بحران قطر؛ موفقیت دوحه در دفع تهاجم ریاض

روز چهارشنبه پنجم مهرماه 1396، گروه خلیج فارس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه نشستی با عنوان بررسی بحران قطر با سخنرانی دکتر «عباس خامه یار» معاون بین الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و محمد قادری سردبیر روزنامه تهران تایمز و مدیر کل اخبار خارجی خبرگزاری مهر و با حضور دکتر سید جواد صالحی مدیر گروه و با حضور کارشناسان و پژوهشگران برگزار کرد.

 

در ابتدای این نشست دکتر عباس خامه یار به خصوصیات و ویژگی های قطر به عنوان کشوری کوچک اما ثروتمند پرداخت و قطر را به کشوری بلند پرواز و مغرور توصیف کرد و اظهار داشت: قطر با وجود مساحت کم دارای ظرفیت های زیادی از جمله انرژی گاز، پایگاه های هوایی، امپراطوری رسانه ای، اقتصاد قوی و غیره است. وی با بیان اینکه در ۲ دهه اخیر انقلابی رسانه ای در این کشور رخ داده است از قرضاوی به عنوان پدیده ای نام برد که توانسته است در برهه ای از زمان و در گذشته با حمایت های فزاینده دولت قطر و فعالیت های گسترده خود بسیاری از گروه ها و جریانهای اسلامی را گردهم آورد و بر قدرت نرم دوحه بیفزاید، گرچه به دلایل گوناگون این پدیده رو به افول گرائیده است.

 

این فعال عرصه فرهنگ همچنین از فعالیت های دانشگاهی و علمی و شهرک های دانشگاهی قطر که زیر نظر دانشگاه های اروپایی و آمریکایی فعالیت می کنند به عنوان یکی دیگر از ظرفیت های این کشور نام برد.

 

خامه یار به برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ در این کشور نیز اشاره کرد و گفت: در حال حاضر ورزشگاه های عظیم و قابل حملی در این کشور ساخته می شود که بعد از برگزاری مسابقات به کشورهای فقیر و آفریقایی اهدا و منتقل خواهد شد.

 

وی با بیان اینکه قطر خود قدرت تولید ایدئولوژیک لازم را ندارد، اما توان بازتولید این قدرت را از طریق حمایت از جریان های اسلامی همسو  داشته است، عنوان کرد: قطر نقش بزرگی در میانجی گری در همه جریان های اسلامی، عربی و آفریقایی داشته و از قدرت اقتصادی و قدرت نرم خود در حل و فصل اختلافات بین کشورها استفاده مؤثر و فراوانی کرده است.

 

این پژوهشگر و کارشناس ارشد غرب آسیا همچنین از پایگاه های نظامی آمریکا در این کشور به عنوان قدرت سخت قطر نام برد و ادامه داد: انتقال پایگاه های نظامی آمریکا از عربستان در دهه آخر قرن گذشته به قطر اقدامی قابل توجه و معنی داری از سوی پنتاگون بوده است.

 

خامه یار قطر را یک غول اقتصادی دانست و اظهار داشت: قطر ثروتمندترین کشور جهان به شمار می آید و بزرگترین صادرکننده گاز دنیاست و در حال حاضر ۶۰ درصد گاز آسیا و ۳۰ درصد گاز مایع جهان را تامین می کند و این قدرت اقتصادی بزرگ، نقش اضافه ای جهت بازیگری به دوحه داده است.

 

وی با تاکید بر اینکه عربستانی که حتی رانندگی زنان را نمی تابید  نمی توانست ببیند کشوری کوچک مانند قطر اینگونه در حال ساختار شکنی و پیشی گرفتن بر ریاض است، گفت: علت اصلی بروز بحران در بین عربستان و قطر همین امر است و تاکنون نیز تنها عامل وحدت ظاهری و دروغین شورای همکاری، رویارویی با خطر وهمی و دروغینی به نام جمهوری اسلامی ایران بوده است و هیچ عامل دیگری  برای همگرایی آنها وجود ندارد.

 

این کارشناس ارشد غرب آسیا همچنین با اشاره به خروج اخیر انگلیس از اتحادیه اروپا،  تاکید کرد که این کشور پس از آنکه این منطقه را در دهه هفتاد قرن گذشته ترک کرده بود در حال حاضر بنابر ضرورتهای سیاسی، اقتصادی، نظامی و امنیتی نیاز به بازگشت فعال به منطقه و بویژه به حوزه خلیج فارس را دارد.

