گزارش نشست گروه اقتصاد سیاسی تحریم با عنوان «روابط ایران-آمریکا: آونگی پرنوسان»
گروه اقتصاد سياسي تحريم پژوهشكده مطالعات استراتژيك خاورميانه، در تاريخ 15 بهمن ماه 1399، نشست آنلايني به زبان انگلیسی با عنوان «روابط ایران-آمریکا: آونگی پرنوسان» را با حضور آقاي دكتر جان قزوينيان، روزنامه‌نگار، تاریخ‌پژوه ايراني-آمريكايي و مدیر اجرایی مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه پنسیلوانیای آمریکا برگزار كرد تا از زبان نويسنده به بيان نكات برجسته كتاب «روابط آمريكا- ايران، تاريخي با گستره زماني1720 تاكنون»، كه به‌تازگی منتشر شده (اكتبر 2020) بپردازد.
در این نشست که با حضور دکتر قدیر نصری ریاست محترم پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه برگزار شد، دكتر قزوينيان با بيان مقدمه‌ای در مورد تاريخ، اهميت و ارزش آن براي فهم و كنكاش گذشته اظهار داشت، تاريخ سلاحي براي يافتن آغازگر جنگ‌ها يا قربانيان و يا مجرمين نيست بلكه سرگذشت ميان دو كشور و ملت است كه از بخش‌ها و لایه‌های بسياري تشكيل شده است. هدف از مطالعه تاريخ دو كشور، پیدا کردن مقصر و گرفتن انگشت اتهام به‌سوی آن نيست بلكه مطالعه تاريخ روشي است براي تفسير مسيري كه دو كشور طي كرده و تصميماتي كه در قبال يكديگر اتخاذ کرده‌اند.
اگرچه شايد اولين تاريخ روابط رسمي ميان ايران و آمريكا به دهه‌های 1850 برمی‌گردد، اما مبناي تاريخ كتاب حاضر از دهه 1720 و مطالعه تصوير دو كشور از يكديگر، حتي بيش از آغاز روابط رسمي، در نظر گرفته شده است. زماني كه پيش از شکل‌گیری آمريكاي فعلي، 10 درصد سر تیتر روزنامه‌های ايالات آمريكاي شمالي، نظير فيلادلفيا و بوستون، را اخبار پرشيا و تحولات پيرامون آن، نظير قيام محمود افغان در مرزهاي سرزميني پرشيا، تشكيل می‌داد. روزنامه‌های آمريكا اخبار پرشيا را به‌تفصیل منتشر و به‌وضوح قدرت و صلابت سرزمين پهناور پرشيا را در برابر شورشيان افغان، رقباي عثماني و اعراب فاقد صلاحيت حکومت‌داری (كه از هر سه گروه به‌عنوان سني مذهب‌های رقيب ايرانيان شيعي نام می‌بردند) ستايش و حمايت می‌کردند. به‌ویژه كه عثمانی‌ها سابقه منازعه و دست‌اندازی به كشورهاي اروپايي را نيز داشتند و درواقع به نظر می‌رسید كه، باوجود عدم برقراري ارتباطات رسمي و ديپلماتيك، ايران در برخي وجوه سياسي با آمریکایی‌ها داراي اشتراكاتي بود كه زمینه‌های تفاهم ميان دو كشور را گسترش می‌داد.
در دوره‌های بعد، در پي احساس بيزاري مشترك آمريكا و ايران از انگلستان و تمايل دو كشور براي گسترش همکاری‌ها و سپس جلوگيري از دست‌اندازی فرانسه و روسيه بر مرزهاي ايران، اين همكاري و فهم مشترك از رويدادهاي بین‌الملل به شکل‌گیری عهدنامه مودت، انجاميد. اگرچه تا آن زمان برخي اختلافات سطحي ميان دو كشور به وجود آمد، اما در دو مقطع مهم، رويدادهاي اثرگذار، نظير كودتاي 28 مرداد 1953 و سپس گروگان‌گیری سفارت آمريكا در سال 1979، چرخشي عميق در طرز تلقي دو كشور از يكديگر و اتخاذ نوعي رويكرد مقصرانگاري و تلافی‌جویانه را شكل داد كه در روابط ميان ایالات‌متحده آمريكا و جمهوري اسلامي ايران در سال‌های آتي نيز ادامه يافت و امروز در قالب ايدئولوژي ايران ستيزي و آمريكا ستيزي نمود يافته است.
دكتر قزوينيان در خصوص مذاكرات احتمالي برجام ميان دولت جديد آمريكا و جمهوری اسلامي ایران، ضمن بيان اين مطلب كه تاریخ‌نگاران به‌طورکلی كمتر به پیش‌بینی آينده می‌پردازند و بيشتر تصوير بزرگ تاريخي را مدنظر دارند با اشاره به نقش مثبت جو بايدن و اعضاي كابينه وي در توافق برجام، شکل‌گیری مذاكرات و حصول توافق براي بازگشت به برجام را محتمل دانستند. اگرچه فشردگي زماني موجود براي توافق با دولت فعلي ايران، مهیاکردن فضايي مطمئن و قابل بازگشت به برجام در آمريكا را براي كابينه بايدن با دشواري قابل‌توجه همراه می‌کند.
پس از سخنرانی دکتر قزوینیان، حاضران در نشست به طرح پرسشهای خود پرداختند و تبادل نظر میان پژوهشگران مهمان پژوهشکده و دکتر قزوینیان انجام گرفت.
گزارش: دکتر فرزانه نقدی، عضو گروه اقتصاد سیاسی تحریم