بررسی علت نگرانی آمریکا از پرتاب ماهواره نور
نویسنده: طه اکرمی پژوهشگر مهمان
پرتاب ماهواره نور توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مدار 425 کیلومتری و توسط ماهواره‌بر 3 مرحله‌ای قاصد در 3 اردیبهشت ماه، باعث واکنش‌های مختلفی در سرتاسر جهان گردید. از جمله، سخنگوی وزارت خارجه انگلیس مدعی شد که این اقدام ایران غیر قانونی بوده و"سازمان ملل از ایران خواسته تا فعالیت های مرتبط با موشک‌های بالستیک را که با قابلیت حمل سلاح هسته‌ای طراحی شده‌اند، انجام ندهد. ایران باید از این امر تبعیت کند". در آمریکا نیز واکنش‌های مختلفی را شاهد بودیم. به عنوان مثال، وزیر امور خارجه آمریکا گفت که "ایران باید بابت این اقدام پاسخگو باشد و اقدام ایران نقض قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد بوده است". شورای امنیت ملی آمریکا نیز در حساب کاربری خود در توئیتر به اقدام اخیر سپاه پاسداران در پرتاب ماهواره نظامی واکنش نشان داد و گفت "ایران نباید اجازه داشته باشد به توسعه موشک‌های بالیستیک قاره پیما بپردازد و به همین دلیل است که این حکومت زیر تحریم است".
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا روز چهارشنبه در جریان کنفرانس خبری خود در واکنش به اقدام سپاه مدعی شد که "خیلی از نزدیک ایران را زیر نظر داریم، از خودشان در مورد ایران بیشتر می‌دانیم". ژنرال جان ریموند، فرمانده نیروی فضایی ایالات متحده آمریکا نیز در اظهار نظری غرض‌ورزانه، ماهواره نور ایران را همانند "قرار گرفتن یک دوربین معلق درفضا" دانست. در روسیه نیز، رئیس کمیته امور بین‌الملل در مجلس دومای روسیه بیان کرد که اقدام ایران در پرتاب ماهواره نظامی به فضا نقض قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل نمی باشد و اضافه کرد که "مفهوم «ماهواره نظامی» لزوماً به این معنا نیست که حامل نوعی سلاح است".
این اقدام ایران درست در زمانی روی داد که تنش‌ها میان ایران و آمریکا مجددا تشدید شده است. آمریکا پس از خروج از برجام، دست به تحریم‌های بیشتر و ترور سردار سلیمانی زد که این عوامل روابط را تیره‌تر ساخت. در روزهای اخیر نیز، ترامپ به نیروی دریایی خود دستور شلیک به قایق‌های تندرو سپاه پاسداران را داده بود. از این رو، جمهوری اسلامی ایران نیز با در نظر گرفتن این مسائل و همزمان با کاهش تعهدات برجامی خود، آزادی و ابتکارعمل بیشتری یافت که ماهواره نظامی نور، ماحصل این رویکرد است.
اما علت نگرانی آمریکا از این موضوع چیست؟
چرایی نگرانی آمریکا از چندین بعد قابل بررسی است. یکی از آنها، هم‌پوشانی تکنولوژی‌های مورد استفاده در پرتاب‌های فضایی و موشک‌های بالستیک بین قارهای موسوم به ICBM می‌باشد. آمریکا نگران است که ایران از این توانایی و تکنولوژی جدید خود، در راستای پرتاب موشک‌های بالستیک بین قارهای استفاده کند، خصوصا که یک نهاد نظامی مسئولیت آن را بر عهده داشته است. دلیل دیگر نیز آن است که این اقدام ایران، در واقع نوعی زورآزمایی بود و اقدامی بود کاملا بر خلاف میل آمریکا و این کشور می‌داند که نمی‌توان به بهانه این آزمایش، ایران را در شورای امنیت سازمان ملل محکوم و متهم به نقض قطعنامه‌های آن نمود.
بعد سوم این نگرانی، تهدیدی است که ایران میتواند علیه سیستم‌های فضایی آمریکا ایجاد کند. ایران به نظر آنها ممکن است به سیستم ضد فضای گیج کننده و یا کورکننده لیزری دست یافته باشد که این امر تهدیدی مستقیم علیه توانمندی فضایی آمریکا محسوب میشود. از طرف دیگر، جمهوری اسلامی ایران امکان انجام حملات الکترونیکی را به سیستم‌های فضایی نظیر جمینگ آپلینک، جمینگ داونلینک و حمله کلاه برداری را دارا می‌باشد. این کشور پیشتر توانسته است با استفاده حمله الکترونیکی، پهبادهای متجاوز را سالم به زمین بنشاند.
