نوسان‌های روابط بین‌المللی و منطقه‌ای

 نویسنده: ابوالقاسم قاسم زاده

بایدن در سالروز ریاست جمهوریش در پاسخ به پرسش خبرنگاران درباره بحران «اوکراین» و احتمال حمله نظامی روسیه به آن، گفت: «احتمال یک حمله محدود و ضعیف را می‌دهم. اگر روسیه به اوکراین حمله کند، عواقب آن برای مسکو وخیم خواهد بود و اگر روسیه تسلیحات اتمی مستقر کند، ما نیروهای خود را در اوکراین، لهستان و رومانی تقویت خواهیم کرد. پوتین هنوز تحریم‌هایی را که در صورت حمله به اوکراین گفته‌ام، شاید ندیده است. در صورت حمله به اوکراین بانک‌های روسیه دیگر نمی‌توانند با دلار معامله کنند… »

همزمان «ناتو» هم شرایط کنونی در مرزهای اوکراین با روسیه را که صدهزار نفر از نیروهای ارتش روسیه در آن در حالت آماده باش برای حمله نظامی مستقر شده‌اند، بسیار حساس و بحرانی خواند که هر لحظه ممکن است فاجعه بار شود. سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان ضمن همراهی با مواضع آمریکا، به پوتین هشدار داده‌اند که حمله نظامی به اوکراین برای روسیه فاجعه‌بار خواهد بود.

پوتین و روسیه اما چندبار و به طور روشن مواضع و جایگاه اقدام‌های خود را چه به طور رسمی یا غیررسمی به کاخ سفید و متحدان اروپایی آنها اعلام کرده‌اند. واقعیت این است که پوتین برنامه شورش در قزاقستان برای سرنگونی دولت حاکم در آن را، طراحی غرب با فرماندهی آمریکا می‌داند. وی در یک مصاحبه رسماً گفت: «غربی‌ها با طراحی آمریکا قصد راه انداختن انقلاب رنگی (مخملی) در قزاقستان را داشتند تا از مسیر یک کودتای خونین، دولت مستقر در این کشور را سرنگون کنند. من اجازه نمی‌دهم تا در هیچ کشور از کشورهای اعضاء، فدراتیو روسیه، چنین طرح‌هایی اجرا و موفق شود» با شکست شورش خیابانی در قزاقستان در حالی که از ساعت اولیه، خبرگزاری‌ها و رسانه‌های غربی این رخداد را در صدر اخبار و گزارش‌های خود قرار داده بودند، اما بعد از آشکار شدن شکست، به سرعت از خبر اول بین‌المللی برداشته شد و در مدت کمتر از ۲۴ ساعت تبدیل به اطلاع رسانی عادی آن هم در برخی از بخش‌های خبری شد. در چنین شرایطی است که پوتین تا اینجای کار، ورود ناتو به اوکراین و پذیرش عضویت رسمی آن را بسیار جدی و البته خطرناک گرفته است و به آمریکا و اروپایی‌ها که او را تهدید به قطع و خرید گاز از کشورش و اجرای طرح تحریم‌های مالی ـ اقتصادی می‌کنند، هشدارهای رسمی و غیررسمی داده است.

اوکراین اکنون منطقه کلیدی تنش میان مسکو ـ واشنگتن شده است. اگر از این مرحله به توافق طرفینی هر چند به طور نسبی نرسند، نه تنها مسکو ـ واشنگتن که مجموعه بین‌المللی وارد بحران جدیدی خواهد شد. حال پرسش این است که هر دو طرف پیامدهای خسارت بار آن را محاسبه کرده‌‌اند؟

