داعش و ائتلاف بین المللی

ایالات متحده امریکا در پی یک دوره سکوت و بی‌تفاوتی، مبارزه با داعش را در راس برنامه‌های نظامی خود قرار داده و رئیس جمهور این کشور تصمیم گرفته است برای ریشه کن کردن نیروهای داعش، یک ائتلاف بین‌المللی ایجاد کند. اوباما رئیس جمهور امریکا، طی مصاحبه تلویزیونی با شبکه امی بی سی (روز یک شنبه 16 شهریور ماه) استراتژی خود را حول محور تضعیف و ریشه‌کن کردن داعش متمرکز کرد.

 نیروی داعش طی یک عملیات غافلگیرانه در اوایل ماه مرداد شهر موصل، دومین شهر مهم و استراتژیک عراق، را به تصرف خود درآورد و بوسیله واحدهای مستقر این نیرو در سوریه برخی شهرهای استان صلاح‌الدین را به منظور تامین عمق استراتژیک اشغال کرد. نوری المالکی، نخست‌وزیر پیشین عراق، در واکنش به این عملیات داعش در عراق حالت فوق‌العاده اعلام کرد و طی سخنانی در تلوویزیون رسمی این کشور به ساکنان موصل وعده داد که نیروهای ارتش عراق با پشتیبانی نیروهای بسیج مردمی به زودی همه مناطق اشغالی شمال عراق را آزاد خواهد کرد، اما موضوع حضور داعش در شمال عراق آنهم به صورتی که یک سوم خاک این کشور را به تصرف خود درآورده، رفته رفته نشان داد که بیرون راندن داعش و آزادسازی موصل و دیگر شهرهای اشغالی شمال و شمال غربی به سادگی امکان پذیر نیست و کشور عراق به کمک نظامی دیگر کشورها  نیاز دارد. از سوی دیگر نیروهای داعش بلافاصله پس از تصرف شهر موصل نام خود را از سازمان دولت اسلامی عراق و شام (داعش) به دولت خلافت اسلامی تغییر داد و ابوبکر بغدادی را به عنوان خلیفه مسلمین جهان منصوب کردند.

در داخل کشور عراق، شوک ناشی از تصرف موصل توسط داعش همه ارکان سیاسی و اجتماعی و مذهبی این کشور را فرا گرفت. برخی از جناح‌های سیاسی بر این باور بودند که دولت نوری‌المالکی سیاست‌های امنیتی غیراصولی در برخورد با مناطق بحران‌خیز عراق درپیش گرفت و بسیاری از مطالبات معیشتی و اجتماعی برخی استان‌های سنی‌نشین کشور را با راه‌حل‌های امنیتی مدیریت کرد و این سیاست‌ها موجب شد مناطقی از شمال غربی عراق آغوش خود را برای  ورود نیروهای داعش بگشایند. بحران سیاسی عراق با پیشرفت نظامی داعش به یکدیگر گره خورد و این کشور یکبار دیگر وارد گردونه خواست‌های قومی و مذهبی شد. در همین حال اقلیم کردستان عراق در یک اقدام بی‌سابقه اعلام کرد که کشور عراق عملاً تجزیه شده و حفظ تمامیت ارضی این کشور دشوار است. بنابراین رهبری اقلیم کردستان عراق بزودی موضوع استقلال عراق را به پارلمان اقلیم خواهد برد تا کردهای عراقی به آرزوی تاریخی خود جامه عمل بپوشانند. کشورهای همسایه عراق، از جمله ترکیه و ایران، از این اقدام اقلیم کردستان عراق بشدت خشمگین شده و به رهبران کردستان عراق هشدار دادند که این موضوع غیرقابل قبول است. دولت ترکیه، این اقدام اقلیم کردستان عراق را خط قرمز آنکارا تلقی کرد و ایالات متحده امریکا و بسیاری از کشورهای غربی در مورد اعلام آمادگی اربیل برای استقلال شمال عراق واکنش منفی نشان دادند.

