برندگان جنگ روسیه با اوکراین

نویسنده: دکتر امین پرتو، مدیر پرونده سوریه در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه

حمله نظامی روسیه به اوکراین، بازندگان زیادی داشته اما برندگانی هم در این میان وجود دارند. آنها که از خارج شدن روسیه از گردونه اقتصاد جهانی سود می‏ برند و از ترتیبات امنیتی جدید در جهان بهره ‏مند می‏ گردند.

ایالات متحده آمریکا؛ تردیدی نیست که آمریکا بزرگترین برنده حمله نظامی روسیه به اوکراین است. در سطح سیاسی، رهبری آمریکا بر «جهان آزاد» احیا شده است. اروپا به شدت به آمریکا وابسته شده و ناگزیر است پشت سر آمریکا حرکت کند. آمریکا خود را به عنوان مدافع حفظ صلح، تمامیت ارضی و حق حاکمیت کشورها نشان می ‏دهد. دیگر این آمریکا نیست که عامل جنگ طلبی و ناامنی معرفی می‏شود. آمریکا خود را به عنوان حامی اصلی ملتی که از خود در برابر تجاوز دفاع می‏ کنند معرفی کرده است.

آمریکا از نظر اقتصادی هم برنده این جنگ است. تولیدکنندگان آمریکایی نفت و گاز از افزایش قیمت جهانی انرژی و خارج شدن روسیه از بازار آمریکا و احتمالاً چند نقطه دیگر پر مصرف دنیا بسیار خوشحال هستند. تولیدکنندگان زغال سنگ در آمریکا هم امیدوارند انقراضشان چند سال یا حتی چند دهه بیشتر به تعویق بیافتد. تولیدکنندگان سنگ آهن و فولاد هم از تحریم روسیه خوشنود هستند. کارخانجات اسلحه ‏سازی و هواپیماسازی هم امیدوارند میلیاردها دلار سفارش جدید دریافت کنند. تردیدی نیست که بخش قابل توجهی از برنامه صد میلیارد یورویی آلمان برای تقویت توان نظامیش، به شرکت‏های اسلحه‏ سازی آمریکا خواهد رسید.

اسرائیل؛ برخی گمان می‏ کنند اسرائیل در تنگنای بحران میان روسیه و آمریکا قرار دارد. اما وضعیت این قدرها هم برای اسرائیل بد نیست. اسرائیل امید دارد 600 هزار یهودی مقیم روسیه و 120 هزار یهودی اوکراینی به فلسطین اشغالی مهاجرت کنند. این جمعیت بزرگ، توان اقتصادی و انسانی قابل توجهی به اسرائیل اعطا می‏کند. به علاوه مساله فلسطین از مرکز توجه جهانی خارج شده و اسرائیل می‏تواند با خیال راحت بیشتری به اشغالگری و شهرک سازی ادامه دهد. حال که حداقل بهانه شهرک سازی جدید، اسکان بخشی از «آوارگان جنگی اوکراین» است. اسرائیل همین طور امیدوار به فروش بیشتر سلاح به اروپا و بقیه خریداران است. گرچه هنوز یک مشکل سیاسی وجود دارد: اسرائیل با ارسال تسلیحات ساخت خود به اوکراین موافقت نکرده و این نکته مانعی برای استقبال برای خرید تسلیحات جدید اسرائیلی است. امیدواری دیگر اسرائیل، توجه دوباره آمریکا و اروپا به برنامه بلندپروازانه صادرات گاز اسرائیل است. با تعطیلی طرح نورد استریم-2 و افق بلند مدت کاهش اتکای اروپا به گاز روسیه، امید اسرائیل در این زمینه هم دوباره احیا شده است. اسرائیل از بابت دیگری هم امیدوار است که با افزایش فشار بر مسکو، روسیه نیروهایش را از سوریه خارج کند و در نتیجه اسرائیل آزادانه ‏تر بتواند در سوریه عملیات کند و یا حتی دور جدیدی از جنگ داخلی در سوریه دربگیرد.

تایوان؛ تایوان از حمله روسیه به اوکراین احساس خطر کرده است اما به دلایلی دیگر فرصتی قابل توجه نصیب تایپه شده است. تایوان هشدار می‏ دهد ممکن است چین هم به این جزیره حمله کند و همین مساله، می‏تواند سیل کمک نظامی به تایوان را موجب شود. احتمالاً آمریکا و حتی برخی کشورهای اروپایی، خط قرمزهای چین برای فروش سلاح به تایوان را به کلی زیر پا بگذارند. اگر چین به روسیه نزدیکتر شود و تقابل آمریکا و اروپا با روسیه، به تقابل با چین و تحریم شرکت‏های چینی منتهی شود، خوشحالی تایوان افزون‏تر خواهد شد.

عربستان سعودی؛ عربستان همیشه از افزایش قیمت نفت خوشنود بوده است. خارج شدن روسیه از بازار جهانی نفت، عربستان را بیشتر خوشحال می‏ کند. فشار بر عربستان به خاطر جنگ یمن، به سبب منحرف شدن توجهات به سوی اوکراین هم کمتر خواهد شد. عربستان پاسخ درخواست آمریکا برای افزایش تولید نفت را به روشنی داده است: قرار دادن نام انصارالله در فهرست سازمان‏های تروریستی، حمایت از سعودی در جنگ یمن و حذف محدودیت در فروش سلاح به ریاض. بایدن به شدت تحت فشار است تا خواسته‏ های ریاض را بپذیرد.

مخالفین دولت سوریه؛ مخالفین بشار اسد در سوریه اکنون سر از پا نمی‏ شناسند. هر ضربه ‏ای که به روسیه وارد شود مانند آن است که به بشار اسد ضربه وارد شده است. آنها امیدوارند طولانی شدن جنگ اوکراین و استهلاک نظامی و اقتصادی روسیه، سبب شود تا نیروهای مسکو خاک سوریه را ترک کنند. در این صورت، ارتش سوریه در برابر خطر یک درگیری جدید بسیار آسیب‏پذیر خواهد بود. هر چند اپوزسیون دیگر آن قدرت گذشته را ندارند و قلمرو در کنترلشان تنها محدود به باریکه‏ای پیرامون ادلب است، اما هنوز زمینه درگیری و تنش در سوریه فراهم است و فقر و گرسنگی، محیط مستعدی برای پرورش نارضایتی و درگیری ایجاد کرده است.

طرفداران مقابله با تغییر اقلیم: هواداران محیط زیست شاید از برخی زمزمه‏ ها در مورد افزایش تولید نفت و گاز برای خنثی کردن تهدید انرژی روسیه خوشحال نباشند. همین طور حرف‏هایی که در مورد افزایش مصرف زغال سنگ زده می‏ شود امیدوارکننده نیست. با این حال، آمریکا و اروپا، چهار نعل در حال تاختن به سوی انرژی‏های نو و پاک به عنوان یک گزینه استراتژیک و امنیتی و نه صرفاً اقلیمی و زیست محیطی هستند. روسیه سعی بسیار داشت که حرکت جهان به سوی انرژی غیرفسیلی را کُند کند، اما حمله نظامی به اوکراین، عملاً سرعت هر چه بیشتری به این گذار در مصرف انرژی بخشید.

جهت ارجاع علمی: امین پرتو، « برندگان جنگ روسیه با اوکراین»، تاریخ انتشار در سایت مرکز: ۱۴۰۰/۱۲/21