اعطای حق رای به زنان در عربستان :انتخاب یا اجبار

مجلس شورای عربستان سعودی در بیانیه‌ای اعلام کرد که مشارکت زنان در انتخابات تصویب شده است و وزارت امور شهری و روستایی بایستی اقدامات لازم برای مشارکت زنان در انتخابات را فراهم کند .سخنگوی این مجلس (روز 6 ژوئن2011) با اشاره به انتخابات پیش‌رو در این کشور، تصریح کرد که مشارکت زنان در انتخابات طبق قوانین اسلامی، شامل این دوره انتخابات نمی‌شود و برای انتخاباتهای بعدی است.
 

موافقت آل سعود با مشارکت زنان در انتخابات درحالی صورت می‌گیرد که زنان سعودی در روزهای اخیر اعتراضاتی در چند شهر عربستان از جمله مکه و مدینه به محرومیت خود از مشارکت در انتخابات برگزار کردند.در آوریل گذشته فعالان زن سعودی مقابل شماری از مراکز انتخاباتی در منطقه شرقی عربستان، جده و ریاض تجمع و تظاهرات کردند و خواستار حق رای خود شدند . در همین ارتباط شماری از زنان سعودی در شبکه اجتماعی فیس‌بوک به محرومیت خود از رانندگی اعتراض کردند و خواستار آزادی زنان در رانندگی شده‌اند؛ با اعلام این بیانه اکنون سوالی که اغلب پرسیده می شود این است که آیا موانع موجود بر سر راه زنان در عربستان برچیده خواهد شد و بهار عربی دموکراتیزاسیون برای زنان عربستان را به ارمغان خواهد آورد؟ 
 

عربستان از جمله جوامعی است که سیطره سنت با تعصب و برداشت های سلفی از دین پیوند خورده  و نیمی از افراد جامعه را که زنان هستند از هرگونه حضور اجتماعی ،مشارکت شهروندی و حقوق سیاسی محروم نموده است .بعضی از این امور توسط جامعه پذیرفته شده و در بعضی موارد هر گونه ساختار شکنی منجر به هیاهوئی در درون یا بیرون می شود.طبیعتا کسی که برخلاف آب شنا میکند دستگیر، مواخذه یا زندانی می شود و بعد از مدتی خواستار بخشش ملوکانه و مراحم شاهانه می شود .طولی نمی کشد که حقوق فراموش شده زنان به فراموشی می انجامد .همیشه بعد از هر خبر و حادثه ای این سوال مطرح می شود که آیا زنان این سرزمین به غایت ناهمگون و نشسته بر بال تکنولوژی های وارداتی حریمی و حرمتی خواهند یافت .آیا این دیوارهای ستبر تعصب و تحجر فرو خواهد ریخت و علم برابری و تساوی زنان براساس مفاهیم مدرن شکل خواهد گرفت ؟
 

شاید پاسخ مثبت و امیدوارکننده نباشد .چون چگونه می توان انتظار نقش و جایگاه برای زنان را در سرزمینی طلب کرد که بخش اعظم مردان آن نیز از دایره قدرت و مشارکت بدورهستند و مملکت در چنبره قدرت شاهزادگانی است که بر اساس حسب و نسب  به قدرت رسیده اند و مجالی برای انسانهای بدون قبیله و طایفه نیست .واقعیت این است که امروز عربستان براساس الگوهای حکومتی یک حکومت سنتی را تجربه میکند که شیخوخیت و پیر سالاری در آن حاکم است و تداول قدرت در خانواده حاکم در میان برادران موید این مساله است.شورای مشورتی عربستان که مظهر و ویترین دموکراسی جنس ذکور در عربستان است هنوز نمایندگانش حق مصاحبه با رسانه ها را ندارند و تابعی از قدرت پادشاه است .درست است که در ترکیب آن افرادی فرهیخته ،تحصیلکرده و تکنوکرات و بروکرات حضور دارند اما بیش از اینکه مظهر اراده عمومی باشند مظهر ارادت و وفاداری اند .چگونه می توان در این فضا انتظار داشت که حضور اجتماعی زنان در عربستان قوام یابد و با اعطای مجوز حضور آنان در انتخابات شهرداری ها موانع و مشکلات موجود بر سر راه آنها زائل شود.
 

اما در کنار این پاسخ منفی ،می توان به افقهایی  روشن نیز امیدوار بود و آن هم به کمک وقوع حوادث و وقایع مثبتی است که در خاورمیانه در حال وقوع است .به گونه ای که خزان دیکتاتوریها و سنت های نا کارآمد آن را نوید می دهد. مهم نیست که این حق اعطائی به زنان در عربستان صرفا ماهیت تبلیغی و رسانه ای داشته باشد یا حکومت بر اساس موج پدیدار شده مجبور به اقداماتی اصلاحی شده باشد و حتی ساختارهای سنتی جامعه عربستان امکان عملی شدن قانون اعلامی در جامعه را ندهد و شاهد حضور زنی در نتایج انتخابات آتی نباشیم .  اما امیدورانه می توان ادعا کرد که بواسطه آگاهی فزاینده زنان از نقش و حقوق معوقه شان با کمک انقلاب رسانه ای و اینترنتی این دیوار تحجر و تعصب در سنتی ترین حکومت سلطنتی خاورمیانه ترک برداشته است .   


نویسنده

سید جواد صالحی (ناظر علمی)

سید جواد صالحی پژوهشگر ارشد وناظر علمی گروه خليج فارس و کشورهای همجوار در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. وی عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز می باشد. حوزه مطالعاتی دکتر صالحی خاورمیانه و سیاست و حکومت آن و خاورمیانه و نظام بین الملل است.