جان کری وزیر خارجه امریکا در این باره گفته که عراق واحد، قوی‌تر از عراق چندپاره خواهد بود. تنها دولتی که از استقلال اقلیم کردستان عراق جانبداری کرد، دولت اسراییل بود. لیبرمان وزیرخارجه رژیم صیهونیستی اعلام کرد که کردستان عراق رسید و نیروهای پیشمرگه نتوانستند جلو پیشروی داعش را بگیرند، در نتیجه فرضیه عراق واحد به سرعت صحبت خود را نشان داد و دولت اقلیم کردستان عراق از ارتش این کشور و نیز از ایالات متحده و نیز از ایران تقاضای کمک کرد. ایران به سرعت به تقاضای اقلیم کردستان عراق پاسخ مساعد داد و کمک‌های نظامی خود را بدون اعزام نیروی زمینی به این منطقه فرستاد. ایالات متحده امریکا نیز نیروی هوایی خود را به حرکت رو آورد و بمب‌افکن‌های این کشور برای جلوگیری از استقرار نیروهای داعش در سه بزرگ موصل وارد عمل شدند.

به لحاظ منطقه‌ای نیز تقریبا همه کشورهای عربی از گسترش نفوذ داعش در منطقه نگران شدند. کشورهای عربستان سعودی، اردن و امارات متحد عربی، که از دیدگاه کارشناسان نظامی از اهداف بعدی نیروهای متحد داعش شناخته می‌شوند، به حرکت درآمدند و از شورای امنیت سازمان ملل  تقاضای دخالت بین‌المللی برای توقف پیشروی نیروها داعش کردند. بدین‌ترتیب ایالات متحده امریکا برای ایجاد ائتلاف بین‌المللی با شرکت کشورهای غربی و منطقه دست به کار شد و همچنین موضوع اعدام وحشیانه دو خبرنگار اسیر امریکایی به دست نیروهای داعش بر خشم ملت و دولت امریکا و به طورکلی افکارعمومی جهان غرب افزود. با این حال واشنگتن برای تشکیل این ائتلاف بین‌المللی با چند مشکل جدی روبه‌رو شد. اولین مشکل این بود که آیا امریکا به آمادگی دولت سوریه برای همکاری با کشورهای غربی به منظور مبارزه با تروریسم پاسخ مثبت خواهد داد و یا کشور سوریه را از منظومه ائتلاف منطقه‌ای عضو ائتلاف جهانی خارج خواهد کرد؟ پاسخ اولیه واشنگتن به این مشکل این بود که ائتلاف بین‌المللی می‌تواند داعش را در همه مناطق سوریه و عراق تحت تعقیب قراردهد. ولیدالمعلم وزیرخارجه سوریه در واکنش به این دیدگاه واشنگتن اعلام کرد که ورود نیروی هوایی ایالات متحده امریکا  یا هر نیروی دیگری به حریم هوایی سوریه بدون هماهنگی با دولت این کشور تجاوز به حاکمیت سوریه تلقی می‌شود.

مشکل دوم چگونگی تعامل ائتلاف بین‌المللی با جمهوری اسلامی ایران بود. باراک اوباما رئیس جمهور امریکا در این زمینه گفت که ایران به عضویت این ائتلاف دعوت نخواهد شد، اما ائتلاف بین‌المللی علیه داعش به کمک‌های ایران نیاز دارد.

البته آشکار بوده و هست که جمهوری اسلامی ایران در هیچ یک از ائتلاف‌های بین‌المللی علیه داعش به رهبری امریکا شرکت نمی‌کند اما در حوزه امنیت ملی خود، برای رفع و یا کاهش تهدید‌های منطقه‌ای آماده همکاری است. این سیاست جمهوری اسلامی همچنین در جنگ امریکا علیه رژیم صدام حسین نیز اجرا شد. نکته جالب توجه این است که این سومین ائتلاف بین‌المللی از سال 1990 است که موضوع آن نیز کشور عراق بوده است. از سوی دیگر تهدید داعش برخلاف تهدید القاعده یا دیگر تهدیدهای تروریستی بزرگترین تهدید امنیتی پس از سقوط رژیم صدام حسین تلقی می‌شود زیرا داعش علاوه بر ماهیت تروریستی‌اش، از توانایی نسبتا بالایی در مدیریت جنگ کلاسیک و جنگ‌های پارتیزانی برخوردار است به گفته برخی کارشناسان نظامی نیروهای داعش این توانایی را در در جنگ با ارتش نیرومند سوریه به دست آورده است.

