پیامدهای استقرار سیستم دفاع موشکی ناتو در ترکیه
کشورهای عضو ناتو در 4 دسامبر 2012، با درخواست ترکیه مبنی بر استقرار موشک‌های پاتریوت ناتو در محدوده مرزی این کشور با سوریه موافقت کردند. این اقدام ترکیه در راستای موافقت با استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در این کشور سبب افزایش تنش در سطح روابط این کشور با همسایگانش به ویژه با روسیه و ایران شده است.
آنچه امروز توجه ایالات متحده را به ترکیه جلب می کند موقعیت حساس ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک این کشور در خاورمیانه است که بر معادلات منطقه ای و جهانی تاثیر می گذارد. ترکیه محور ژئوپلیتیک و بازیگر فعال در خاورمیانه است. همانگونه که برژینسکی می گوید منظور از محور ژئوپلیتیکی دولتی است که اهمیتش به دلیل موقعیت حساسش باشد.
موافقت ترکیه برای استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در جنوب شرقی این کشور اگر چه تضمینی برای خیزش قدرت این کشور است، اما نگرانی و واکنش های تندی را از سوی همسایگان ترکیه در پی داشته است. این درخواست ترکیه، در راستای ادعای غرب مبنی بر نگرانی در مورد احتمال استفاده سوریه از سلاح های شیمیایی در مقابله با مخالفان مسلح مطرح شده است.
روسیه در واکنش به اقدام اخیر ترکیه، نظامي كردن مناطق مرزي تركيه و سوريه را نگران‌كننده دانسته است. پیش از این نیز روسیه استقرار دفاع موشکی ایالات متحده را خطری امنیتی برای روسیه و در جهت تضعیف توازن استراتژیک دانسته بود. نگرانی روسیه از استقرار این سیستم در ترکیه به امکان تضعیف توانایی بازدارندگی این کشور باز می گردد. مسکو استقرار سپر موشکی ناتو در ترکیه و شرق اروپا را به عنوان یک اقدام دفاعی بازدارنده و یک سیاست تهاجمی علیه روسیه می داند.
ایران نیز از زمان مطرح شدن استقرار سپر موشکی ناتو در ترکیه تاکنون مخالفت کرده و آن را اقدامی تحریک آمیز دانسته است. در این راستا ایران ضمن هشدار به ترکیه نسبت به استقرار موشک‌هاي پاتريوت در مرز تركيه و سوريه، بر يافتن راه حل سياسي براي بحران‌هاي منطقه اي تأکید کرده است. در این خصوص رامین مهمان پرست سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اظهار داشت که این موضوع نه تنها کمکی به حل مساله سوریه نمی‌کند بلکه موجب سخت‌تر و پیچیده‌تر شدن اوضاع نیز می‌شود. علاوه براین اصرار بر حل موضوع سوریه از طریق نظامی، از علل اصلی افزایش تشنج و تهدیدات در منطقه می‌باشد و مناسب است که همه کشورها، به ویژه کشورهای موثر در تحولات سوریه، به دنبال یافتن راه حل سیاسی برای بحران‌های منطقه‌ای باشند.
در واکنش به نگرانی کشورهای روسیه و ایران، وزیر امور خارجه ترکیه احمد داووداوغلو استقرار این سيستم موشكي را تنها براي مقاصد دفاعي دانسته و بر این موضوع تأکید کرده است که این موضوع عملياتي نخواهد بود مگر اينكه خطري امنيت این کشور را تهديد كند.
به طور کلی آنچه که در خصوص استقرار سیستم های موشکی ناتو در ترکیه بحث برانگیز است چشم انداز حاصل از همپیمانی گسترده ترکیه با غرب و ناتو است که در پنج مورد زیر نمود پیدا می کند: نخست، تلاش آمریکا برای ترسیم خط قرمز روشنی برای سوریه است تا این کشور تمایلی به بین المللی کردن درگیری های داخلی سوریه همانگونه که پدرش حافظ اسد داشت، نداشته باشد.
دوم، هشداری است از سوی غرب به بشار اسد تا وی را از استفاده از سلاح های شیمیایی بازدارد. سوم، پیامی به حامیان منطقه ای رژیم اسد مانند مسکو و تهران است تا تمام تلاش خود را برای منصرف کردن دمشق از توسل به جنگ شیمیایی انجام دهند.
چهارم، علامتی است که از سوی ایالات متحده به ترکیه برای اتکای هرچه بیشتر این کشور به غرب داده می شود. نهایتا پنجم، ایجاد ترس در میان کشورهای عرب منطقه از همسایگانی با این توانایی های موشکی و به تبع آن اقدام به خرید سیستم های موشکی پیشرفته است. چنانچه امارات متحده عربی در یک معامله برای خرید سیستم دفاع ضد موشکی 96/1 میلیارد دلار هزینه کرده است. در این میان واشنگتن در همکاری مستقیم با کشورهای خلیج فارس در تلاش چندجانبه به منظور تقویت ظرفیت های منطقه ای برای شناسایی و مقابله با حملات بالقوه موشکی ایران متمرکز است و ترکیه با دارا بودن دومین ارتش بزرگ ناتو دارای اهمیت ژئواستراتژیک به عنوان خط مقدم جبهه در مقابل سیاست های ضدغربی ایران قابلیت های موشکی خود را توسعه می دهد.
می توان نتیجه گرفت که جاه طلبی های ترکیه برای دستیابی به محوریت ژئوپلیتیک نه تنها منجر به شکل گیری روابط جدید مبتنی بر افزایش تنش و رقابت میان ترکیه و سایر بازیگران منطقه ای از جمله روسیه و ایران خواهد شد، بلکه با افزایش دادن هراس کشورهای عرب منطقه از همسایگان قدرتمند، صلح و امنیت را نیز در معادلات منطقه ای وارد مرحله سخت تری خواهد کرد.