گزارشی از نگاه اروپایی – ایرانی تحولات منطقه در پرتو مبارزه با داعش

نشست "تحولات منطقه در پرتو مبارزه با داعش(نگاه اروپایی-ایرانی)"  با حضور پروفسور "ولکر پرتز"(Volker Perthes)  رئیس موسسه امور امنیتی و بین المللی آلمان و مشاور اتحادیه اروپا و دکتر کیهان برزگر رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه برگزار شد. در این نشست روسای موسسه امور امنیتی و بین‌المللی برلین و مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه ایران به بررسی خاستگاه گروه تروریستی داعش و تهدیدات منطقه‌ای آن پرداخته شد.

در این نشست دکتر ولکر پرتز و دکترکیهان برزگر در حضور گروهی از اساتید دانشگاه ها و کارشناسان خارجی و داخلی مسائل سیاسی و منطقه به تبیین دیدگاه های اروپا و کشورهای غربی و جمهوری اسلامی ایران در خصوص خطرات داعش برای منطقه و نگرانی های ناشی از گسترش این گروه تروریستی و همچنین نگرانی های جمهوری اسلامی ایران در خصوص اقدامات ائتلاف ضد داعش در سوریه به بهانه مقابله با داعش پرداختند.

دکتر پرتیس در این نشست در خصوص میزان ارتباط گروه تروریستی داعش با اسلام گفت: داعش نه یک حکومت است و ربطی به اسلام نیز ندارد. رسانه های اروپایی نیز معمولا از آن به عنوان یک سازمان تروریستی یاد می کنند و باید به خاطر داشته باشیم که این یک سازمان تروریستی جدید است که توانسته منطقه بزرگی را تحت کنترل خود درآورد بطوریکه حدودا یک سوم از خاک سوریه و عراق را تحت سیطره خود دارد و حدود 8 میلیون انسان در مناطق تحت کنترل آنها زندگی می کنند که تعداد قابل توجهی به شمار می آید.

وی در خصوص ادعای این گروه تروریستی که سعی می کند خود را یک حکومت اسلامی معرفی کند گفت: داعش در این مناطق از مردم مالیات می گیرد و سرباز می گیرد و پلیس دارد و نفت صادر می کند. این گروه سعی می کند خودش را یک حکومت معرفی کند. با وجود اینها معتقدم آنها یک حکومت نیستند بلکه یک پروژه جهادی حکومت سازی هستند. آنها گروهی جهادی هستند که قصد ایجاد یک حکومت را دارند.

پرتز همچنین درباره میزان مقبولیت این گروه در میان مسلمانان تاکید کرد: اگر پرسش شود که آیا این گروه اسلامی است یا خیر، خواهم گفت که به نظر من اکتریت مسلمانان داعش را رد می کنند و داعش ارتباطی به اسلام ندارد و این گروه تفسیر افراطی از اسلام دارد و اساسا ترکیبی از ریشه های وهابیت بدون برخی قیود است که نشانه های آن را می توان در شعارها و برخی عملکردها و مراسم های آنها دید. مثلا ابوبکر البغدادی خودش را خلیفه معرفی می کند. در این گروه ظواهری از اسلام وجود دارد اما کثزیت شیعیان و اهل تسنن ایده ها و عملکرد این گروه را رد می کنند.

وی در ادامه اظهارات خود به بیان و تشریح برخی نگرانی های خود درباره داعش و عملکرد آنها پرداخته و گفت: آنچه که من و اروپایی ها را نگران می کند این است که شمار زیادی از جوانان از روسیه، جهان عرب و آمریکا و اروپا جذب این گروه می شوند و آنچه که حتی بیشتر از این من را نگران می کند این است که در مناطق تحت کنترل این گروه است مردم کمتر در برابر آنها مقاومت می کنند و فقط برخی قبایل مخالفت هایی با آنها داشته اند که با خشونت داعش مواجه شده و سرکوب شده اند.  باید این سوال را از خودمان بپرسیم که چرا در برابر این گروه، مردم این مناطق کمتر از خودشان مقاومت نشان داده اند.

پرتز در ادامه افزود: از دیگر موارد نگران کننده، ایدئولوژی تکفیری داعش است که علیه شیعه نفرت پراکنی می کند به ویژه در شبه جزیره عربستان. سوال من از ائتلاف ضد داعش این است وقتی که شما یک ایدئولوژی بدیل متقاعد کننده برای مقابله با داعش ندارید، ائتلاف شما چقدر می تواند منطقی باشد؟

وی در عین حال با اشاره به تحولات عراق گفت: البته در عراق تغییرات مثبتی صورت گرفته است و دولت جدید عراق قدم هایی نیز در این خصوص برداشته است.

