پیروی از روش آمریکا الزاما منافع اتحادیه اروپا را تامین نمی کند

دکتر کیهان برزگر رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه و استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار مهر در بررسی ضرورت افزایش روابط و تعاملات بین ایران و اتحادیه اروپا اظهار داشت: تحرکاتی در هر دو طرف ایران و اتحادیه اروپا در جریان است تا به نوعی باب روابط و مذاکرات دوباره باز شود و این به نفع هر دو طرف است.
 

وی با بیان اینکه اتحادیه اروپا از سه جهت در این ارتباط ذی نفع خواهد بود، افزود: نخست، تحولات جهان عرب و آینده معادله قدرت در منطقه برای اتحادیه اروپا بسیار مهم است. با وجودی که اتحادیه اروپا در بحران های منطقه ای فعال بوده و سعی کرده تا حتی با ورود مستقیم به جنگ منافع خود را تامین کند اما کم کم به این نتیجه می رسد که از درون تحولات خاورمیانه پیچیدگی های سیاسی خاصی آشکار می شوند. برای مثال اتحادیه اروپا جنگ لیبی را آغاز کرده که تداوم یافته و منجر به جنگ داخلی شده و سرنوشت قذافی همچنان معلوم نیست، بحران یمن منجر به جنگ داخلی در این کشور شده، تنش ها در  مصر همچنان ادامه دارند و پیش بینی می شود که با آغاز محاکمه حسنی مبارک بیشتر شوند و اینکه بحران های  سوریه و بحرین هر روز پیچیدگی های بیشتری پیدا می کنند. همه این بحرانها در مجاورت مرزهای جغرافیایی اتحادیه اروپا اتفاق افتاده اند و برای کشورهای اروپایی شدیدا نگران کننده هستند.
 

در حال حاضر وضعیت خاورمیانه به اندازه کافی پیچیده است و ایران تنها کشوری است که ثبات مورد نظر اتحادیه اروپا در منطقه را دارا می باشد. با وجود سرعت، گستردگی و زنجیره ای بودن تحولات، ایران نشان داده یک کشور با ثبات و با قدرت مرکزی قوی است که نه تنها می تواند بر منطقه مسلط باشد بلکه معادلاتی را که در جهان عرب اتفاق می افتد به نفع خود پیش برد.
 

وی با تاکید بر اینکه تحولات جهان عرب ،اتحادیه اروپا را کم کم به این درک می رساند که بهتر است باب مذاکرات با ایران را باز کند، گفت: موضع ایران در مورد تحولات سوریه، نفوذ ایران در بحرین و زمینه های بهبود روابط با مصر همگی سبب می شوند که اتحادیه اروپا فکر کند ایران همچنان قادر است نفوذ خود را در منطقه حفظ کرده و در آینده تحولات منطقه و آرایش جدید قدرت همچنان نقش اساسی داشته باشد.

مسئله دوم بحث تحریم ها است، هر چند اتحادیه اروپا به نوعی در موضوع تحریم ها علیه ایران طرف آمریکا را گرفت که بعد منجر به قطعنامه 1929 شد اما اکنون به این نتیجه می رسد که ادامه تحریم ها مواضع اروپا در مسائل منطقه ای را تضعیف می کند. در مسئله تحریم ها صرفا نفع اقتصادی اروپا و یا ضررهای ناشی از تجارت با ایران مطرح نیست بلکه مسئله  افزایش بی اعتمادی بین ایران و غرب است؛ چیزی که اتحادیه اروپا نمی خواهد اتفاق بیفتد. رویکرد اتحادیه اروپا یک رویکرد تعاملی است که سعی دارد که راه های دیپلماسی هیچ گاه بسته نشود.
 

سومین مسئله ای که اتحادیه اروپا را به ایران نزدیک می کند مسئله مذاکرات هسته ای است که متاسفانه در مورد مذاکرات هسته ای ایران، اتحادیه اروپا خود را به آمریکا نزدیک کرده و تصور می کند منافعش در آنجا تامین می شود اما رفته رفته به این نتیجه می رسد که روش آمریکا الزاما منافع آن را تامین نمی کند.
 

آمریکایی ها به صورت سیاه و سفید و با یک نگاه ایدوئولوژیک به موضوع هسته ای ایران نگاه می کنند و با طرح پیش شرط ها تاکید دارند که غنی سازی اورانیوم باید متوقف شود. در حالی که اتحادیه اروپا به این مسئله با یک رویکرد تعاملی و در قالب برد-برد نگاه می کند و علاقه مند است باب مذاکرات با ایران همچنان باز بماند. در اینجا تداوم پیروی اروپا از آمریکا کارآمدی سیاست های خاورمیانه ای اروپا را به چالش می کشد.
 