به هر حال شکل و شمایل این ائتلاف بین‌المللی و نیز قلمرو عملیاتی آن هنوز آشکار نشده است، در این زمینه پرسش‌های فراوانی بویژه در مورد بند دوم یعنی قلمرو عملیاتی این ائتلاف وجود دارد. مثلا اگر عملیات هوایی فشرده علیه نیروهای داعش در شهرهای شمالی عراق صورت گیرد و نیروی داعش ناگزیر از عقب‌نشینی به سوریه شود عکس‌العمل ائتلاف بین‌المللی چه خواهد بود؟ وضعیت نظامی منطقه چگونه خواهد بود؟ همچنین شهرهای شرقی سوریه در صورت کوچ کردن داعش به این منطقه و نیز درگیری‌های نظامی دیگر گروه‌های مسلح مخالف دولت دمشق با داعش چه تاثیری بر روند اوضاع سوریه برجای خواهد گذارد؟ آیا ائتلاف بین‌المللی در صورت وقوع این احتمال ناگزیر از ائتلاف با دولت سوریه خواهد شد و در این صورت رابطه کشورهای غربی و نیز کشورهای عرب خلیج فارس، نظیر عربستان سعودی و قطر، با نیروهای اپوزیسیون مسلح سوریه چه شکلی به خود خواهد گرفت؟

آیا طرح این پرسش زودرس، یعنی احتمال ورود نیروهای اتئلاف بین‌المللی به خاک سوریه به بهانه پیگرد داعش، اما با هدف تضعیف و در نهایت سرنگونی دولت سوریه نیست، آیا رویدادهای اخیر داخلی سوریه، بویژه استقرار « جبهه النصره» و ارتش آزاد سوریه در شهر قنیطره بلندی‌های اشغالی جولان به منظور حفظ امنیت خطوط تماس با اسراییل، سناریو ورود نیروهای ائتلاف بین‌المللی به خاک سوریه (در صورت اجرایی شدن) را می‌توان در چارچوب عملیات گسترده‌تر تفسیر کرد؟ بخصوص با توجه به اینکه حجم نیرو‌های داعش به اندازه‌ای نیست که ریشه‌کن کردن آن به چنین اتئلاف بزرگ بین‌المللی نیاز داشته باشد.

اینها البته پرسش‌هایی است که به زودی پاسخ خود را خواهد گرفت، اما پرسش مهمتر و پایانی این نوشته این است که چرا منطقه و جهان به صورت ناگهانی به چنین درجه‌ای از وحشت از یک نیروی تروریستی رسیده است؟

عربستان سعودی از زبان ملک عبدالله پادشاه این کشور در مورد قریب‌الوقوع بودن انتقال داعش به اروپا و امریکا هشدار داد و کامرون نخست وزیر انگلیس هشدار امنیتی کشور را به سطح هشدار جدی ارتقا داده است. آیا نیروی انسانی چند ملیتی داعش خطرناک است؟

در پاسخ به این پرسش می‌توان گفت که خشونت بی حد و مرز داعش در غارت و کشتار این زمینه را تقویت می‌کند که دستیابی این گروه تروریستی به سلاح‌های کشتار جمعی این خطر را در پی دارد که برخی پایتخت‌های اروپا و یا منطقه در معرض خطر کشتار جمعی قرار گیرد در نتیجه و باید قبل از انتقال داعش به منطقه خطرآفرین توان و همه جنبه‌های سازمانی و تشکیلاتی مجاری مالی و تسحیلاتی‌این گروه مهار شود.