تجزیه و تحلیل مفاهیم عثمانی گرایی و نو عثمانی گرایی در ترکیه

روز شنبه 27 آبان ماه 1391 نشستی از سلسله نشست‌های گروه ترکیه ‌شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با موضوع "تجزیه و تحلیل مفاهیم عثمانی گرایی و نوعثمانی گرایی در ترکیه" برگزار شد. این نشست که با حضور پژوهشگران مقیم ومهمان پژوهشکده و اعضای گروه و با مدیریت آقای رحمت حاجی مینه پژوهشگر مهمان پژوهشکده تشکیل شد، خانم الهه مؤمنی دانشجوی کارشناسی ارشد رشته روابط بین الملل واحد آشتیان نکاتی را در خصوص موضوع نشست مطرح کرد.
 
در ابتدای نشست، آقای رحمت حاجی مینه با اشاره به تفاوت‌ های عثمانی گرایی با نئو عثمانی گرایی، سؤالاتی را در این زمینه مطرح کرد. از جمله این که جایگاه مفهوم نئوعثمانی‌گرایی در سیاست خارجی کنونی ترکیه چیست؟ و ئنو عثمانی گرایی از چه تاریخی و متاثر از چه فلسفه‌ ای وارد سیاست خارجی این کشور شده است؟
 
در ادامه، خانم مومنی اظهار داشت که سیاست نوین خاورمیانه ای ترکیه موجب افزایش همگرایی در روابط این  کشور به ویژه با همسایگانش در منطقه شده است. وی با اشاره به سیاست های ترکیه در سال های اخیر و عملکرد ترکیه در صحنه داخلی و در مناسبات منطقه ای و بین المللی اظهار داشت که ترکیه در تلاش است نه تنها خود را به عنوان یک بازیگر منطقه ای بلکه به عنوان عضو فعال دنیای اسلام و یک کشور مسلمان اروپایی و توسعه گرا معرفی کند. خانم مؤمنی افزود ترکیه بی وقفه در تلاش برای رسیدن به جایگاه شایسته تر در جهان اسلام و عرصه روابط بین الملل است و سعی در گسترش  نفوذ خود در روابط با کشورهای اسلامی و خاورمیانه ای دارد که این سیاست ترکیه "نوعثمانی گرایی" نامیده شده است.
 
خانم مومنی در ادامه به ویژگی های نو عثمانی گرایی اشاره کرد که عبارتند از: "عملیاتی کردن سیاست صفرکردن مشکلات با همسایگان"، "رضایت نسبی از این سیاست در غرب و شرق"، "انعطاف پذیری برای سازگاری"، "پذیرفتن اهمیت جهان اسلام به اندازه غرب" و "توسعه روابط هماهنگ با قدرت های جهانی". از دیدگاه خانم مومنی، این نئوعثمانی گرایی بیش از هر چیز فرصت طلب و منافع محور است و از هر قابلیت پیرامونی برای ارتقاء خود سود می جوید. نقطه درگیری آن نه غرب، بلکه خاورمیانه است که می خواهد با ادبیات و پوششی نرم در آن برای خود جایگاه کشور رهبر و الگو تعریف نماید. همچنین این نئوعثمانی گرایی از استقلال عمل در مسائل راهبردی برخوردار نیست. 
 
در پایان دکتر سید اسدالله اطهری مدیر گروه ترکیه شناسی پژوهشکده نیز ضمن پاسخ به سؤالات برخی دانشجویان، به این نکته اشاره کرد که در ترکیه و به طور مشخص در حزب عدالت و توسعه، تمایل به بازگشت به شکوه امپراطوری عثمانی از طریق قدرت نرم، گفتگو و مدل غربی وجود دارد. وی تحقق پیشرفت در سیاست خارجی ترکیه را در منوط به سازش این کشور با اقلیت‌های کشور خود از جمله کردها و علوی‌ها دانست.
 
در نهایت این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین به پایان رسید.
 
گزارش: سحر تقی پور دبیر گروه ترکیه شناسی پژوهشکده و شبنم چادری.