انتشار کتاب پژوهشگر مهمان مركز مطالعات استراتژيك خاورميانه
کتاب «بحران سوریه و بازیگران منطقه‌ای» به قلم سیدعلی نجات، پژوهشگر مهمان پژوهشكده مطالعات استراتژيك خاورميانه، توسط مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران منتشر شد. این کتاب ۳۰۰ صفحه‌ای در اردیبهشت ۱۳۹۶ روانه بازار نشر شده است.
در پیشگفتار این کتاب آمده است:
منطقه غرب آسیا، که بعد از جنگ جهانی دوم تاکنون از پُرتنش‌ترین و رخنه‌پذیرترین مناطق در سیاست بین‌الملل بوده است، به‌دلیل موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک، ژئواکونومیک، و ژئوکالچر، محل تلاقی منافع و منازعه میان قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای محسوب می‌شود.
از آغاز سال ۲۰۱۱، این منطقه شاهد تحولات اساسی و بحران‌های متعددی بوده است. به‌دنبال آغاز خیزش‌های مردمی و تحولات در تونس، مصر، لیبی، یمن، بحرین و غیره، به‌تدریج اعتراض‌هایی نیز از فوریه همان سال در برخی شهرهای سوریه شکل گرفت. این اعتراض‌ها در نیمه دوم مارس ۲۰۱۱ درنهایت منجر به درگیری‌های خشونت‌آمیزی میان ارتش سوریه و مخالفان نظام شد که زمینه‌های ناامنی، بی‌ثباتی و گسترش بحران را در این کشور فراهم ساخت.
اگرچه عوامل داخلی متعددی ازجمله نظام تک‌حزبی، تبعیض‌های قومی و فرقه‌گرایی، اقتصاد ضعیف، فساد مالی و اداری گسترده، و عدم پاسخگویی مناسب به مطالبات مردم برای اصلاحات سیاسی، در شکل‌گیری بحران سوریه نقش مهمی داشته‌اند، عامل اصلی تشدید و تداوم بحران این کشور نقش بازیگران خارجی است. تضاد منافع، نوع برداشت‌ها و دیدگاه‌های مختلف میان بازیگران داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی تأثیرگذار در سوریه، بحران این کشور را به بحرانی عمیق و پیچیده تبدیل کرده است.
امروزه بحران سوریه به یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های غرب آسیا از زمان جنگ جهانی دوم تاکنون تبدیل شده، که علت آن تعدد و تنوع بازیگران تأثیرگذار در این بحران است. از زمان شکل‌گیری بحران در سوریه، بازیگران مختلف در سه سطح داخلی، منطقه‌ای، و بین‌المللی درحال نقش‌آفرینی و تأثیرگذاری در راستای اهداف و منافع خود هستند.
هدف از نگارش این کتاب، بررسی نقش بازیگران منطقه‌ای در بحران سوریه است؛ ازهمین‌رو، در کتاب حاضر به نقش پنج بازیگر منطقه‌ای تأثیرگذار در بحران سوریه، یعنی ترکیه، عربستان سعودی، قطر، رژیم صهیونیستی، و جمهوری اسلامی ایران به‌صورت مقایسه‌ای و هرکدام در فصلی جداگانه پرداخته می‌شود. پرسش اصلی کتاب این است که نقش بازیگران منطقه‌ای در بحران سوریه چیست. فرضیه پژوهش این است که رقابت، تضاد منافع، و دیدگاه‌های متعارض بازیگران منطقه‌ای موجب پیچیدگی، تشدید تحولات و تداوم بحران در سوریه شده است.
