برگزاری نشست افتتاحیه گروه عربستان شناسی مرکز مطالعات خاورمیانه

نشست افتتاحیه گروه عربستان شناسی پژوهشکده مطالعات استراتژیک مرکز مطالعات خاورمیانه روز شنبه 13 دی ماه 1399 برگزار شد. در این نشست که با موضوع "چشم انداز روابط عربستان و آمریکا در دوران بایدن: فرصت­ها و چالش­ها" برگزار گردید، کامران کرمی مدیرگروه عربستان شناسی بر اهمیت برگزاری چنین نشست هایی تاکید کرد و گفت: اهمیت شناخت علمی عربستان و رصد تغییرات داخلی، منطقه ای و بین المللی مربوط به این بازیگر نقش مهمی در کمک به نگاه ایرانی به عربستان بخصوص از سوی نهادهای تصمیم گیر و تصمیم ساز دارد. کرمی افزود: تغییر دولت در آمریکا و توجه به مسائل حقوق بشری، جنگ یمن و توافق هسته ای ایران که از سوی مقامات پیشنهادی دولت بایدن تحت عنوان بازبینی روابط سعودی-آمریکایی مطرح شده است، نقش مهمی در آینده تنش های ایران و عربستان در سطح منطقه خواهد داشت. از اینرو اهمیت چنین نشست­هایی ناظر به تبیین وضعیت موجود و شناسایی روندهای در حال اتفاق است که حامل پیامدهایی بر امنیت و ثبات منطقه و همچنین مناسبات تهران و ریاض است.

در این نشست دکتر حسن احمدیان استادیار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و ناظر علمی گروه عربستان شناسی با بررسی روابط چند دهه ای ریاض و واشنگتن گفت: درخصوص تغییر در روابط آمریکا و عربستان سعودی دو دیدگاه وجود دارد؛ دیدگاه اول معتقد است چون دیدگاه رئیس جمهور جدید به ساختار قدرت در هر دو کشور و به تبع آن به سطح منطقه ای و بین المللی ارتباط پیدا می کند، بنابراین با روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا تغییر بنیادینی در این رابطه رخ نخواهد افتاد، در مقابل دیدگاه دوم که عمدتا از سوی دموکرات ها و بسیاری از تحلیلگران عرب و مسلمان مطرح می شود معتقدند عامل انسانی و تیم سیاست خارجی بایدن توانایی تغییر و بازبینی در این رابطه را دارد.

احمدیان با اشاره به عامل ساختاری در روابط ریاض و واشنگتن افزود: نیاز آمریکا به ساختارهای انرژی در دنیا و همزمان نیاز عربستان به امنیت رژیم و ثبات دولت باعث شده تا در طول دهه های مختلف، ساختارها خود را بر افراد و مقامات تحمیل کنند و همچنان معادله نفت در برابر امنیت یا معادله دلار در برابر امنیت از پویایی برخوردار است وبرای همین است که این معادله دوام پیدا کرده است. اگر چه در این میان عربستان همزمان به تنوع در روابط خود از جمله متنوع سازی خریدهای نظامی ادامه داده است.

این استاد دانشگاه با پاسخ به این پرسش که آیا تحولی در روابط ساختاری دو کشور بوجود آمده است، اظهار داشت: بنیان ها در عربستان تغییری نکرده و همچنان عربستان بر برون سپاری امنیت تاکید می کند و همچنان ایالات متحده محور اصلی است. بنابراین این شبکه درهم تنیده به راحتی قابل تغییر نیست. اما در مورد آمریکا یکسری تغییرات از جمله تغییر در اولویت های منطقه ای صورت گرفته است. ثبات منطقه، استمرار جریان انرژی و امنیت اسرائیل سه مسئله ای است که در آن تغییراتی صورت گرفته است و در همین راستا اهمیت ارتباط ساختاری آمریکا با عربستان به نسبت دهه های گذشته تنزل یافته است و عامل انسانی اهمیت قابل توجهی پیدا کرده است و از اینرو متغیر بایدن عامل مهمی است که عربستان با آن روبروست.

او با اشاره به این متغیر تاکید کرد: هزینه های همراهی با عربستان بالا رفته چرا که از دید دموکرات ها عربستان فاقد مشروعیت بین المللی بخصوص بعد از داستان قتل خاشقجی است. مضاف بر این بیشتر از هر زمانی در گذشته رابطه نزدیک عربستان با جمهوریخواهان و به تبع آن رابطه دور با دموکرات ها از سوی ریاض در دستور کار قرار گرفته است و این عامل مهمی از دید بایدن است، همانطور که بر روابط عربستان و اوباما تاثیرگذار بود.

دکتر علی اکبر اسدی استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دیگر سخنرانی بود که در این نشست به ایراد سخنرانی پرداخت. دکتر اسدی با بیان اینکه لازم است تا برای فهم و تبیین دقیقتر از رویکرد تیم بایدن در قبال عربستان از یک نگاه از سطح بالا با عنایت به رویکرد بین المللی استفاده کرد و به دیگر سطوح منطقه ای و داخلی رسید، اظهار داشت: بحث اصلی تیم بایدن این است که ترامپ به وجهه آمریکا ضربه زده و لازم است تا با ترمیم این چهره برای پیشبرد نظم لیبرال همت گمارد. در این میان یکی از اولویت ها بازگشت به توافقاتی است که ترامپ از آنها بیرون آمده از جمله برجام که اتفاقا همین مسئله است که تاثیر بیشتری بر روابط آمریکا با عربستان بر جای خواهد گذاشت، تا مسائل حقوق بشری، جنگ یمن و آینده محمد بن سلمان، چرا که سعودی ها معتقدند بازگشت آمریکا به این توافق منجر به افزایش قدرت منطقه ای ایران خواهد شد که از دوره اوباما مورد انتقاد سعودی ها قرار گرفت.

دکتر قدیر نصری ریاست پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه نیز در این نشست با تاکید بر اهمیت گروه عربستان شناسی بر پر کردن خلا پژوهشی موجود در این حوزه تاکید کرد و گفت لازم است تا گروه عربستان شناسی بیش از پیش با فعالتر کردن چنین نشست هایی به سمت علمی تر کردن فضای موجود حرکت کند. چرا که اهمیت کشور عربستان برای ما بسیار بیشتر از دیگر کشورهای همسایه است. دکتر نصری با تاکید بر اهمیت کار پژوهشی و ناظر به تبیین مسائل موجود میان ایران و عربستان با تاکید بر شناسایی روندهای در حال وقوع، از ضرورت تدوین کتاب عربستان سعودی سخن به میان آورد. در این نشست همچنین معارفه اعضای گروه عربستان شناسی صورت گرفت و اعضا ضمن مشارکت در گفت وگو به بیان سوالات و نکته نظرات خود پرداختند.