فرصت های اقتصادی اجلاس عدم تعهد
برگزاری اجلاس شانزدهم جنبش عدم تعهد در تهران در کنار بهبود بخشیدن به جایگاه منطقه ای و بین المللی ایران، فرصت های اقتصادی زیادی برای دستگاه سیاستگزاری کشور فراهم کرد.
تحریم های ایران و تنگناهای پیش روی تعاملات اقتصادی و انرژیک از جمله موضوعاتی بودند که در نشست های دو جانبه مطرح شد. ملاقات های وزیر نفت با وزرا و نمایندگان کشورهای اوپک و کشورهای بالقوه برای فروش نفت ایران از جمله فرصت هایی بود که در اجلاس اخیر فراهم شد.در فضایی که تحریم های ایران به شدت روبه افزایش است. ایجاد بستر اعتماد و همگرایی، بازاریابی و مطالعه بازارهای بالقوه در میان کشورهای عضو جنبش مسیر راه گشایی به شمار خواهد آمد.
حدود دو سوم از كشورهاي دنيا در جنبش عدم تعهد حضور دارند. حجم کل تجارت جهانی در سال 2011 معادل 36 هزار میلیارد دلار بوده است و کشورهای عضو جنبش با سهم 7هزار میلیارد دلار بیش از 20 درصد این مبلغ را به خود اختصاص داده‌اند. علی رغم جایگاه قدر ت های بزرگ در تجارت جهانی، نقش کشورهای عدم تعهد در مناسبات اقتصادی جهان حایز اهمیت است.
حجم مبادلات تجاری جمهوری اسلامی ایران با کشورهای جنبش غیرمتعهد بیش از 43 میلیارد دلار اعلام شده است. بر اساس اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران، در سال گذشته صادرات ایران به کشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها بالغ بر 21 میلیارد دلار و واردات ایران از این کشورها 22 میلیارد دلار بوده است. ایران با 105 کشورهای عضو جنبش عدم تعهد روابط تجاری دارد که از میان آن ها بیشترین میزان تراز بازرگانی مثبت با عراق و بیشترین کسری تراز بازرگانی با امارات متحده عربی بوده است.
بسیاری از کشورهای حاضر در اجلاس غیرمتعهدها از خریداران نفتی بودند و رایزنی های دیپلماتیک در روزهای برگزاری اجلاس فرصتی مغتنم بود. بدون تردید برقراری روابط چه در سطح دو جانبه، منطقه ای و بین المللی فرصتی است که در فضای تحریم ها بسیار راهگشا است. در این راستا بخشی از طرف های مذاکره، کشورهای همسایه از جمله افغانستان بود.
افغانستان سالیانه یک میلیون تن سوخت از ایران وارد می کند و حجم عظیمی از ترانزیت سوخت های ارسالی به این کشور نیز از ایران عبور می کند. ترانزیت کالاهای وارداتی به افغانستان نیز باید از طریق ایران انجام شود. واردات افغانستان از ایران، سالانه نزدیک به 5/1 میلیارد دلار است. بر اساس توافق نفتی سال گذشته تهران- كابل، شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران بايد سالانه حدود يك ميليون تن انواع فرآورده‌هاي نفتي در اختيار شركت هاي خصوصي معرفي شده توسط وزارت صنعت و تجارت افغانستان قرار دهد.
در مجموع پيش بيني مي شود با امضاي اين قرارداد جديد نفتي سالانه 600 تا 700 هزار تن گازوئيل، حدود 250 تا 300 هزار تن بنزين و 100 هزار تن سوخت جت توليدي پالايشگاه هاي نفت ايران به كشور افغانستان صادر شود با توجه به پیمان استراتژیک میان این کشور و آمریکا و افزایش شمول تحریم های غرب علیه ایران، حفظ و ثبات رابطه تجاری انرژی در سایه مذاکرات پی در پی نیازی دو طرفه است.
آفریقای جنوبی نیز که از پیشتازان عدم تعهد در تاریخ قرن بیستم به شمار می رود در سطح بالایی از مقامات در اجلاس حضور داشت. میزان واردات نفت آفریقای جنوبی از ایران در شش ماه نخست 2012 میلادی نیز به 249115 تن رسید. آفریقای جنوبی از جمله کشورهای تعیین کننده قاره آفریقا است که با شروع تحریم های اتحادیه اروپا مجبور شد در ماه ژوئن هیچ محموله ای را از ایران وارد نکند، اما به تدریج واردات خود را دوباره آغاز کرد. مذاکرات دوجانبه در حاشیه نشست های اجلاس با این مشتری تعیین کننده در گسترش مبادلات نفتی راه گشا بوده است.
با توجه به گزارش های اخیر رویترز واردات نفت کشورهای آسیایی از ایران در ماه اخیر (سپتامبر) به سطح پیش از آغاز تحریم های بیمه ای اتحادیه اروپا از آغاز ژوئن سال جاری باز گشته است. معافیت های اخیر ایالات متحده نیز بستری است که به دیپلماسی فضای بازی می دهد تا از این طریق تعاملات اقتصادی و انرژیک ایران با بازارهای بالقوه اش تداوم یابد. بنابراین، مذاکرات اقتصادی- نفتی اعضای جنبش عدم تعهد در حاشیه اجلاس تهران نشان از آن دارد که دیپلماسی نفتی ایران در بستر تحریم های مضاعف و هوشمند نیازمند همگامی دستگاه سیاست خارجی و تصمیم گیران نفتی ایران است.