گزارش نشست گروه جامعه و سیاست خارجی ترکیه
انتخابات ژوئن ۲۰۲۳ در ترکیه؛ وارسی آرایش حزبی
نشست علمی با موضوع «انتخابات ژوئن ۲۰۲۳ در ترکیه، وارسی آرایش حزبی» گروه جامعه و سیاست ترکیه پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با مشارکت گروه مطالعات ترکیه انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا روز دوشنبه 23 خرداد با سخنرانی دکتر اسدالله اطهری پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات خاورمیانه، دکتر رضا دهقانی دانشیار دانشکده مطالعات جهان و دکتر داریوش صفرنژاد کارشناس شورای راهبردی روابط خارجی و با مدیریت دکتر رضا صولت مدیر گروه مطالعات ترکیه انجمن ایرانی مطالعات غرب آسیا برگزار گردید.
در ابتدای این نشست دکتر رضا دهقانی، به ماهیت ائتلاف های حزبی فعلی در مقایسه با ائتلاف های دهه ۹۰ ترکیه پرداخت و گفت: در دهه ۹۰ آنچه در ترکیه حاکم بود، ژئوپلیتیک در جنگ سرد بود. احزاب دهه ۹۰ همواره خطر کودتا را احساس میکردند زیرا کودتا در ترکیه خیلی معمولی بود. در ترکیه سیاسیون نمیتوانستند یک دولت معتدل به وجود بیاورند؛ احزاب چپ و راست همواره با تهدید ژنرال های ترکیه مجبور به منحل کردن ائتلاف های حزب خوب میشدند. اما از سال ۲۰۱۶ و پس ازکودتا در ترکیه، ارتش بسیار ضعیف شد. ترکیه معمولا به عنوان کشور کودتا در تاریخ شناخته میشود. این پژوهشگر مسائل ترکیه تصریح کرد: تا قبل از روی کارآمدن حزب «عدالت و توسعه» گفتمان حاکم براساس «کمالیسم» بود که مدعی بود ما در اتمسفری از عدالت نفس میکشیم و بقیه احزاب ذیل آن فعالیت میکردند. اما بعد از روی کار آمدن «حزب عدالت و توسعه» گفتمان قویتری با عنوان گفتمان «نئوعثمانیسم» به وجود آمد. گفتمان اخوانی را میتوان نشات گرفته از این جریان دانست. این امر حاکی از عوض شدن شکل گفتمان است که با دهه ۹۰ ترکیه کاملا متفاوت است. گفتمان حاکم در دو دهه اخیر به سمت گفتمان های غربی سوق پیدا کرد. دو دهه از قدرتگیری حزب توسعه و عدالت گذشته و ما شاهد آرایش حزبی جدید در ترکیه هستیم و آن ائتلاف دو حزب بزرگ جمهور و ملت است.
دکتر داریوش صفرنژاد به عنوان سخنران دوم نشست با اشاره به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در سال آینده گفت: در حال حاضر از بین تمام گزینه های موجود در ترکیه از جمیع جهات انتخاب شدن اردوغان در این انتخابات به نفع ایران است و منافع ایران با حضور اردوغان بیشتر از گزینه های موجود در این عرصه تأمین میشود. وی افزود: ایران و ترکیه در حال حاضر در عرصه دوجانبه با یکدیگر همکاری دارند. در برخی از حوزه های منطقه ای با یکدیگر رقابت دارند و از دیگر سو در برخی دیگر از حوزه های منطقه ای دچار تقابل هستند که ما این موضوع را در بحث سوریه و یا گفتمان مقاومت مشاهده میکنیم.
وی با بیان اینکه اردوغان به همراه تیم خود برنامهریزی کرده اند که در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده میلادی پیروز شوند و به احتمال بسیار زیاد آنها با آرای نسبی به این هدف دست خواهند یافت، افزود: او در یک سال پیش رو حداکثر تلاش خود را میکند که در انتخابات ریاست جمهوری پیروز شود و به نظر میرسد که در انتخابات پارلمانی نیز به یک پیروزی ائتلافی به همراه حزبش دست پیدا کند. این کارشناس شورای راهبردی روابط خارجی در بخش دیگری از صحبتهای خود به تأثیر متغیرهای خارجی در روند تحولات ترکیه اشاره کرد و گفت: از جمله متغیرهای مهم در این زمینه بحث اتحادیه اروپا و ناتو است. در حال حاضر ترکیه به نوعی بازیگر نیابتی ناتو در مناطقی چون آسیای میانه و قفقاز است.
دکتر صفرنژاد همچنین یکی دیگر از مولفههای مهم در این زمینه را آمریکا دانست و گفت: در این مدت اردوغان همسویی کامل با آمریکا داشته ولی همکاری کامل نداشته است. این کارشناس مسائل ترکیه به تأثیرگذاری متغیر آلمان و ترک های مقیم آلمان اشاره کرد و افزود: آرای ترکهای مقیم اروپای غربی میتواند در این انتخابات و تعیین کاندیدای پیروز موثر باشد. وی با بیان اینکه همچنین موضوع کردها و علویها یکی دیگر از متغیرهای مهم در بحث انتخابات پیش رو در ترکیه است در بخش دیگری از صحبتهای خود افزود: علیرغم اینکه مخالفان لاییک سرسخت اردوغان او را به نوعی فرزند جمهوری اسلامی ایران میدانند ولی در ایران عدهای او را فرزند نااهل میدانند. این کارشناس مسائل ترکیه با اعتقاد بر اینکه روابط ایران و ترکیه در عرصه دوجانبه در طی این سالها با مشکلات جدی در زمینههای ارضی و مرزی مواجه نبوده است و مدل راهبردی در این حوزه همکاری است، افزود: در همین چارچوب شاهد توسعه روابط دو کشور در حوزههای مختلف از جمله اقتصادی بودهایم. صفر نژاد همچنین به مشترکات دو کشور در حوزههای دینی، قومی، مذهبی اشاره کرد و افزود: در کنار این اشتراکات ما با برخی از اقداماتی که اردوغان در منطقه انجام داده است دارای تقابل جدی هستیم که همان طور که اشاره شد موضوع سوریه یکی از این مسائل است.
وی همچنین با اعتقاد بر اینکه نگاه اردوغان به اسرائیل در روابط با این رژیم نگاه راهبردی نیست، در بخش دیگری از صحبتهای خود تأکید کرد: ما نباید ترکیه را برابر با اردوغان بدانیم. بالاترین میزان آرای اردوغان و حزبش حدود ۵۰ درصد از رأیدهندگان ترکیه بوده است و ۵۰ درصد جامعه ترکیه را کسان دیگر با عقاید متفاوت تشکیل میدهند. این کارشناس مسائل ترکیه همچنین با تأکید بر اینکه ما باید همکاری دوجانبه با ترکیه را به همکاری چندجانبه تبدیل کنیم، تصریح کرد: به نظرم از میان گزینههای موجود در جمع کاندیداهای احتمالی انتخابات ریاست جمهوری ترکیه از جمیع جهات برای ما اردوغان بهتر است و منافع ایران با حضور اردوغان تأمینتر خواهد بود. وی همچنین با بیان اینکه روابط دوجانبه ایران و ترکیه تابع روی کار آمدن هیچ حزب سیاسی در ترکیه نیست و این روابط همواره وجود داشته گرچه در مواقعی با فراز و نشیبهایی روبرو بوده است، خاطر نشان کرد: روابط ایران و ترکیه نباید لحظهگرا، تبلیغاتی و رسانهای باشد.