سلاحهای اتمی زیر نظر سازمان ملل متحد مورد بررسی قرار گرفت. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ماه مه سالجاری پاره‌ای از تغییرات را در معاهدة مزبور به بحث گذاشت. از جمله این موارد منطقه خاورمیانه بود كه از سوی بسیاری از كشورها مورد توجه قرار گرفت. منظور اصلی این بود كه خاورمیانه عاری از سلاحهای اتمی باشد. این طرح مورد تأیید بخش اعظم كشورهای خاورمیانه از جمله جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت، اما رژیم صهیونیستی به این طرح رأی منفی داد. بدینترتیب وضعیت سلاحهای اتمی اسرائیل بار دیگر در معرض توجه كشورهای عضو سازمان ملل متحد قرار گرفت. رژیم صهیونیستی به بهانة اینكه این طرح كشورهایی نظیر ایران را كه به گفتة مقامات رژیم صهیونیستی و ایالات متحدة امریكا در جهت دستیابی به سلاحهای اتمی تلاش می‌كنند، مورد توجه قرار نداده به منطقه خاورمیانه عاری از سلاحهای اتمی رأی منفی داد.

واقعیت این است كه رژیم صهیونیستی در دهة پنجاه میلادی قرن پیشین با همكاری فرانسه و به بهانة اینكه در محیط ناامنی قرار دارد به ساخت بمب اتمی پرداخت، اما همواره از استراتژی ابهام استراتژیك در زمینه توانمندیهای اتمی‌اش پیروی می‌كرد. كارشناسان امور اتمی معتقدند كه اسرائیل حداقل به 260 كلاهك اتمی مسلح است و مركز اتمی «دایمونا» در اسرائیل طی چند دهه به فعالیت خود ادامه می‌دهد. اسرائیل هنوز به معاهدة ممنوعیت ساخت و گسترش سلاحهای اتمی نپیوسته و همواره از اعطای مجوز بازرسی از مراكز اتمی خود به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خودداری كرده است.

محمد البرادعی رئیس پیشین سازمان بین‌المللی انرژی اتمی با هدف تشویق رهبران رژیم صهیونیستی به پیوستن به معاهدة بین‌المللی ممنوعیت ساخت و گسترش سلاحهای اتمی به تل‌آویو سفر كرد، اما رهبران اسرائیل حتی به وی اجازة بازدید از مراكز اتمی خود نداد. از سوی دیگر رژیم صهیونیستی به هیچ یك از كشورهای خاورمیانه اجازة دستیابی به دانش هسته‌ای حتی در جنبه‌های مسالمت‌آمیز آن نمی‌دهد و برای این منظور و به منظور جلوگیری از دستیابی كشورهای خاورمیانه به توانمندیهای اتمی به زور متوسل می‌شود. حمله هوایی اسرائیل به رآكتورهای اتمی عراق در دهة هشتاد میلادی قرن پیشین و حمله هوایی به منطقه دیر الزور در سوریه در سال گذشته مسیحی و نیز تهدید پیوسته رژیم صهیونیستی علیه ایران در همین چارچوب قرار دارد.

كشورهای غربی و در رأس آنها ایالات متحده امریكا موضوع اتمی بودن رژیم صهیونیستی را از دستور كار خود خارج كرده و به هیچ یك از سازمانهای بین‌المللی اجازه نمی‌دهند كه این موضوع مورد رسیدگی قرار گیرد. در مقابل كشورهای غربی از پایه و اساس در مورد تلاش كشورهای خاورمیانه (چه عربی و چه غیرعربی) برای دستیابی به دانش و تأسیسات اتمی مسالمت‌آمیز مخالفت می‌كنند. در واقع كشورهای غربی درست از همان استراتژی اسرائیل در مورد ضرورت بی‌رقیب ماندن رژیم صهیونیستی در منطقه به لحاظ توانمندیهای اتمی پیروی می‌كنند. بدینترتیب و پس از طرح بازنگری در معاهدة ممنوعیت ساخت و گسترش سلاح اتمی از سوی سازمان ملل متحد، موضوع اتمی بودن اسرائیل مورد توجه جهانیان قرار گرفت. در همین حال چگونگی برخورد دوگانه كشورهای غربی نسبت به توانائیهای اتمی در خاورمیانه در معرض داوری كشورهای جهان قرار گرفت. 