رئیس موسسه امور امنیتی و بین المللی آلمان در نقد عملکرد ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا گفت: در خصوص استراتژی ائتلاف ضد داعش هم باید گفت آنها از نقطه خوبی شروع کرده اند. اما فقط اقدام نظامی کافی نیست.

وی تصریح کرد: باید توجه داشت که ما غربی ها از خارج منطقه نمی توانیم با داعش جنگ کنیم، مردم بومی و دولت های بومی باید این کار را بکنند. آنچه که ما باید انجام دهیم جلوگیری از توسعه و گسترش داعش است. ما آلمانی ها برا این منظور به منطقه کردستان سلاح دادیم. آمریکایی ها، انگلیسی ها و فرانسوی ها و .... هر کدام اقدامی کرده اند. زیرا داعش در حال گسترش بود.

رئیس اجرایی هیئت مدیره موسسه امنیتی و بین المللی در ادامه افزود: مردم منطقه و کشورهای منطقه باید بدانند اگر واقعا خواستار مقابله با داعش هستند باید در بغداد و سوریه دولت های فراگیری بر سر کار باشند تا بتوانند مردم خود را برای مقابله با داعش تشویق کنند و آنها را متقاعد به این کار کنند. زیرا اگر دولت های فراگیردر قدرت نباشند بخشی از جمعیت آنها به حاشیه رانده می شوند و بخش هایی از کشور بدون حاکمیت باقی می مانند که زمینه را برای ظهور حرکت هایی مثل داعش مهیا می کند.

وی در ادامه با اشاره به برخی اختلاف ها بین ایران و عربستان سعودی گفت: رفع تنش ها بین تهران و ریاض می تواند کمک زیادی به حل مشکلات منطقه بکند.

کیهان برزگر و پرسیت

سخنران بعدی نشست دکتر کیهان برزگر بود که به تبیین دیدگاه ایران درباره داعش و نگرانی های ایران درباره اقدامات ائتلاف ضد داعش در سوریه و عراق پرداخت.

برزگر با پرداختن به نقش قدرت های منطقه ای در تحولات منطقه به ویژه تحولات سوریه و عراق گفت: بازیگرانی در منطقه هستند که خواهان تاثیرگذاری در تحولات منطقه هستند که بعد از بهار عربی این مسئله شدت گرفته است و تمایل به نوعی منطقه گرایی زیاد شده است. شروع این منطقه گرایی در سال 2001 از زمان حمله به افغانستان بود. ما در منطقه شاهد نقش زیاد بازیگران منطقه ای هستیم و این ایران و عربستان هستند که بر تحولات منطقه تاثیر گذار هستند که این کار به 3 دلیل است: اول اینکه ما شاهد ارتباط درگیری های درون کشوری با تروریسم هستیم. ما در حال حاضر شاهدیم که مسئله داعش به نوعی با مسئله اختلافات شیعه و سنی و حتی خود سنی ها مرتبط شده است.

وی در ادامه علت دوم را رقابت ژئوپولتیکی کشورهای منطقه و گفت: دومین عامل هم رقابت ژئوپلتیک کشورهای منطقه است که دلیل اولی که به آن اشاره کردم باعث تشدید این عامل دومی هم شده است.

دکتر برزگر با اشاره به اختلاف دیدگاه ها و برداشت های کشورهای منطقه درباره پدیده های مختلف گفت: ما در منطقه ای زندگی می کنیم که کشورها دیدگاه و برداشت خاص خود را ازامنیت و حفظ منافع ملی خود دارند و بر همین اساس هر یک از کشورها شیوه و دیدگاه خاص خود را برای مقابله با تروریسم دارد. مثلا ترکیه، ایران و عربستان هر یک دیدگاه خود را در این خصوص دارند. مثلا در جریان حوادث شهر کوبانی شاهد اختلاف دیدگاه های ترکیه و ایران بودیم. مرتبط شدن درگیری های درون کشوری با تروریسم، منافع ژئوپولتیک کشورها تا حدودی پیچیده شده است که در زمینه مسئله داعش این مسئله کاملا مشهود است.