 

آقای خامه یار با اشاره به سفر ترزا می به منطقه و قرداد ۱۰ میلیارد دلاری وی برای نجات کارخانه های نظامی ورشکسته انگلیس اظهار داشت: بعد از سفر ترامپ به ریاض و امضای قرارداد ۴۰۰ میلیارد دلاری عربستان و آمریکا، دیگر رقم قرارداد انگلیس بسیار کوچک و برای این کشور شکست در مقابل آمریکا در رقابت برای فروش سلاح به کشورهای منطقه غیرقابل تحمل بود.

 

وی ادامه داد: سعودی ها بعد از رونمایی از فاکتور قرارداد ۴۰۰ میلیارد دلاری وجشنواره رقص شمشیر با  ترامپ، از این جشن سرمست بودند و فکر می‌کردند از واشنگتن چک سفید گرفته اند و  می توانند هر اقدامی را علیه قطر و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس انجام دهند و از طرفی نیز می خواستند قطری ها سهمی از این فاکتور ۴۰۰ میلیارد دلاری را بپردازند، اما دوحه  ترجیح می داد در صورت لزوم، خود مستقیم و بدون واسطه وارد معامله با واشنگتن  شود. این پژوهشگر و کارشناس ارشد غرب آسیا با اشاره به سابقه دیرینه اختلافات عربستان و امارات با اخوان المسلمین افزود: عربستان و امارات از دیرباز، اخوان المسلمین را خطر جدی برای خود می دانند.

 

آقای خامه یار با اشاره به ورود انگلیس و آمریکا به بحران قطر و مدیریت زیبای قطری ها اظهار داشت: قطر با استفاده از قدرت نرم، قدرت دیپلماتیک و مطرح کردن بحث های حقوق بشری و همچنین مظلوم نمایی در خصوص تحریم های اقتصادی صورت گرفته علیه خود  توسط برخی از کشورهای  حاشیه خلیج فارس، به خوبی توانست این بحران را با موفقیت مدیریت کند و خطر فزاینده ریاض را دفع کند.

 

وی در ادامه در خصوص آینده و چشم انداز بحران قطر با عربستان و کشورهای هم پیمانش در این بحران و با اشاره به میانجی گری های صورت گرفته در این زمینه گفت: در حال حاضر این بحران حل نشده، بلکه متوقف شده است و بعید به نظر می رسد که به این زودی ها حل شود، چرا که سیاستمداران تازه کار سعودی که تحصیلکرده غرب هستند و لذت قدرت و ثروت را چشیده اند، متاسفانه به بحران زایی خود در منطقه ادامه خواهند داد.

 

این کارشناس ارشد روابط بین الملل پیرامون روابط تهران - دوحه وچگونگی برخورد با این  بحران اظهار داشت: در این بحران باید دعوت به خویشتن داری کرد، تأکید بر حفظ تمامیت ارضی، اصل عدم مداخله در امور داخلی کشورها و توصیه به این ادبیات بسیار مهم است.

 

آقای خامه یار با بیان اینکه مدل کویت هنگام اشغال آن توسط صدام، دیکتاتور سابق عراق، برای ما مدل خوبی است با اشاره به، محکومیت متجاوز و دستگیری از قربانی تجاوز...، ادامه داد: گرچه توقع آن بود که ما سهم مناسبی در عمران و بازسازی قطر داشته باشیم، ولی اینگونه نشد و متاسفانه از ۳۰۰ میلیارد سرمایه‌گذاری سهم ما در بهترین شرایط ۳۰۰ میلیون دلار بود! و این اصلا در شأن روابط تاریخی فیمابین نیست.

 

وی در پایان با تاکید بر اینکه باید از فرصتهای خوب پیش آمده استفاده بهینه  کنیم و عقب ماندگیمان را در این زمینه جبران کنیم، عنوان کرد: تهران خدمات بزرگی در برون رفت دوحه از بحران سرنوشت ساز داشته است و دوستان ما طبیعی است که باید قدردان این خدمات باشند. بهره‌گیری از ظرفیت‌های قطر برای برون رفت از بحران‌های منطقه‌ای بخصوص سوریه و یمن حائز اهمیت فراوانی است و باید در این رابطه تجدید نظر جدی از سوی آن کشور صورت گیرد.