در هر حال اتحادیه اروپا به این نتیجه می رسد که ایران در بین کشورهای خاورمیانه یک دولت ملی قوی دارد که گروه های سیاسی آن با وجود سلایق و اختلافات مختلف سیاسی در نهایت در برابر دخالت خارجی ها ایستادگی می کنند و به دنبال منافع ملی کشور می روند. در چنین شرایطی بازی کردن با سیاست داخلی ایران به نفع اتحادیه اروپا نیست چون آنها را در برابر پتانسیل های سیاست داخلی ایران گمراه می کند و در نهایت به ضرر خودشان تمام می شود.
 

البته نگاه ایران به اتحادیه اروپا باید به عنوان یک میانجی مثبت باشد و بار دیگر نقش لازم به اروپا را بدهد و دکتر صالحی وزیر امور خارجه دیپلماسی فعالی را در این زمینه شروع کرده و این حرکت خوبی  است.
 

آمریکا همیشه مسائل را از زاویه استراتژی بزرگ، حفظ هژمونی جهانی و تداوم ابرقدرتی خود می بیند و برایش سخت است که ایران را به عنوان یک قدرت منطقه ای بپذیرد.اما نگاه اتحادیه اروپا حل المسائلی و تعاملی و با توجه بر رویکرد منطقه ای است و مشکلی ندارد ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای نقشی فعال برای حل فصل بحران ها داشته باشد. همین فضا موجب می شود ایران سیاستش را با  اروپا بر مبنای همکاری هدایت کند و یک فضای تعاملی ایجاد شود.
 

اگرچه عنوان می کنیم تحریم ها تاثیر چندانی ندارند، واقعیت این است که هر تحریمی به هر حال تاثیر دارد. اما رفته رفته غرب و به خصوص اروپائیها درک می کنند که تحریم ها سیاست هسته ای ایران را عوض نمی کنند چون ایران برای آن هزینه های سیاسی- اقتصادی زیادی پرداخته و حاضر به عقب نشینی نیست.در اینجا دیپلماسی فعال ایران می تواند راه را برای ارتباط و به تبع فهم جامعه اروپایی از این واقعیت باز کند. ایران باید نشان دهد که هیچکدام از راه حل های ارائه شده غرب برای حل مسئله هسته ای ایران خواسته ها و واقعیت های سیاسی داخلی ایران را مد نظر قرار نمی دهند.
 

این کارشناس ارشد روابط بین الملل تعامل با اتحادیه اروپا در شرایط کنونی را به نفع منافع و امنیت ملی ایران دانسته و تاکید کرد: باید توجه داشته باشیم آمریکا تمامی راه ها را با فشارهای سیاسی و تحریم ها بسته است. در چند روز اخیر هم آمریکا سعی کرده  با طرح اتهامات جدید موضوع ایران را به یک موضوع حساس بین المللی یعنی ارتباط با تروریسم القاعده وصل کنند.  
 

وی با بیان اینکه آمریکایی ها سعی دارند شدیدترین فشارها را بر ایران وارد کنند ، افزود: با مقاومت ایران در برابر تحریم ها  آمریکایی ها به یک انگیزه قوی تری برای اقناع افکار عمومی خود و جهان نیاز دارند. لذا می بینیم که مسئله اجازه ایران به تردد تروریست ها از خاک ایران یا فراهم آوردن تسهیلات مالی برای انجام حملات به اهداف غربی را مطرح می کنند. با این سناریوی جدید آمریکا سعی دارد حساسیت ها بین المللی علیه ایران را افزایش داده و آن را تحت فشار بگذارد.
 

در چنین شرایطی منطق یک دیپلماسی فعال این است که ایران تعامل خود را با رویکردهای میانه روتر در غرب یعنی اتحادیه اروپا افزایش دهد و فضای تعامل را در زمانی که آنها نیز علاقه مند به این رابطه هستند، باز کند. هر چند اتحادیه اروپا با آمریکا در مورد مسئله هسته ای ایران نزدیک است اما نباید فراموش کرد که اتحادیه اروپا با آمریکا در مورد روش برخورد با مسائل خاورمیانه و بطور کلی مسائل سیاسی جهانی دارای اختلافات جدی است. این همان شکاف های ساختاری و سنتی موجود در روابط فرآتلانتیک است.
 

نهایتا ایران در شرایط کنونی باید فضای لازم برای نقش آفرینی  به اتحادیه اروپا را بدهد. باید تلاش شود تا باب مذاکرات در مسئله هسته ای باز شود. دو طرف می توانند با رویکردی سازنده برای حل و فصل مسائل منطقه ای همکاری کنند. در مسائلی از قبیل مسئله خلع سلاح عمومی هسته ای خاورمیانه که قرار است در سال 2012 مطرح شود هم اروپایی ها خواهان حضور فعال ایران هستند.