نظامیان ترکیه از کودتا تا استعفا

تاریخ سیاسی ترکیه از زمان استقلال با وجود نظامیان گره خورده است. احساس مسولیت افسران جوان در حفظ تمامیت ارضی عثمانی باعث گردید تا از دهه 20 تا 80 حضور تمام عیار آنان در صحنه سیاسی محسوس باشد و آنها میراث اتاتورک در قالب کمالیسیم را محافظت نمایند. و در همان حال تراز و سنجه پیروی و وفاداری نسبت به میراث اتاتورک از اصول و ارزشهای لائیک مورد نظر اتاتورک شناخته شود . این احساس رسالت سبب شد تا از دهه 50 نقش و جایگاه نظامیان برجسته تر شود و دائما کودتا و تهدید به کودتا، فرجام منازعه نظامیان و مخالفین کمال گرائی را در طول سالهای متمادی در صحنه سیاسی ترکیه رقم زند. اگرچه کودتای سال 1982 آخرین مداخله مستقیم و عریان نظامیان در عرصه سیاست بود اما بعد از این تاریخ نیز نقش نظامیان در تصمیم سازی و تصمیم گیریهای ترکیه بویژه در مقابله با اسلامگرائی غیر قابل انکار است.
 

تنها بعد از به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه است که شاهد افول نقش نظامیان می شویم اما این روند نزولی هم به هیچ وجه بدون تنش و حاشیه نشده است .منازعات تبلیغی میان دو گروه و تلاش حزب و عدالت توسعه در بازداشت و محاکمه نظامیان متهم به کودتا از موضوعاتی بوده است که طی دوره حکمرانی رجب طیب اردغان دائما در جریان بوده است .آخرین مورد استعفای تمامی فرماندهان نظامی بلند پایه ترکیه در اعتراض علیه دولت اردوغان است که در روز جمعه (29 ژوئیه )7 مردادماه در حرکتی یک‌پارچه از سمت خود کناره گرفته‌اند. 
 

در خصوص این استعفا چند تحلیل مطرح است :
 

1 – عده ای معتقدند که این یک حرکت اعتراضی است. اعتراض در مخالفت‌ها با ارتقاء مقام گروهی از افسران ارتش ترکیه که متهم به تلاش برای کودتا شده‌اند و در بازداشت به سر می‌برند. در حال حاضر ۴۲ ژنرال ارتش ترکیه متهم هستند که قصد کودتا علیه دولت اسلامی اردوغان را داشته‌اند. در میان آنها یک ژنرال چهار ستاره هم هست که قرار بوده به فرماندهی نیروی هوایی گمارده شود. در حالی‌ است که ارتش می‌خواهد این فرماندهان تا پایان محکومیت‌شان ارتقاء پیدا کنند، ولی دولت ترکیه خواستار بازنشستگی آنها شده است. استعفای دسته‌جمعی فرماندهان کاری بی‌سابقه در حمایت از هم صنفی های زندانی خود در ترکیه است. 
 

2 –منتقدین دولت ترکیه معتقدند که این اتهام ها حربه ای برای مقابله با مخالفان است . از هنگام روی کار آمدن حزب اسلامی عدالت و توسعه اردوغان در سال ۲۰۰۲ میلادی، موقعیت ارتش در ترکیه دائما تضعیف شده و گروه زیادی از فرماندهان نظامی به بهانه تلاش برای کودتا به دادگاه کشیده شده اند.
 

3 – مظلوم نمائی و ایجاد انسجام اجتماعی در پیکره ارتش گسترش روند دستگیری نظامیان و جدیت دولت در محاکمه آنان باعث گردیده تا رهبران ارتش از طرف بدنه این نیرو و لائیک های مرتبط با خود تحت فشار قرار گیرند و چون از طریق تعامل و گفتگو نتوانسته اند به نتایج دلخواه دست یابند نهایتا از طریق استعفا نوعی بازیابی مشروعیتی را در دستور کار خود قرار داده اند.