در گذشته نه چندان دور فقط جمهوری اسلامی ایران بود كه مخاطرات ناشی از اتمی بودن رژیم صهیونیستی را در همة محافل جهانی مطرح می‌كرد. رژیم صهیونیستی و برخی از كشورهای غربی بویژه ایالات متحدة امریكا به تكرار این نكته می‌پرداختند كه ایران برای سرپوش گذاشتن روی فعالیت اتمی خود، موضوع توانمندیهای اتمی اسرائیل را مطرح می‌كنند. اما امروزه بسیاری از كشورهای خاورمیانه در موضوع مخاطره‌آمیز بودن سیاست پنهان‌كاری رژیم صهیونیستی به صف ایران پیوسته‌اند.

3. فشار پیوسته ایران و جانبداری بسیاری از كشورهای خاورمیانه و كشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها موجب شد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، توانمندیهای اتمی اسرائیل را در دستور كار اجلاس ماه ژوئن سالجاری قرار دهد. بی‌تردید این رویداد برای رهبران رژیم صهیونیستی خبر خوشایندی نبود، اما اسرائیل تلاش كرده و می‌كند كه این موضوع را از دستور كار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خارج كند.

همچنین نحوة برخورد كشورهای غربی بویژه امریكا با این مسئله یكبار دیگر معیارهای دوگانه كشورهای غربی را در برخورد با منطقه خاورمیانة عاری از سلاحهای اتمی در معرض داوری افكار عمومی قرار می‌دهد. ایالات متحدة امریكا و دیگر كشورهای عضو دایمی شورای امنیت صرفاً با تكیه بر برخی گزارشهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی كه در آن نسبت به «پاره‌ای ابهامات در فعالیتهای اتمی ایران» ابراز نگرانی شده تاكنون اقدام به صدور چهار قطعنامة ظالمانه علیه ایران مبادرت كردند. اما همین كشورها در مورد اتمی بودن رژیم صهیونیستی و كلاهكهای اتمی این رژیم نه تنها سكوت اختیار كردند، بلكه حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از پرداختن به این موضوع و از وارد كردن فشار بر رژیم صهیونیستی برای پیوستن به معاهدة جهانی ممنوعیت ساخت و گسترش سلاح اتمی منع می‌كنند.

اما به نظر می‌رسد با افزوده شدن شمار كشورهای خواهان شفافیت رژیم صهیونیستی در زمینة فعالیت اتمی و گشوده شدن تأسیسات اتمی این رژیم به روی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هم اسرائیل و هم كشورهای غربی بویژه ایالات متحدة امریكا در وضعیت تنگنایی قرار گرفته‌اند. ایران در این زمینه می‌تواند تلاشهای خود را گسترش داده و حتی پاره‌ای از توافقات احتمالی خود را برای حل و فصل پروندة اتمی با كشورهای 1+5 مشروط به زدوده شدن نگرانیهای مربوط به فعالیتهای اتمی اسرائیل بویژه در جنبه‌های تسلیحاتی آن كند.

بی‌تردید كشورهایی نظیر تركیه كه در زمینة نگرانی از فعالیت اتمی اسرائیل با جمهوری اسلامی ایران اشتراك نظر دارد می‌توانند، موج وسیعی علیه رژیم صهیونیستی به راه بیندازند. نمی‌توان بدون شفاف‌سازی در حوزة مخاطرات توانمندیهای اتمی اسرائیل به خاورمیانة عاری از سلاحهای كشتار جمعی اندیشید. همچنین نمی‌توان بدون پیوستن رژیم صهیونیستی به معاهدة منع ساخت و تولید سلاحهای اتمی و بازرسی از تأسیسات اتمی این رژیم، دیگر كشورهای خواهان بهره‌مندی از دانش و تأسیسات مسالمت‌آمیز اتمی را با فشارهای پیوسته و تحریم و تهدید به استفاده از زور از ادامة فعالیتهای اتمی مسالمت‌آمیز بازداشت. به نظر می‌رسد وقت آن فرا رسیده است تا رژیم صهیونیستی در زمینه اقدامات فراقانونی‌اش در حوزه‌های گوناگون از حمله نظامی به كاروان آزادی تا فعالیتهای غیرمجاز اتمی‌اش پاسخگو باشد.    

جهت ارجاع دانشگاهی:

سید حسین موسوی ، "چالشهاي سه‌گانه رژيم صهيونيستي"، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، 9 تیر ماه 1389.