پرسش‌های دیگر پژوهش نیز عبارت‌اند از: طیف‌بندی معارضان و حامیان داخلی نظام سوریه به چه شکل است؟ رویکرد سیاست خارجی بازیگران منطقه‌ای درقبال بحران سوریه چه بوده است؟ بازیگران منطقه‌ای برای پیشبرد اهداف خود در بحران سوریه چه سازکارهایی را اتخاذ کرده‌اند؟ دلایل اتخاذ رویکردهای مختلف بازیگران منطقه‌ای در بحران سوریه چیست؟ بحران سوریه چه چالش‌ها و فرصت‌هایی را برای بازیگران منطقه‌ای دربرداشته است؟ و درنهایت، سناریوهای پیشِ روی بحران سوریه کدام‌اند؟
به‌منظور پاسخ به پرسش‌های بالا، مطالب کتاب در هشت فصل تنظیم شده است: فصل اول «چهارچوب نظری» را نشان می‌دهد که در آن، پس از بررسی مفاهیم، اصول و مفروضات نظریه موازنه قدرت به موازنه قدرت منطقه‌ای و ماهیت ائتلاف‌ها و محورهای منطقه غرب آسیا پرداخته می‌شود.
در فصل دوم با عنوان «تحولات سوریه» موضوعاتی چون: تحولات تاریخی ـ سیاسی سوریه، موقعیت ژئوپلیتیک سوریه در منطقه غرب آسیا، نحوه شکل‌گیری بحران سوریه، اصلاحات سیاسی صورت‌گرفته در سوریه، سطوح تحلیل بحران، و تقسیم‌بندی معارضان و حامیان نظام سوریه بررسی می‌شوند.
در فصل سوم با عنوان «ترکیه و بحران سوریه»، پس از بررسی روابط ترکیه و سوریه به رویکرد سیاست خارجی ترکیه درقبال بحران سوریه از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶، سازکارهای ترکیه در بحران سوریه، دلایل اتخاذ رویکرد تهاجمی ترکیه در بحران سوریه، و درنهایت، چالش‌ها و فرصت‌های بحران سوریه برای ترکیه پرداخته می‌شود.
در فصل چهارم با عنوان «عربستان سعودی و بحران سوریه»، روابط عربستان سعودی و سوریه، رویکرد سیاست خارجی عربستان سعودی درقبال بحران سوریه از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶، سازکارهای عربستان سعودی در بحران سوریه، دلایل اتخاذ رویکرد تهاجمی عربستان سعودی در بحران سوریه، و چالش‌ها و فرصت‌های بحران سوریه برای عربستان سعودی بررسی می‌شود.
در فصل پنجم با عنوان «قطر و بحران سوریه»، پس از بررسی روابط دو طرف، رویکرد سیاست خارجی قطر درقبال بحران سوریه از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶، سازکارهای قطر در بحران سوریه، دلایل اتخاذ رویکرد تهاجمی قطر در بحران سوریه، و درنهایت، چالش‌ها و فرصت‌های بحران سوریه برای قطر شرح داده می‌شود.
فصل ششم با عنوان «رژیم صهیونیستی و بحران سوریه»، پس از بررسی روابط رژیم صهیونیستی و سوریه، به رویکرد سیاست خارجی رژیم صهیونیستی درقبال بحران سوریه از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶، سازکارهای رژیم صهیونیستی در بحران سوریه، دلایل اتخاذ رویکرد تهاجمی رژیم صهیونیستی در بحران سوریه، و چالش‌ها و فرصت‌های بحران سوریه برای رژیم صهیونیستی پرداخته است.
در فصل هفتم با عنوان «جمهوری اسلامی ایران و بحران سوریه»، پس از بررسی روابط ایران و سوریه، مقولاتی چون: رویکرد سیاست خارجی ایران درقبال بحران سوریه از ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۶، سازکارهای ایران در بحران سوریه، دلایل حمایت ایران از نظام سوریه، و چالش‌ها و فرصت‌های بحران سوریه برای ایران بررسی می‌شوند.
در فصل هشتم نیز به سناریوهای پیشِ روی بحران سوریه پرداخته می‌شود و بخش پایانی کتاب نیز به یافته‌ها و نتیجه‌گیری اختصاص دارد.