معادلات امنیتی منطقه خاورمیانه با تاکید بر کودتای نظامی در ترکیه

نشست چهارشنبه 30 تیر گروه خاورمیانه و قدرت های بزرگ پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با موضوع «بررسی معادلات امنیتی منطقه خاورمیانه با تاکید بر کودتای نظامی در ترکیه» برگزار شد. دکتر حسین دهشیار، سخنران و مدیر این این گروه در جمع پژوهشگران پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه به بررسی و تحلیل این موضوعات پرداخت.
 
در ابتدا دکتر دهشیار با نگاه تاریخی ضمن اشاره به مسائل مبتلا به عثمانی و شکل گیری ترکیه کنونی به بحران های داخلی و معضلات ناشی از استعمار در این دوران پرداخت و سپس به روند قدرت یابی حزب عدالت و توسعه اشاره کرد. دکتر دهشیار مطرح نمود که قدرت یابی شفاف، دمکراتیک و مبتنی بر حمایت اکثریت مردم عادی برای سه دوره، این حزب را به مدلی در خاورمیانه مطرح کرده بود، نخبگان حزب در حال پرورش بینشی بودند که در بطن آن روشنفکری در حال تقویت بود در حالی که ماجراجویی خارجی و خفقان داخلی مهمترین تهدید برای بسط ایده هایی است که و جاهت روشنفکری دارند. ضمن این که ساختار سازی و تداوم یک جریان نیز مستلزم پرهیز از یکسری عملکردها است؛ نظیر تزریق قضاوت ارزشی در جامعه داخلی، همچنین که ایجاد شقاق می کند و گروههای غیر معتقد را در واگرایی مصمم تر می سازد. در حالی که تاکید بر توسعه و رفاه اقتصادی در همه حال می تواند موجد شکل گیری طبقه متوسطی شود که خواهان ثبات سیاسی بوده و به نظم امنیتی جامعه پایبند باشد.
 
دکتر دهشیار  بیان داشت که ویروس چالش برانگیز خاورمیانه تمایل به متمرکز سازی قدرت نزد نخبگان است، در حالی که اردوغان با روند دمکراتیک به قدرت رسیده بود و مردم و قانون، حامی آن بودند اما به تسویه مراکز قضایی، رسانه ای و ... روی آورد تا اهرم های زور، اقتصاد و قضا را به دست بگیرد.
 
 این کودتا نیز چند نکته را به همه نشان داد؛ این که انسان های فاقد بینش همواره در حال ترس هستند و تنها به قدرتی شکننده تکیه می کنند. کودتا همچنین نمایانگر وجود یک مشکل و تفرقه ای رو به گسترش در جامعه بود. حضور بخشی از ارتش در استانبول طی کودتا نیز بیانگر عدم کارایی این نیرو در ترکیه و سلب اعتبار اخلاقی و وجاهت آن در جامعه این کشور شد. از این رو، کودتا قدرت مانور ارتش را در سطح داخل و منطقه ای کاهش داد و این امر می تواند زمینه ساز تقویت نیروهای واگرا در منطقه و در داخل ترکیه شود.
 
دکتر دهشیار اذعان داشت؛ در حالی که حاکمیت قانون در همه حال بویژه در زمان ضعف نقش حمایتی دارد اما حاکمیت بر مردم تحریک و تهدید شده تنها در کوتاه مدت موثر است. از این رو، تسویه حساب های جاری می تواند فرصتی را برای ائتلاف مخالفان فراهم سازد.
 
مدیر گروه خاورمیانه و قدرت های بزرگ در پاسخ به سوالی مبنی بر ساختگی بودن کودتا در ترکیه بیان داشت که حجم بالای کشته شدگان، تخریب اعتبار حزب عدالت و توسعه، فروریزی اعتبار ارتش و سایر موارد نشان دهنده واقعیت کودتایی است که برای ساخت قدرت در ترکیه هزینه سنگینی داشت. دکتر دهشیار با توجه به برخورداری آمریکا از دو اهرم اقتصاد و ارتش در جامعه ترکیه بیان نمود که اگر منافع آمریکا در جریان کودتا در خطر می بود مطمئناً امریکا عکس العمل نشان می داد.
 
این جلسه با پرسش و پاسخ پژوهشگران در ارتباط با چشم انداز امنیتی منطقه، سیاست های روسیه و اسرائیل پایان یافت.