پايگاه اجتماعي کانديداهای رياست جمهوري ترکيه
انتخابات آگوست 2014 براي دوازدهمين رئيس جمهور ترك برگزار شد. نتيجه اين انتخابات پيروزي نخست وزير رجب طيب اردوغان با 79/51 درصد آراء در دور اول بود. انتخاباتي كه براي اولين بار به طور مستقيم با آراء مردم صورت گرفت. اگر هيچكدام از كانديداها نمي توانستند اكثريت مطلق آراء را به دست آورند انتخابات به دور دوم كشيده مي شد و در 24 آگوست بين دو نفر از حائزين بيشترين آراء صورت مي گرفت.
بيش از 55 ميليون نفر در ترکيه واجد حق راي بودند که در اين ميان بيش از 41 ميليون نفر در انتخابات شرکت کردند .
رجب طيب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه AKP كه در سال 2002 بعنوان نخست وزير انتخاب شده بود با 79/51 درصد آراء پيروز و برگزاري دور دوم را منتفي كرد. اكمل الدين احسان اوغلو دبير كل سازمان همكاريهاي اسلامي كانديداي مشترك 33 حزب مخالف از جمله MHP و , HDP با 44/38 درصد آراء نفر دوم شد. صلاح الدين دمير تاش رهبر حزب دمكراتيك خلق كه حمايت 88 حزب دست چپي را دارا بود توانست 76/99% آراء را به خود اختصاص دهد. هرچند که مقامات برگزار کننده از سلامت انتخابات و تضمين حقوق مجلس براي نظارت بر انتخابات سالم و صلح آميز صحبت مي كردند اين انتخابات توسط منتقدين داخلي و ناظرين بين المللي به خاطر جهت گيري رسانه ها به نفع رجب طيب اردوغان ، عدم دقت در شمارش آراء و سوء استفاده از منابع عمومي در ميتينگ هاي انتخاباتي اردوغان مورد انتقاد بود. سازمان امنيت براي همکاري در اروپا (OSCE) در خصوص توزيع نابرابر منابع و تهديدات رسانه اي ابراز نگراني مي نمود.
باخت انتخابات توسط احزاب مخالف سبب شد تا رهبر حزب CHP كمال قيليچ دار اوغلو تصميم به برگزاري يك نشست با برگزاركنندگان انتخابات نمود كه خود به منزله نارضايتی از عوامل اجرايي انتخابات بود.
- زمينه تاريخي انتخابات
قانون انتخابات رياست جمهوري در 20 ژانويه 2012 پذيرفته شد و مقرر شد تا انتخابات رياست جمهوري به جاي سال 2012 در سال 2014برگزار شود. گل آخرين رئيس جمهوري بود كه به طور غير مستقيم توسط پارلمان انتخاب شده بود.
در اين قانون همچنين تصميم بر اين شد كه رؤساي جمهور قبلي كنعان اورن ،سليمان دميرل و احمد نجدت سزار و همچنين عبداله گل نمي توانستند نامزد دور دوم انتخابات شوند. البته انجام اين امر بر اساس نظر دادگاه قانون اساسي مغاير قانون اساسي شناخته شد و به اين افراد اجازه داده شد تا براي بار دوم ثبت نام نمايند. مطابق اين قانون نخست وزير تركيه مي تواند نامزد رياست جمهوري شود بدون اينكه از پست خود استعفا دهد.
كمپين انتخاباتي کانديداهاي رياست جمهوري به شيوه ايالات متحده برگزار مي شد و كانديداها مي توانستند از اعانات مردمي در كمپين خود استفاده نمايند. هر فردي مي توانست 259/8 لير ترکيه معادل 500/4 دلار آمريكا به كمپين (ستاد انتخابات) كمك نمايند.
موضوع اصلي رقابت انتخاباتي
مناظره كانديداها عمدتاً بر محور منازعه غزه- اسرائيل 2014 ، روند صلح با PKK ،اعتراضات پارك گزي و فساد دولت در 17 دسامبر 2013 بود.
