شورای همکاری خلیج فارس و امنیت انرژی

روز پنج شنبه 11 آبان 1391 گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه نشستی را با موضوع "شورای همکاری خلیج فارس و امنیت انرژی در منطقه" با حضور دکتر سید جواد صالحی مدیر گروه مطالعات خلیج فارس، دکتر حمید احمدی قائم مقام پژوهشکده و نیز اعضای گروه مطالعات خلیج فارس برگزار کرد. در این نشست خانم سکینه ببری پژوهشگر مهمان و عضو گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده، در خصوص موضوع نشست نکاتی را مطرح کرد.
 
در ابتدای نشست، خانم سکینه ببری با ارائه توضیحاتی درباره شرایط کشورهای صادرکننده نفت و گاز در منطقه، مطرح کرد که کشورهای خاورمیانه 61 درصد از درآمدهای نفتی و 45 درصد از درآمدهای گاز طبیعی جهان را با داشتن 3/35 درصد از تولید جهانی نفت و 9/18 درصد از تولید گاز طبیعی در اختیار دارند.
 
وی در ادامه اظهار داشت که معنای واحدی از "امنیت انرژی" میان تولید کنندگان، مصرف کنندگان، صادرکنندگان، واردکنندگان و ترانزیت کنندگان وجود ندارد. برای نیمی از مردم جهان، امنیت انرژی یعنی دستیابی به انرژی برای تامین نیازهای اولیه مثل آب پاک، روشنایی و حمل و نقل عمومی و موارد دیگر. در بخش های پیشرفته تر، امنیت انرژی بیشتر به مفهوم امنیت عرضه، قابل دسترس بودن آن و اعمال سیاست ها و راهکارهایی برای مقابله با اختلال در عرضه است. اما به طور کلی برای هر تصمیم گیری در مورد امنیت انرژی چهار مفهوم "قابلیت دستیابی داشتن"، "در دسترس بودن"، "قابل تحمل بودن"، "قابل قبول بودن" در نظر گرفته می شود.

این پژوهشگر مهمان بر این نکته تأکید کرد که اصولا یکی از محورهای اصلی همگرایی اعضا شورای همکاری خلیج فارس این است که منابع نفتی دائمی نیستند و اقتصادهای منطقه باید متنوع گردند. صرف نظر از رویکردهای سیاسی- امنیتی و حتی دفاعی در نزد هر یک از کشورهای عضو از منظر اقتصاد سیاسی نیز منابع جایگزین انرژی های فسیلی بحثی اساسی در تامین امنیت پایدار و نیز امنیت انرژی به شمار می آید. شورای همکاری خلیج فارس در همین راستا در نشستی که در مارس 2012 داشت با هدف بررسی نحوه کاهش وابستگی کشورهای این شورا به نفت به بررسی چند دستور کار پرداختند. در همین راستا برنامه های کشورهای عضو قابل تامل است؛ از جمله تنظیم اطلس انرژی خورشیدی عربستان و ایجاد شهر مصدر به عنوان اولین شهر بدون کربن در نزدیکی ابوظبی و موارد دیگر.
 
موضوع دیگری که خانم ببری مورد توجه قرار داد؛ نقش قدرت های بزرگ در منطقه و تامین و اخلال در امنیت انرژی است. قدرت های مداخله گر خارجی عمدتا با نگاه مصرف کننده به امنیت عرضه می اندیشند. حتی می توان به این نکته اشاره داشت که آن ها وجود دو سوم ذخایر اثبات شده جهانی نفتی در خاورمیانه را واقعیت دشواری در بازار جهانی می دانند و حضور بلند مدت در منطقه از منظر آن ها برای تامین امنیت انرژی و همکاری با هم پیمانان خود در شورای همکاری خلیج فارس تفسیر می گردد.
 
در نهایت این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین به پایان رسید. 

گزارش: سمیه مروتی، پژوهشگر مهمان و دبیر گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده