بررسی احتمال و میزان رای آوری حزب عدالت و توسعه در انتخابات 2014

نشست شنبه دوم آذرماه گروه ترکیه شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با موضوع "بررسی احتمال و میزان رای آوری حزب عدالت و توسعه در انتخابات 2014" که توسط دکتر حسن لاسجردی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اصفهان ارائه گردید، با حضور دکتر اسداله اطهری مدیر گروه ترکیه شناسی، تعدادی از پژوهشگران ارشد پژوهشکده،  پژوهشگران مسائل خاورمیانه و اعضای گروه ترکیه شناسی برگزار شد.

 در این نشست، دکتر رحمت حاجی مینه که مدیریت آن را بر عهده داشت، ابتدا مقدمه ای در زمینه بحث مطرح کرد و گفت:  بحث امروز یکی از موضوع های مهم در زمینه ترکیه است، زیرا همانطور که می دانیم انتخابات آینده ترکیه در حالی برگزار می شود که ترکیه در حوزه داخلی به رهبری حزب عدالت و توسعه در حال مذاکره با پ.ک.ک است و در حوزه خارجی نیز با چالش هایی در  منطقه ازجمله سوریه روبرو شده است که انتقادهای تندی را علیه حزب عدالت و توسعه از سوی احزاب دیگر برانگیخته است. این در حالی است که آقای اردوغان پاسخ بسیاری از این انتقادات را به انتخابات 2014  و نتایج آن موکول کرده است. لذا این امر اهمیت این انتخابات را به وضوح نشان می دهد.

 سپس دکتر لاسجردی با شرح اقدامات و عملکرد اخیر این حزب در سال های اخیر آغاز کرد و گفت: حزب عدالت و توسعه با توجه به یک دهه ای که در قدرت بوده است به عنوان یک پدیده یا یک قدرت نوظهور شناخته شده و به همین جهت حوادث و اتفاقات مربوط به این حزب می تواند مورد توجه باشد، زیرا هر نوع سرنوشتی برای این حزب می تواند حتی بر کشورهای همسایه آن و دیگر مناطق تاثیرگذار باشد.در سال 2014 و 2015 در ترکیه سه انتخابات مهم انجام خواهد شد، انتخابات محلی، پارلمانی و ریاست جمهوری.در رابطه با انتخابات محلی آنچه دارای اهمیت است قرار است شهرداران و مدیران منطقه ای  توسط مردم انتخاب شوند که این امر می تواند زمینه ساز آن شود که در مرحله بعد انتخابات چگونه شکل خواهد گرفت. حزب عدالت و توسعه نیز به دنبال این است که در انتخابات محلی نقشی مثبت و سازنده به عبارتی با نتیجه دلخواهش داشته باشد. باید گفت اگر در ترکیه قرار است روندی در ارتباط با مدیریت کلی جامعه ترکیه شکل بگیرد آن از انتخابات محلی آغاز می شود، زیرا انتخابات محلی زمینه و میزان رای آوری و میزان محبوبیت احزاب را نشان می دهد. اگر حزب عدالت و توسعه در انتخابات محلی موفقیتی کسب نکند احتمال دارد به آلترناتیو ها و جایگزین های دیگری فکر کند. هم اکنون این حزب در تلاش است تا در شهرهای بزرگ و کوچک و مناطق مختلف پشتوانه ای محکم برای خود ایجاد کند زیرا در این صورت است که می تواند مانند دفعات قبل انتخابات های دیگر را کنترل نماید و مدیریت کند.

 اما در رابطه با انتخابات ریاست جمهوری که گام دوم به حساب می آید، مساله مهمی که مطرح است بحث قانون اساسی است و بسیاری بر این باورند که تغییر و تحولات قانون اساسی می تواند نقش مؤثری در نحوه رای مردم و میزان تاثیر گذاری فضای قانونی بر انتخابات داشته باشد. نکته مهم دیگر این است که آیا در انتخابات ریاست جمهوری سیستم انتخاباتی ریاستی و یا پارلمانی خواهد بود. اگر بپذیریم در ترکیه چهار جریان مهم فعالیت می کنند، حزب عدالت و توسعه با  نظام ریاستی همراهی می کند و جریانات دیگر با نظام پارلمانی موافقند. آن ها نیز توجیهات خود را دارند. اما آنچه قابل تامل است این است که در حال حاضر ساختار سیاسی ترکیه برای تغییر وضعیت نظام سیاسی بیشتر بر محور خواسته های حزب عدالت و توسعه عمل می کند. اخیرا کنگره چهارم حزب عدالت و توسعه برگزار شد، شاید از دلایل مهم برگزاری این کنگره بتوان به جلب آراء و افکار عمومی اشاره کرد. از اقداماتی  هم که حزب عدالت و توسعه انجام داده و می تواند در فضای انتخابات مؤثر باشد تضعیف رقبا و حتی حذف برخی از آن هاست، حال این رقبا از احزاب باشند یا نظامیان  و سایر گروه ها و اقشارمختلف، این امر بیشتر در دوره دوم حکومت آقای اردوغان صورت گرفت. همچنین حزب عدالت و توسعه با ایجاد زمینه هایی مثبت در داخل جامعه ترکیه توانسته مطبوعات مؤثر بر افکار عمومی را  با دادن امتیازهایی از بودن در فضای رقیب به فضای همسانی و همراهی نزدیک کند.