رجب طيب اردوغان رسما كانديداتوري خود را براي رياست جمهوري در اول جولاي 2014 در يك سخنراني اعلام نمود. در همين روز لوگوي انتخاباتي اردوغان پرده برداري شد و به خاطر شباهت زياد به لوگوي 2008 اوباما مورد انتقاد گسترده قرار گرفت. شعارهاي انتخاباتي اردوغان عبارت بودند از اراده ملي ، قدرت ملي و برنامه هدف 2023. در 11 جولاي اردوغان از يك شعار انتخاباتي پرده برداري كرد كه در آن به دموكراسي كاميابي و پرستيز در مسير تركيه نوين اشاره شده بود. مبارزه انتخاباتي اردوغان با يك صف آرايي انتخاباتي از سامسون در 5 جولاي شروع و به ارزروم رسيد. مسيري كه مصطفي كمال آتاتورك در دوران جنگ تركيه براي استقلال طي كرده بود. سخنراني هاي انتخاباتي او بر دستاوردهايش در دوران نخست وزيري بود همچنين حمله به مخالفين از جمله فتح الله گولن رهبر جنبش خدمت كه در پنسلوانيا زندگي مي كند به صورت پیاپی صورت گرفته بود.
طي ميتينگ هاتاي در 21 جولاي او ، گولن را متهم كرد كه نه تنها از طرف مردم فلسطين صحبت نمي كند بلكه اسرائيل را هم به خاطر اينكه جاي پاي هيتلر گذاشته است محكوم كرد.
علاوه بر اين هواداران اردوغان با اعطاي كمك هاي اقتصادي به خانه ها و برگزاري سفره هاي افطاري نقش مهمي در انتخابات ايفا نمودند.
مبارزات انتخاباتي احسان اوغلو
اكمل الدين احسان اوغلو كانديداي مشترك حزب جمهوري خلق (CHP) و حزب جنبش ناسيوناليستي (MHP) بود. اين تصميم انتقاد تعداد زيادي از طرفداران حزب جمهوريت خلق را به همراه داشت كه به نقش پيشين احسان اوغلو در سازمان همكاريهاي اسلا مي اشاره مي نمودند. سازماني كه در آن از اصول كماليسيتي و سكولار خبري نبود. بر اساس يك نظر سنجي در قبل از انتخابات تنها 32% حاميان حزب CHP از اين انتخاب (گزينه) راضي بودند. احسان اوغلو در پاسخ به اين انتقادات در تاريخ 266 ژوئن اعلام كرد كه مصطفي كمال آتاتورك يك قهرمان ملي است و او از اصول سكولاريسم در بعضي از كتابهاي درسي خود دفاع كرده است. در 44 ژوئن او اظهار كرد كه او دشمن آتاتورك نيست و يكي كردن دين و سياست منجر به مشكل خواهد شد. چهره هايي همچون دنيز پايكال رهبر پيشين حزب CHP كه نامزد احتمالي حزب جمهوريت خلق بوده شديداً از احسان اوغلو انتقاد مي كرد و معتقد بود كه حزبMHP, CHP مي بايستي نامزدي از درون خود انتخاب نمايد.
در 2 آگوست اكمل الدين به صراحت از سكولاريسم دفاع كرد. شعارهاي اكمل الدين عبارت است از نان .
اكمل الدين در موضوع فلسطين به شيوه اي اثباتي عمل كرد و در 16 جولاي از سفارت فلسطين در آنكارا بازديد كرد و گزارشهايي را كه در خصوص بيطرفي تركيه در مسائل فلسطن- اسرائيل مطرح شده بود كاملاً رد كرد. او اظهار داشت كه من هرگز خواهان بيطرفي نشده ام. اصلاً نمي توان بين ظالم و مظلوم بيطرف بود. وي در 19 جولاي اعلام كرد كه فلسطين بايد موضوع خود را در دادگاه جرائم بين المللي پي گيري نمايد.