وی در ادامه افزود: سومین عامل موثر در این مسئله، نقش بازیگران خارجی است. بازیگران خارجی قادر نبوده اند مردم منطقه را متقاعد کنند که آنها می توانند مشکلات منطقه را حل کنند. این مسئله از انقلاب مصر شروع می شود و ما شاهدیم که نقش آمریکا در تحولات مصر بسیار فراز و نشیب داشته است. همچنین ما شاهد این مسئله در افغانستان و عراق نیز بوده ایم. نکته مهم این مسائل این است که نهایتا این فراز و نشیبها منجر به نوعی بی اعتمادی به بازیگران خارجی در منطقه شده است و مردم منطقه را به این نتیجه رسانده است که بازیگران خارجی نمی توانند راه حل های بلندمدت برای مشکلات منطقه ارائه دهند.

استاد روابط بین الملل دانشگاه علوم و تحقیقات در ادامه گفت: این مسئله درباره نقش آمریکایی ها و اروپایی ها کاملا مشهود است. باید توجه داشت که در خصوص امنیت انسانی و امنیت دولتی، اولویت بازیگران خارجی امنیت دولتی است.

وی در عین حال مسئله داعش را فرصتی برای سیاست خارجی ایران خواند و گفت: مسئله داعش یک فرصت و فضای مثبتی را برای سیاست خارجی ایران به وجود آورده است زیرا نه تنها باعث شده خط سیاسی رسمی ایران که تروریسم منطقه ای را با تروریسم جهانی مرتبط می داند، اثبات شود بلکه موجب شده است تا فضایی به وجود آید که به بازیگران دیگر اثبات شود که ایران عامل و کشوری قدرتمند در منطقه است که قادر است با اینگونه مسائل مقابله کند.

برزگر در ادامه گفت: ایران در جریان تحولات اخیر عراق ثابت کرد که خط قرمزش سقوط دولت عراق است. ایران از این فرصت خوب استفاده کرده است. همچنین در این میان ثابت شده که نه تنها دولت ایران قدرتمند است بلکه ملت ایران هم قوی است زیرا اجازه نفوذ داعش به داخل مرزهای ایران را نداده است. ملت ایران هیچ فرصتی به این تندروها نداده است و با سیاست های دولت اعتدال گرای ایران این قدرت افزایش نیز یافته است و هیچ گونه فرصت و عرصه ای برای اینکه داعش خودش را مطرح کند ایجاد نکرده است.

رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با پرداختن به نگرانیهای ایران درباره ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا گفت: مرتبط کردن مبارزه با داعش در عراق و سوریه ایران را نگران می کند. ایران می گوید بسیار خوب است که ائتلاف به عراق بیایید و با داعش بجنگند اما گذشتن از مرز سوریه به بهانه مقابله با داعش موجب شکل دادن به بحران سوریه می شود که می تواند موجب تغییر خلاء ژئوپلتیکی منطقه شود. ایران نگران است کشورهایی مثل عربستان و ترکیه که از آغاز بحران در سوریه مداخلات زیادی در این کشور داشتند بخواهند ژئوپلتیک سوریه را به نفع خود تغییر دهند. بر این اساس وقتی که موضوعات سوریه و عراق به هم مرتبط می شوند وضعیت کمی پیچیده می شود.

وی در تبیین دومین علت نگرانی ایران در این خصوص گفت: مسئله دوم این است که برخی کشورهای منطقه مثل امارات متحده عربی و قطر و عربستان  که رقبای سیاست خارجه منطقه ای ایران هستند به ائتلاف ضد داعش پیوسته اند و مشغول بمباران سوریه هستند. این نکته ای است که ایران را به فکر وا می دارد که اهداف نهایی پشت پرده این ائتلاف چیست که دوستان ایران را هدف قرار می دهد. لذا پیوستن کشورهای عرب کوچک محافظه کار منطقه به این ائتلاف برای ایران جای سوال است. همچنین ایران معتقد است این چنین رفتاری موجب تشدید اختلافات قومیتی در منطقه می شود.

دکتر برزگر در پایان تصریح کرد: بطور کلی ایران معتقد است فلسفه ایجاد این ائتلاف که مقابله با داعش و هدف قرار دادن این گروه تروریستی است، صحیح است اما ابزارهایی که در این ائتلاف مورد استفاده قرار گرفته اند صحیح نیستند. زیرا سیاست سنتی یکجانبه گرایانه آمریکا موتور پیش برنده این ائتلاف است.

این نشست با پرسش و پاسخ حاضران به اتمام رسید.

گزارش کامل این نشست متعاقبا ارسال می شود

منبع: خبرگزاری مهر