رقابت چین با آمریکا: از مصون سازی تا موازنه

نویسنده: رؤیا سلیمی، پژوهشگر مهمان

راهبردی که چین برای مدیریت وضع کنونی خود در روابط استراتژیک با آمریکا و کشورهای منطقه در پیش گرفته است استراتژی مصون سازی است. از آنجایی که موضوعات امنیتی اساس این راهبرد را شکل می دهند و هدف آن تنوع بخشیدن به رفتارهای استراتژیک کشورها در واکنش به تهدیدات امنیتی و تأمین امنیت نسبی در ساختار آنارشیک روابط بین الملل است، کشورها معمولاً از آن در راستای ایجاد یک موازنه و فراهم کردن بسترهای همکاری و تعامل به منظور تدبیر راه هایی برای مدیریت رقابت های امنیتی و همچنین پاسخی غیر مستقیم به تهدیدات بهره می گیرند که حداقل هزینه را برای آنها به همراه داشته باشد. از این رو این راهبرد ظرفیت های قابل اعتمادی را برای کشور مصون کننده به شکل بازدارندگی میسر می کند که هم موجب تعدیل نگرانی های امنیتی در قالب بازدارندگی میشود و هم در دیگر سو سعی در ایجاد تعامل و همکاری با قدرت تهدید کننده به منظور جلوگیری از رقابت های ژئوپلیتیکی دارد.

از آنجایی که به حداکثررساندن منافع؛ شکل گیری عدم اطمینان یا معمای امنیتی در محیط خارجی و همچنین توزیع نسبی قدرت؛ از پیش نیازهای این استراتژی هستند و شروط اصلی شکل گیری آن متأثر از ساختار، وضعیت آنارشی، رقابت در مناطق ژئوپلیتیکی و مسائلی از این قبیل است؛ بنابراین کشور مصون کننده ای که این استراتژی و الگوی رفتاری را پیش میگیرد در محیطی که نسبتاً صلح آمیز اما توأم با تهدید است از تمامی تاکتیک های تعامل استفاده و همزمان برای مدیریت منبع تهدید(کاهش تهدیدات در درازمدت)، افزایش منافع، قدرت و نفوذ خود تلاش می کند. با اینحال روابط امروزه چین و آمریکا و نحوه تصمیم گیری های این دو کشور در قالب این استراتژی قابل تشریح است.

طی سالیان گذشته تاکنون چین تلاش داشته است تا به لحاظ استراتژیک و اقتصادی موقعیت خود را ارتقاء و تقدم منطقه ای و جهانی را جزء اهداف خود قرار دهد. در این راستا نیز راهبرد چین همواره در ارتباط با همسایگان و حتی کشورهای جهان خارج یک راهبرد محاسبه گرایانه بوده به گونه ای که این کشور از یک استراتژی دو سطحی برای حفظ منافع پیروی کرده است، استراتژی ای که در وهله نخست در قالب رقابت نرم با آمریکا خلاصه می­شود و دوم در قالب راضی نگه داشتن کشورهای همسایه و شریکان خود؛ یعنی اتخاذ رویکردی که جوهره آن اطمینان بخشی باشد. از اینرو چین برای برتر شدن در جایگاه یک قدرت جهانی در درجه اول به دنبال راهی بوده که هم موقعیت خود را از منظر ژئوپلتیک و ژئواکونومیک تثبیت کند و هم بر تقویت حوزه نفوذ تکنوپولیتیک خود بعنوان اهرم تعادل با آمریکا تلاش کند تا از توزیع قدرت در سطح نظام بین الملل در راستای منافع و رشد خود بهره گیرد؛ امری که امروزه سیاست خارجی این کشور را به این سمت سوق می دهد.

براین اساس در سالهای اخیر تداوم رشد اقتصادی چین یکی از کلیدی ترین عناصر برای پیشبرد منافع چین به شمار رفته چراکه هدف این کشور ایجاد هم افزایی اقتصادی با الگوی حتی برد-برد در رابطه با جهان خارج است. به موازات این ظهور و افزایش توان اقتصادی و جایگاه ویژه این کشور، نگرانی هایی در سطح بین الملل از سوی کشورهای شریک و همسایگان و همچنین قدرت فرامنطقه ای آمریکا به وجود آمده است که منجر به ایجاد یک تعادل استراتژیک از سوی چین و افزایش معمای امنیتی ایالات متحده و کشورهای پیرامونی شده است بدین معنا که از دید این کشور، چین به دنبال افزایش قدرت نسبی خود است. متعاقب با این امر کشور چین نیز استراتژی چرخش آمریکا به سوی آسیا و ایندوپاسفیک و رویکرد همکاری در قالب محدودسازی با کشور چین را اقدامی در جهت محصور کردن قدرت پکن می­داند. بدین لحاظ چین از سیاست مصون سازی در رابطه خود با آمریکا بهره گرفته و بیش از پیش برای کسب ثروت، قدرت و نقود خود در منطقه نهایت تلاش خود را به کار گرفته است.

اگرچه از پنجره اقتصاد سیاسی تا مدت ها ممکن بود مدیریت چین امری آسان بنظر برسد اما امروزه در عمل میبینیم رفتار چین چالشی چندوجهی را برای آمریکا هم در مسائل اقتصادی و هم مسائل استراتژیک شکل داده است. از آنجایی که چین یک کنشگر منفعل نیست به مراتب مدیریت آن هم آسان نخواهد بود در وهله ای که محور استراتژی های ایالات متحده به سمت آسیا ترسیم می شود و آن هم می توان اقدامی برای مقابله با نفوذ رو به رشد چین به شمار آورد؛ کشور چین با بهره گیری از راهبرد مصون سازی ارتباط خود با ایالات متحده را حفظ و تهدیدات موجود به سوی خود از سمت این کشور را به حداقل رسانیده است و تلاش داشته با استفاده از این اهرم و توازن نرم امنیت خود در نظام بین المللی را به حداکثر برساند و در شرایط تک قطبی از رویایی مستقیم با ایالات متحده اجتناب ورزد.

جهت ارجاع علمی: رویا سلیمی، « رقابت چین با آمریکا: از مصون سازی تا موازنه»، تاریخ انتشار در سایت مرکز: 1401/10/11