 

در ادامه این نشست آقای محمد قادری، سردبیر روزنامه تهران تایمز و مدیرکل اخبار بین الملل خبرگزاری با بیان اینکه برای بررسی بحران قطر باید به عقب و به سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ بازگشت، اظهار داشت: نقطه مشترک بین تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس مقابله این کشورها با بهار عربی بود.

 

وی با اشاره به حمایت های قطر از جریان های اخوانی افزود: جریان اخوان به طور مستقیم از طریق قطر حمایت می شد و بعد از مدتی، براساس اطلاعات روشن، قطر شروع به حمایت و پشتیبانی از گروهک تروریستی جبهةالنصرة کرد.

 

سردبیر روزنامه تهران تایمز ادامه داد: در ابتدا به نظر می رسید که گروه های معارض در سوریه با یکدیگر اشتراک نظر دارند، اما کمی دقت نشان می داد که در پشت پرده، گروه های جریان معارضه در عراق و سوریه الزاما از یک منبع تغذیه سیاسی و ایدئولوژیک نمی شوند. قادری با تاکید بر اینکه رژیم صهیونیستی و آمریکا نتوانستند در سوریه به اهدافی که در ابتدا برنامه ریزی کرده بودند دست یابند، تصریح کرد: بازی و رفتار موثر ایران با همراهی حزب الله لبنان در منطقه جلوی پیش روی گروه های تروریستی را گرفت.

 

وی با اشاره به هدف گذاری مشترک برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس برای مقابله با خطر بیداری اسلامی با پشتیبانی فکری و اطلاعاتی موساد، سیا وMI6 ، عنوان کرد: ایجاد بحران های منطقه با هدف جلوگیری از دومینوی بیداری اسلامی و الگوبرداری از انقلاب جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت تا در کشورهایی که می توانند با ایجاد بحران جلوی بیداری اسلامی را بگیرند یا مانند مصر بر موج انقلاب سوار شده و اهداف خود را پیش برند.

 

مدیرکل اخبار بین الملل خبرگزاری مهر با بیان اینکه مجموعه عملیات های «نصر» در سوریه و طراحی هایی را كه برای مقابله با بیداری اسلامی صورت گرفته برهم زد، و افزود: در عملیات هایی که علیه گروه های تروریسی در عراق و سوریه صورت گرفت این گروه ها متلاشی و برخی از فرماندهان گروهک های تروریستی به هلاکت رسیدند. در نتیجه ایالات متحده آمریکا و رژیم صهیونیستی به این جمع بندی رسیدند که رسیدن به اهدافی که پیش بینی کرده بودند، دور از دسترس است.

 

آقای قادری در ادامه همچنین طرح موضوع همه پرسی اقلیم کردستان عراق را نیز یکی از گزاره های جایگزین پس از عدم موفقیت این کشورها در رسیدن به اهدافشان در ایجاد بحران در منطقه دانست.

 

وی با اشاره به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و تغییر سیاست های این کشور در خاورمیانه با آمدن ترامپ اظهار داشت: ترامپ در زمان تبلیغات انتخاباتی خود نطق های آتشینی علیه عربستان داشت و ملک سلمان و محمد بن سلمان بعد از روی کار آمدن ترامپ احساس خطر می کردند و نگران از دست دادن موقعیت خود به عنوان ژاندارم منطقه بودند، به همین دلیل وارد معامله با آمریکا شدند.

 

سردبیر تهران تایمز ادامه داد: با وجود نطق های انتخاباتی، ترامپ در اولین سفر خود به عربستان رفت و در کنفرانس ریاض شرکت کرد و پس از این اتفاقات کارشناسان تصور نمی کردند که بلافاصله اختلافات قدیمی موجود بین کشورهای عربی و قطر سر باز کند.

 

آقای قادری با بیان اینکه در شورای همکاری کشورهای خلیج فارس همواره مواضع ضد ایرانی بزرگنمایی می شد، عنوان کرد: اساسا به خاطر تحت الشعاع قرار نگرفتن ویترین ضدایرانی، این شورا در بیانیه های خود به سراغ موارد تفرقه افکن نمی روند، اما نشست ریاض این بازی را بر هم زد.

 

وی همچنین پر رنگ بودن عصبیت قومی و اختلافات قبیله ای بین اعراب حاشیه خلیج فارس را از موارد اختلاف بین این کشورها بیان کرد.

