دستگاه امنیتی اسرائیل و تحولات جهان عرب

با شروع انقلابهای عربی یكی از مباحثی كه كمتر مورد توجه قرار گرفته استفاده امنیتی و اطلاعاتی رژیم اسرائیل از موقعیت ایجاد شده در فضای كنونی خاورمیانه است. به نظر می رسد اسرائیل به دلیل داشتن دستگاه امنیتی قوی و همكاری نزدیک با دستگاه های امنیتی كشورهای غربی به بهره برداری از اوضاع كنونی در جهان عرب می‌پردازد. اما چگونه اسرائیل از فضای امنیتی ایجاد شده استفاده می کند؟
 

سازمان دستگاه اطلاعاتی امنیتی اسرائیل "موساد" دارای سابقه طولانی، دستگاه جاسوسی و ضد جاسوسی و همچنین نیروهای متخصص امنیتی است كه با بهره گیری از حمایت اطلاعاتی سازمان های جاسوسی و امنیتی كشورهای غربی به خصوص سازمان امنیت ایالات متحده آمریكا یعنی سیا حوزه فعالیت خود را در تمام منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا پراكنده كرده است. 
 

این سازمان از ابتدای شروع تحولات جهان عرب فعالیت خود را به شدت گسترش داده است تا از خلأ امنیتی موجود استفاده لازم را ببرد. از شواهد سو استفاده اسرائیل از این اوضاع كنونی می‌توان یکی به ترور برخی از عوامل موثر مقاومت فلسطینی همچون اشرف السعدی فرمانده گردان جنین در كرانه باختری، احمد الشیخ خلیل و اسماعیل الاسمر در نوار غزه از فرماندهان برجسته گردان‌های قدس جنبش جهاد اسلامی در ماه‌های اخیر اشاره کرد. دیگری تحت فشار قرار دادن گروه های فلسطینی همچون حماس و جنبش جهاد اسلامی اشاره کرد كه در برخی موارد قدرت مانور و عملیات را از آنها سلب كرده است. به عنوان مثال در چند ماه اخیر ما شاهد عملیات‌های عمده انتقامی در قبال افزایش حملات جنگنده های اسرائیلی به نوار غزه نبودیم.
 

در مقابل دستگاه‌های امنیتی كشورهای عربی به شدت وابسته به دستگاه حاكمه بوده و بیشتر از آنکه در خدمت امنیت عمومی باشند عمدتا در خدمت منافع رژیم های حاکم قرار داشته و از بعد ملی برخوردار نیستند. به همین دلیل با از بین رفتن نظام موجود، این دستگاه ها به شدت مورد آسیب و مورد غضب مردم قرار می‌گیرند زیرا مردم آنها را مسئول سركوب خود می‌دانند. برای مثال بسام كوسا كه سالها مسئول دستگاه امنیتی در لیبی بود با وجود پیوستن به انقلابیون زندگی مخفیانه را از ترس انتقام خانواده قربانیان برگزیده است.
 

در این شرایط به نظر می رسد که دستگاه امنیتی- اطلاعاتی اسرائیل از تحولات جهان عرب بی بهره نبوده است. كشورهای تونس، مصر، لیبی و سوریه علاوه بر این كه هركدام دارای دستگاه های قوی اطلاعاتی در جهان عرب بودند، به نوعی درگیر قضیه فلسطین نیز بوده اند و بر این اساس، دارای اطلاعات زیادی از گروه های فلسطینی و همین طور اسرائیل می‌باشند.
 

مصر به دلیل موقعیت ویژه در جهان عرب و همین طور روابط با اسرائیل و آمریكا از اطلاعات زیادی از دو طرف درگیر برخوردار بود كه نفوذ برخی از اطلاعات باعث بروز مشكلاتی برای گروه های فلسطینی شده است. ولی باید به این نكته اشاره كرد که مصر به دلیل تغییر مسالمت آمیز قدرت از تاراج اطلاعاتی گسترده تا حدودی مصون ماند.
 

دستگاه اطلاعاتی و امنیتی لیبی نیز بعد از روی كار آمدن معمر قذافی كه به دلیل سودای رهبری جهان عرب به حمایت گروه های فلسطینی پرداخت از اطلاعات زیادی برخوردار بود كه با سقوط طرابلس مورد تاراج اطلاعاتی توسط دستگاه های امنیتی فعال در صحنه لیبی قرار گرفت كه نادیده گرفتن فعالیت موساد در این اوضاع ساده انگاری است.
 

كشور تونس نیز كه در دهه های هشتاد و نود میزبان گروه های فلسطینی به خصوص سازمان آزادیبخش فلسطین بود از اطلاعات قابل توجهی در مورد گروه های فلسطینی برخوردار بوده است. اگرچه این اطلاعات قدیمی به نظر می رسد ولی از ارزش پایه‌ای خوبی برای تجزیه تحلیل برخی مسائل امروزی برخوردار است.
 

اما كشور سوریه به دلیل حضور در محور مقاومت، میزبان اصلی گروه‌های مقامت كنونی در عرصه فلسطین است. اگرچه شاهد تغییر نظام در این كشور نبوده ایم ولی به شدت آسیب پذیر شده و به دلیل همكاری گسترده شورای مخالفان با غرب باعث خروج برخی از اطلاعات از این كشور شده كه قطعا برخی از آن ها در مورد اسرائیل و قضیه فلسطین بوده است.
 

از دلایل به وجود آمدن این فضای ایجاد شده برای فعالیت اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل در شرایط كنونی می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد: مشغول بودن دستگاه امنیتی كشورهای عربی به امور داخلی، خارج شدن مباحث امنیتی خارجی از اولویت، علنی شدن برخی اطلاعات استراتژیك توسط مخالفان و انقلابیون، سقوط برخی نظام های عربی و در پی آن دستگاه های امنیتی آن، فرار برخی از نیروهای امنیتی در پی تحولات جهان عرب به غرب و مورد تخلیه اطلاعاتی قرار گرفتن آن ها و نهایتا استخدام جاسوس و خرید اطلاعات كه در شرایط عادی امكان آن بسیار مشكل است.
 

بنابراین باید گفت كه اسرائیل اگرچه از تحولات جهان عرب به شدت آسیب دیده و این تغییرات باعث تغییر نظام در كشورهای همسو با غرب به خصوص مصر شده و این كشور را در موضع ضعف قرار داده است. ولی این کشور سعی كرده از عدم فعالیت دستگاه های امنیتی كشورهای عربی  به بهره برداری و تكمیل اطلاعات خود در موارد مورد نیاز خود بپردازد.