در ديدگاههاي او دفاع از دموكراسي، حاكميت قانون، تفكيك قدرت و وحدت ملي و اصول كماليسم مورد تأكيد بود. او همچنين خواهان بخشش بدهي شهروندان فقير و گسترش دايره عملكرد سازمانهاي غير دولتي به منظور تحكيم دموكراسي بود. اكمل الدين همچنين به بحث حمايت از محيط زيست، حقوق زنان و اعانه تحصيلي به فرزندان خانواده هاي فقير براي رسيدن به يك ملت عالم، همچون كره جنوبي تأكيد مي ورزيد. اكمل الدين اظهار مي نمود كه كانديداي يك حزب نيست و قادر است تا مشكلات موجود تركيه را حل و فصل نموده و ثبات را از طريق سياست خارجي به تركيه و جهان بازگرداند.
شعارهاي انتخاباتي دميرتاش
صلاح الدين دميرتاش خود را در 30 ژوئن كانديداي رياست جمهوري كرد. در يك مبارزه انتخاباتي او عدم اهتمام جدي رجب طيب اردوغان در وعده هاي قانوني داده شده و روز صلح با كردها را مورد انتقاد قرار داد و شكننده بودن صلح در جنوب شرقي ترکيه را يادآور شد.
دميرتاش نقشه راه خود را براي رياست جمهوري در صورت پيروزي در 15 جولاي اعلام كرد. او اظهار كرد كه رئيس جمهوري امور مذهبي (ديانت) بر هم زننده و متفرق كننده خواهد بود. دروس مذهبي اجباري در مدارس بايستي برداشته شود و عبادتگاه هاي علويان (LEMEVIS) بايستي مورد شناسايي ملي قرار گيرد. او همچنين پيشنهاد كرد كه مجلس خلق مي بايستي با مجلس جوانان پيوند بخورد. تلاش براي يك قانون اساسي جديد، نيازمند پايان بخشيدن به محروميت نژادها، زبانها و فرهنگهاي مختلفي است كه نماينده اي از خود ندارند. دميرتاش در طي سخنان خود از پارك گزي سخن به ميان آورد و آن را ستود و عكس هايي از حضور خود در آن را به نمايش گذاشت.
شعار او عبارت بود از يك رئيس جمهوري كه تبعيض قائل نمي شود و وحدت و صلح را به وجود مي آورد و رئيس جمهوري كه براي همه شهروندان دموكرات است . او در 18 جولاي، از پاريس، فرانسه ديدن كرد و شاخه هاي گلها را در صحنه اي كه سه تن از فعالان كرد كشته شده بودند اهدا نمود.
|
نتيجه آراء انتخابات اردوغان « آگوست 2014» |
اكمل الدين احسان اوغلو |
دميرتاش |
|
79/51 |
44/38 |
79/9 |
تحليل آراء خارج از كشور
رأي گيري از شهروندان ترك مقيم خارج در 31 جولاي شروع در 3 آگوست پايان يافت. 2.783.660 نفر واجد حق رأي در 54 كشور بودند و رأي گيري در 103 شعبه به عمل آمد. صرفاً 5/8% واجدين حق رأي در اتخابات شركت كردند.
نتايج انتخابات تركيه بر حسب درصد
|
واجدين حق رأي |
رجب طيب اردوغان |
اكمل الدين |
دميرتاش |
|
55.692.841 |
21.000.143 |
15.587.720 |
3.958.716 |
در اين انتخابات 13/74 واجدين حق رأي شركت نمودند و جمع كل آراء به صندوق ريخته شد 41.283.627 رأي بود كه تعداد 737.716 رأي باطله و سفيد بوده است. (منبع ysk )در خصوص کاهش ميزان مشارکت در انتخابات اخير دلايلي چندي مطرح شده است که طبيعتا مستلزم تامل است :
1- تاخير در معرفي نامزدهاي رياست جمهوري بطوريک تقريبا دو ماه مانده به روز انتخابات نامزدها مشخص شدند.