این حزب در واقع تلاش می کند به حوزه های عمومی ورود کند فرضا در بحث اقلیت ها، آقای اردوغان با جماعت شیعیان ارتباطاتی دارد و در زمینه مساله کردها نیز در حال انجام برخی امور هست که همگی نشان از این امر دارند که این تلاش برای کسب محبوبیت و مشروعیت و ارتقاء جایگاهشان است. بسیاری بر این باورند که حزب عدالت و توسعه برای اینکه بتواند در قدرت بماند فضایی ایجاد کرده به نام برنامه 2023، این برنامه در حقیقت یک برنامه کلان و چشم انداز بلند است برای اینکه اندازه و قدم های این حزب در توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ترکیه معلوم شود اما از طرفی این برنامه در زیر پوست خود ماندگاری در قدرت را از طرف حزب عدالت و توسعه توجیه می کند.

دکتر لاسجردی در ادامه به برخی موانع درونی و بیرونی حزب عدالت و توسعه  و انتقاداتی که این حزب با آن مواجه است را مطرح کرد و گفت: بسیاری معتقدند برخی کارکردهای اقتصادی در داخل جامعه ترکیه از جمله بحث انرژی از حساسیت زیادی برخوردار است و نوسانات و سیاست های متعدد و متغیر در این زمینه یکی از مسائل قابل انتقاد بوده است، به ویژه مباحث مربوط به بهای انرژی که دولت ترکیه را با چالش مواجه می کند. در زمینه بدهی های خارجی نیز آقای اردوغان اگرچه در دوره پنج ساله اول کارنامه نسبتا موفقی داشته اما در سال های اخیر نتوانسته نمودار صعودی را به فرجامی مناسب برساند از این رو این ها می توانند نکات مورد نقد باشند. در زمینه یکی از مسائل مهم داخلی در ترکیه که در انتخابات آتی نیز بسیار مهم و تاثیر گذار است بحث اقلیتهاست. چه علویان در اقلیت های مذهبی و چه مساله کردها.

در بحث کردها به نظر من، آقای اردوغان سیاست انتظار و مدارا را پیش گرفته است، بدین صورت که نه آنقدر به کردها امتیاز می دهد که تکلیف آن ها روشن شود و نه آنقدر آن ها را در انتظار می گذارد که سبب نگرانی آن ها را فراهم آورد. به علویان نیز با توجه به اینکه آقای اردوغان گرایشی به مباحث مذهبی دارد فضاهای داده می شود اما به قول خود علویان نه آنقدر که از یک دولت اسلامی انتظار می رود. علاوه بر این موارد که می توانند مورد انتقاد باشند بحث قوانین و مقررات خود حزب عدالت و توسعه مطرح است که هیچ نماینده این حزب بیش از سه مرتبه نمی تواند کاندیدا شود. در سه دوره ای که از انتخابات سال 2002 می گذرد بسیاری از نمایندگان برای انتخابات محلی و بعد هم پارلمانی از این حق استفاده کرده اند و درانتخابات آتی به نوعی دست حزب عدالت و توسعه خالی است. برخی نیز معتقدند که اگر حزب عدالت و توسعه بتواند مشکلات درونی و بیرونی خود را حل کند احتمال پیروزی در انتخابات را خواهد داشت. در مورد نظام ریاستی نیز آقای عبدالله گل تاکنون رغبتی در این زمینه نشان نداده و چندین بار مطرح کرده که اگر قانون تغییر کند شرایط جامعه ترکیه بهم می ریزد و نوع نظام ریاستی برای شرایط فعلی ترکیه مناسب نیست و در این زمینه رقابتی پنهان میان اردوغان و گل وجود دارد.اما در مجموع باید عرض کنم احتمال شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات بعدی فقط در صورتی بوجود می آید که گروههای مخالف ائتلاف کنند.

در انتها نشست با پرسش و پاسخ حاضرین در نشست پایان یافت.

گزارش: سحر تقی پور، دبیر گروه ترکیه شناسی پژوهشکده.