 

مدیرکل اخبار بین الملل خبرگزاری مهر با اشاره به اینکه افکار عمومی دیگر به این نتیجه رسیده بود که داعش یک گروه تروریستی است و باید با آن مقابله شود، گفت: در این مقطع کشورهای حاشیه خلیج فارس به این نتیجه رسیدند که مقطع کنونی زمان مناسبی است تا مقصری پیدا کرده و بار گناه اتفاقات این چند ساله را به گردن یک کشور بیندازند.

 

آقای قادری افزود: با توجه به بسترهایی که قطری ها در این مدت برای اخوان المسلمین فراهم کرده بودند، به لحاظ تاریخی و بازه زمانی شرایط مهیا بود تا امارات و عربستان، قطر را به عنوان مقصر جلوه دهند و خود را از حمایت از تروریست ها مبرا کنند.

 

وی با اشاره به بازی هوشمندانه انگلیسی ها در منطقه اظهار داشت: انگلیس همواره به دنبال ایجاد موازنه در بین جریان های منطقه بوده و هیچگاه اجازه برتری یافتن گروهی بر گروه دیگر را نمی دهد، هرگاه یک جریان سیاسی در منطقه رو به رشد بود انگلیس آن را متوقف کرده است.

 

سردبیر تهران تایمز با اشاره به اتفاقات و واکنش های کشورهای مختلف بعد از بحران قطر و کشورهای حاشیه خلیج فارس گفت: ترکیه بعد از این بحران در کنار قطر ایستاد و با شکستن تحریم های اقتصادی از این کشور حمایت کرد. آقای قادری همچنین با تاکید بر بازی موثر و رفتار ایران در بحران قطر عنوان کرد: ایران با رفتار خود اجازه نداد آن نیت شومی که آمریکا به دنبال آن بود اتفاق بیفتد، البته رفتار ایران به معنای فراموشی كارهای ناپسند قطری ها نیست. وی با اشاره به شروط کشورهای عربی برای قطر تاکید کرد: این کشورها با بیان این شروط به دنبال از بین بردن ساختارهای قدرت قطر بودند و در شروط خود مواردی از جمله قطع رابطه با ایران و حزب الله، تعطیلی شبکه الجزیره و خروج نیروهای نظامی ترکیه را بیان می‌کردند.

 

مدیرکل اخبار بین الملل خبرگزاری مهر همچنین به نقش شبکه الجزیره در شکل دهی به افکار عمومی در جهان عرب اشاره کرد و ساختار این شبکه را مطابق با شبکه انگلیسی بی بی سی دانست.

 

آقای قادری در ادامه تصریح کرد که برخورد این کشورها با قطر برخوردی حذفی نبود بلکه ترفندی بود تا جلوی عرض اندام قطر در مقابل عربستان سعودی و امارات را بگیرد.

 

وی ایجاد بحران قطر را در راستای سناریوی کلان آمریکا و رژیم صهیونیستی برای تجزیه منطقه دانست و تاکید کرد: رفتن به سراغ قطر با هدف ضربه به ترکیه و باج گیری از اردوغان صورت گرفت.

 

سردبیر روزنامه تهران تایمز با بیان اینکه اگر همه پرسی اقلیم کردستان زودتر اتفاق می افتاد شاید دیگر نیازی به ایجاد بحران بین قطر و کشورهای حاشیه خلیج فارس نبود، گفت: جدایی اقلیم کردستان عراق از دولت مرکزی بغداد بیشترین ضربه را به ترکیه می زند، ترکیه ۱۱ استان کردنشین دارد و از دیر باز اختلافات مرزی بر سر این استان ها وجود داشته است.

 

آقای قادری با اشاره به ارتباطات بارزانی و موساد از گذشته های دور تصریح کرد: با جدایی اقلیم کردستان از عراق، این منطقه به حیاط خلوت رژیم صهیونیستی تبدیل می شود.

 

وی در پایان با تاکید بر اینکه بحران قطر یک موضوع فرعی بود، گفت: رژیم امنیتی منطقه چنین سناریویی را نوشته بود و با توجه به نتیجه ندادن سناریوی اول برای تجزیه منطقه، به سراغ قطر رفتند، شاید اگر زودتر همه پرسی اقلیم کردستان اتفاق افتاده بود، به سراغ قطر نمی رفتند.