بررسی کودتا در ترکیه و پیامدهای داخلی و منطقه ای آن

نشست شنبه 2 مرداد 1395 گروه ترکیه شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با عنوان «بررسی کودتا در ترکیه و پیامدهای داخلی و منطقه ای آن» با سخنرانی آقای علیرضا بیگدلی، سفیر پیشین ایران در ترکیه و مديريت آقای شعيب بهمن از اعضای گروه ترکیه شناسی برگزار شد.
 
در این نشست پژوهشگران پژهشکده و برخی كارشناسان حوزه تركيه حضور داشتند. در ابتدای جلسه دکتر اطهری مدیر گروه ترکیه شناسی پژوهشکده ضمن خوشامدگویی به مهمانان از تلاش های آقای بیگدلی در زمان تصدی سفارت جمهوری اسلامی ایران در ترکیه، تشکر کرد.
 
در ادامه آقای بیگدلی با توجه به کودتای اخیر گفت: برای تحلیل تحولات ترکیه دو موضوع را باید خوب شناخت، یکی اسلام گرایی و دیگری اقتصاد است. عناصر خارجی با مدیریت این دو عنصر اهداف خود را پی می گیرند. روندهای اسلام گرایی به شدت مورد توجه غربی ها بوده و تحولات اقتصادی هم ابزار کنترل مهمی به ویژه در دوران حکومت آک پارتی بوده است.
 
وی سپس با بررسی تاریخی کودتاهای گذشته گفت: پس از جنگ دوم جهانی و آغاز جنگ سرد، آمریکا توجه ویژه ای به ترکیه می کند و یک گونه پلورالیسم را تحمیل می نماید که در نتیجه آن جریان جدید اسلام گرایی ترکیه را می بینیم. کودتای 1960 در راستای کنترل همین روند رخ می دهد. دهه 1970 سه بحران «قیام کارگری و مسئله کردی»، «مسئله قبرس و افزایش ملی گرایی» و در نهایت انقلاب ایران که منجر به «کودتای 1980 آمریکایی» می شود، اتفاق می افتد. از دل این روند تورگوت اوزال برای تقویت توان اقتصادی ترکیه و کنترل تاثیر انقلاب ایران بیرون می آید. نجم الدین اربکان با رویکردی دینی و ضدصهیونیستی قوی از دل چنین فضایی ظهور می کند.
 
آقای بیگدلی افزود؛ موضوع کودتای اخیر از یک سال پیش مطرح شد. در ارتش به دلائلی تصفیه نیروهای طرفدار جماعت گولن عقب افتاده بود. انگیزه های کودتا گران را می توان به سه انگیزه شخصی، ملی و تشکیلاتی تقسیم کرد. از دلایل شکست کودتا را می توان آشکار شدن عملیات یک روز قبل از آن و جلو انداختن آن و به هم ریختگی سازمان کودتا گران دانست.
 
در بخش پرسش و پاسخ، آقای علي رستمی از پژوهشگران پژوهشکده اظهار داشت: سه شایعه وجود دارد که ارتش به این دلائل کودتا کرد. اول اینکه، طبقه متوسط از اوضاع جاری ناراضی بود. دوم، این کودتا از جانب کشورهای دیگر حمایت شده و تلنگری برای اردوغان بوده است. سوم ارتش نمی توانست این کار را انجام دهد بر همین اساس، خود اردوغان در کودتا دخیل بوده و از آن بهره برداری کرده است.
 
دکتر برزگر رئیس پژوهشکده نیز از نقش مردم در شکست کودتا یاد کرد و گفت: حتی مخالفان سیاسی اردوغان از کودتا حمایت نکردند. وی این سوال را مطرح کرد که تا چه حد بحران سوریه و سیاست خارجی ترکیه، سبب این کودتا شد؟ و اینکه این کودتا در آینده چه تاثیری بر سیاست خارجی ترکیه بر سوریه و منطقه خواهد گذاشت؟
 
در ادامه آقای دستمالچی از کارشناسان مسائل خاورمیانه مطرح کرد: اردوغان سود چندانی نبرد و وارد یک مبارزه سخت و طولانی مدت در درون ترکیه شد. دو گزینه پیش روی او است. نزدیکی به روسیه و ایران که این فرصت خوبی برای ایران است و دوم ادامه سیاست های قبلی که باعث شکست جدی اردوغان می شود. جمهوری اسلامی برای بازسازی روابط با ترکیه باید فعالتر عمل کند. اگر اردوغان در مسائل داخلی موفق شود می تواند در مسایل منطقه ای هم موفق باشد.
 
در پایان دکتر اطهری گفت: تحقیر نظامیان در ترکیه بی سابقه است. این ارتش ملی است و ترکیه مدیون ارتش است. ارتش دچار اشتباه محاسباتی شد و آنان گمان می کردند که مردم پشتیبانی می کنند. البته به نظر من قدرت گرفتن آک پارتی با حمایت آمریکا نبوده است و این پیروزی چندین باره اردوغان پیام دارد.