بعد چهارم نگرانی آمریکا، مربوط به عدم وضع قوانین فضایی کافی و لازم الاجرا برای کشورهاست و در واقع فضا، بعدی است که هیچ حاکم و قانون مشخصی هنوز ندارد و با ورود به آن بعد، یعنی بعدی که هنوز آمریکا نتوانسته است تسلط خود را بر آن تثبیت کند، تهدیدات علیه این کشور افزایش خواهد یافت؛ چرا که ممکن است کشورهای دیگری نیز در وضع قانون برای خود حق قائل شوند. مورد بعدی آن است که ورود به فضا و از طریق ارسال ماهواره‌های سبک و ارزان قیمت، ماموریت‌های مختلف و متعددی نظیر جاسوسی و حتی اقدامات خرابکارانه را میتوان به انها سپرد که این امر، با توجه به هزینه پایین آنها و امکان ساخت سریع این قبیل ماهواره‌ها، برای آمریکا تهدید تلقی میشود. به عنوان مثال؛ ماهواره‌های کوچک و مایکرو که میتوانند تصویربرداری و بررسی را انجام دهند، میتوانند به عنوان سلاح و حتی مین‌های فضایی نیز بکار روند. این ماهواره‌های کوچک که وزنی کمتر 500 کیلوگرم را دارا می‌باشند، مشکل دیگری هم برای آمریکا ایجاد می‌کنند؛ شناسایی و رصد آنها دشوار است.
مورد ششم نگرانی آمریکا، بحث نزدیکترین مدار به زمین است. مدار نزدیک زمین که تا ارتفاع 2000 کیلومتر را شامل میشود، به جهت ارتباطات، نظارت، جاسوسی، شناسایی و نهایتا سفرهای فضایی انسانی استفاده میشود. حضور ایران در این مدار، علاوه بر امکان دسترسی به ماهواره‌های سایر کشورها و کسب اطلاعات گسترده از کشورهای مختلف، میتواند نشان از امکان ورود ایران به لایه‌های بالاتر در آینده‌ای نزدیک باشد و در واقع این اقدام، قدم اولی است برای ورود به مدارهای بالاتر در فضا که این امر طبیعتا بر خلاف امنیت ملی آمریکا است.
آخرین نگرانی آمریکا، ترس از اشباع شدن و شلوغ شدن فضا و خصوصا زباله‌های فضایی است که در استراتژی فضایی خود در دوره ترامپ، مقابله با رقابت در فضا و اشباع شدن این بعد را از اهداف و راهبردهای خود مطرح کرده است. طبق گفته ناسا، در حال حاضر حدود 500 هزار زباله فضایی قابل مشاهده و تشخیص و میلیون‌ها قطعات کوچکتر در فضا و در مدارها در حال گردش می‌باشند که تهدیدی جدی علیه ماهواره ها تلقی میشوند؛ و حتی برخی معتقدند که این زباله‌ها و برخورد احتمالی آنها با ماهواره‌ها (به دلیل عدم اطلاع از نیت احتمالی سازنده آنها)، میتوانند عامل بروز جنگ هایی در آینده میان کشورها باشند.
آنچه در نهایت لازم به ذکر است، بحث پیوند تفکیک ناپذیر سایبری و فضا است. در واقع توانمندی موشکی، سایبری و فضایی در همه کشورها، سه بال متصل به یکدیگرند و باید توجه داشت که باید همزمان به همه آنها توجه شود و همین موضوع است که باعث نگرانی کشورهای دیگر از این توانمندی ایران شده است. جمهوری اسلامی ایران باید با استفاده از این توانمندی جدید، امکانات مخابراتی و ارتباطاتی و همچنین تصویربرداری های خود را به مرحله ظهور و بروز گذاشته و تلاش نماید تا با این قبیل اقدامات، بازدارندگی خود را خصوصا در منطقه، تقویت بخشد. از طرف دیگر، ایران میتواند با همکاری با سایر کشورها و نهادهای بین المللی و تقویت دیپلماسی خود، در جهت ایجاد قانون‌ها و حتی ائتلاف‌های و همکاری‌های فضایی گام نهد.