از سوی دیگر بعد از یک‌سال از دوران ریاست جمهوری بایدن، حمایت مردم آمریکا از او به صورت بسیار محسوس کم شده است و رسانه‌های عمومی در آمریکا دائماً از پایین آمدن میزان محبوبیت و حمایت از بایدن از سوی مردم آمریکا خبر می‌دهند. این شرایط با مشکل فراگیری کرونا در آمریکا و برخی از حوادث و رویدادهای دیگر به خصوص رشد نرخ بیکاری و افزایش هزینه‌های زندگی بدتر شده است. خبرنگاران در کاخ سفید و در سالگرد نخستین سال ریاست جمهوری بایدن از او درباره کاهش محبوبیتش براساس نظرسنجی‌ها پرسیدند که پاسخ داد: «… اعتقادی به نظرسنجی‌ها ندارم!»، از آخرین خبرها از تنش آمریکا و روسیه خبرگزاری‌ها گزارش کرده‌اند که قرار است وزیر خارجه آمریکا (آنتونی بلینکن) و «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه در ژنو با یکدیگر گفتگو کنند. همزمان و موازی با این خبرها، مشکلات روابط چین و آمریکا به خصوص برسر «تایوان» تشدید و خبرساز شده است. دیروز پکن با صدور اطلاعیه‌ای خبر داد که «ناو آمریکا را مجبور کردیم از آب‌های سرزمینی چین خارج شود.» اندکی بعد از انتشار این بیانیه، واشنگتن با صدور بیانیه رسمی اعلام کرد: «بیانیه پکن نادرست است. ناو «یو اس اس بنفلد» در آب‌های بین‌المللی بود و مأموریتش هم ادامه دارد.»

از مجموعه این گزارش‌ها و مصاحبه‌ها ناآرامی در روابط بین‌المللی به‌خصوص آمریکا با روسیه و چین را می‌توان رصد کرد که در صورت تشدید علاوه بر بحران سیاسی موجب به هم‌ریختگی شرایط اقتصادی و تجارت بین‌المللی خواهد شد. دیگر این که بایدن در حالی که هم با مسکو و هم با پکن اختلاف‌ و درگیری‌های سیاسی دارد، با مشکلات عدیده‌ داخلی در درون آمریکا هم مواجه است، به‌طوری که در سنا و مجلس نمایندگان آمریکا، رقبای حزبی او از حزب دمکرات مدام ضمن نقد مدیریت رئیس جمهوری، بایدن را بی‌کفایت در مدیریت اجرایی و حزب دمکرات را فاقد برنامه‌ریزی‌های منسجم و کارآمد می‌خوانند. رژیم صهیونیستی و حامیان او در آمریکا به خصوص در لابی قوی «آیپک» (مجموعه صهیونیست‌های حامی اسرائیل در آمریکا،) تلاش دارند تا بایدن و دمکرات‌ها را شکست خورده در همین آغاز دوره چهار ساله ریاست جمهوری معرفی کنند که البته با همین وضع به پایان می‌رسد!

مجموعه رصد این اخبار و رویدادهای بین‌المللی از نگاه کارشناسان سیاسی نشان می‌دهد که دولت بایدن به دنبال دستیابی به توافق در گفتگوهای برجام در وین است، زیرا شکست آن در چنین شرایط ناپایدار بین‌المللی نه تنها به زیان آمریکا و بایدن خواهد بود که متحدان او در اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) هم در صورت شکست گفتگوها در وین، دچار خسارت‌ مالی، اقتصادی و به خصوص سیاسی ـ امنیتی خواهند شد. تحولات و رخدادهای گوناگون در منطقه خاورمیانه هم نشان می‌دهد که همه دولت‌ها «بحران» گریز شده‌اند و اغلب در پی تنظیم روابط دو و چندجانبه معقولند تا از اوجگیری منحنی تنش‌های منجر به جنگ یا نظامیگری ممانعت کنند. اگر همانگونه که پیش‌بینی می‌شود نشست گفتگوهای برجام منجر به توافق و دستورالعمل معین شود، بدون تردید در روابط بین‌المللی و منطقه‌ای کشورها تأثیر بسیار مثبت و سازنده‌ای به جای خواهد گذاشت.

منبع: روزنامه اطلاعات / شنبه ۲ بهمن ۱۴۰۰