2- تعطيلات تابستاني که باعث شد تعداد زيادي از مردم در سفرهاي تابستاني و تعطيلات باشند.
3- بخشی از مردم هيچکدام از نامزد ها را نماينده خود نميدانستند .
مورد سوم در ترکهاي خارج از کشور بمراتب حادتر و برجسته تراست .
در جدول زير توزيع جغرافيايي ارا و پايگاه اجتماعي کانديدها برحسب استا و درص راي را مي توان مشاهده کرد:
توزیع جغرافیایی آراء کاندیداها در استانهای ترکیه
|
|
|
نام استان |
اردوغان |
احسان اوغلو |
دميرتاش |
|
سينوپ |
61.19% |
36.99% |
1.81% |
|
69.99% |
28.79% |
1.22% |
|
|
38.22% |
57.37% |
4.41% |
|
|
62.29% |
36.51% |
1.20% |
|
|
70.08% |
28.74% |
1.18% |
|
|
14.36% |
33.39% |
52.25% |
|
|
68.60% |
5.16% |
26.24% |
|
|
50.55% |
46.91% |
2.54% |
|
|
42.60% |
2.85% |
54.55% |
|
|
65.84% |
33.22% |
0.95% |
|
|
52.97% |
45.04% |
1.99% |
|
|
74.00% |
24.54% |
1.46% |
|
|
80.20% |
19.05% |
0.75% |
|
|
66.22% |
32.13% |
1.65% |
|
|
کيريک کاله |
63.96% |
34.80% |
1.24% |
|
38.02% |
1.98% |
60.00% |
|
|
14.79% |
2.04% |
83.17% |
|
|
57.71% |
39.95% |
2.35% |
|
|
40.69% |
36.23% |
23.09% |
|
|
50.20% |
43.95% |
5.85% |
|
|
64.57% |
34.03% |
1.39% |
|
|
64.98% |
31.24% |
3.79% |
|
|
48.57% |
48.59% |
2.84% |
|
|
73.57% |
24.60% |
1.83% |
|
|
کوستومس |
62.74% |
30.12% |
7.14% |
|
ارائ خارج از کشور |
62.30% |
27.92% |
9.78% |
تحليل کلي صحنه انتخابات در ترکيه نشان ميدهد که دميرتاش براساس علقه قومي و زباني صرفا توانست در بين کردهاي جنوب شرقي راي کسب نمايد . اما بايد به اين مساله توجه نمود که ايشان توانسته نيمي از ارا کردهاي ترکيه را به خود اختصاص دهد.
مشابهت جهت گيري و سوابق و ديدگاههاي اردوغان و اکمل الدين سبب بي انگيزگي و عدم مشارکت سکولارها در انتخابات شد. اکثريت طرفداران حزب جمهوريت خلق از انتخاب اکمل الدين اسلام گرا شکايت داشتند .
نوع جهت گيري و مواضع اردوغان و اکمل الدين در اطمينان خاطر بخشيدن به سکولارها و احترام به اتاتورک در کمپين هاي انتخاباتي نشان ميدهد که نوعي خط مشي اعتدالي براي جلوگيري از قطبي شدن ترکيه به چشم ميخورد. پايگاه اجتماعي اکمل الدين و طرفداران حزب جمهوريت در شهرهاي ساحلي ، توريستي و جنوب غربي ترکيه است. جالب است که اردوغان هم در زادگاه خود ريزه و هم زادگاه اکمل الدين يوزگات و زادگاه دميرتاش يعني الازيق اکثريت ارائ را بدست اورد .
نویسنده
سید جواد صالحی (ناظر علمی)
سید جواد صالحی پژوهشگر ارشد وناظر علمی گروه خليج فارس و کشورهای همجوار در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. وی عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز می باشد. حوزه مطالعاتی دکتر صالحی خاورمیانه و سیاست و حکومت آن و خاورمیانه و نظام بین الملل است.