گروه مطالعاتی خلیج فارس
نقد و بررسی کتاب کالبدشکافی داعش
نشست چهار شنبه 20 مرداد 1395 گروه خلیج فارس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با عنوان «نقد و بررسی کتاب کالبدشکافی داعش؛ ماهیت، ساختار تشکیلاتی، راهبردها و پیامدها» با حضور آقای محمد علی مهتدی پژوهشگر ارشد پژوهشکده و کارشناس مسائل خاورمیانه و آقای سید علی نجات، نویسنده کتاب برگزار شد. در این نشست که مدیریت آن را آقای جواد حیران نیا دبیر گروه خلیج فارس بر عهده داشت، دکتر سید جواد صالحی مدیر گروه خلیج فارس و برخی از پژوهشگران مقیم و مهمان پژوهشکده و تعدادی از دانشجویان حضور داشتند.
در ابتدای این نشست آقای حیران نیا دبیر گروه خلیج فارس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه با اشاره به مباحث کلی مطرح در کتاب گفت: کتاب «کالبدشکافی داعش» به قلم «سید علی نجات» پژوهشگر پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه توسط مؤسسه ابرار معاصر تهران منتشر شده و با اینکه زمان کوتاهی از انتشار آن می گذرد به چاپ دوم رسیده که نشان از توجه مخاطبان به این اثر است.
وی در ادامه افزود: در چند دهه اخیر، خاورمیانه و شمال آفریقا کانون بحران‌های گوناگون و متعددی بوده است. در این میان، یکی از پدیده‌های نوینی که منطقه را با تنش و بحران مواجه ساخته، رشد و فعالیت گروه های تروریستی - تکفیری است. گسترش و فعالیت این گروه‌ها در حال حاضر یکی از مهم‌ترین معضلات منطقه استراتژیک خاورمیانه و شمال آفریقا به‌شمار می‌رود. علاوه براین، امروزه داعش علاوه بر تهدیدات منطقه‌ای و بین‌المللی، تهدیدی جدی نیز برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به‌شمار می‌رود. در همین راستا، شناخت و پیگیری ماهیت این گروه از نظر منافع حیاتی و امنیت ملی برای جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت بسیار است؛ از همین‌رو، کتاب حاضر در قالب ۹ فصل سعی دارد به پرسش های مهم ذیل پاسخ دهد: مبانی فکری و ایدئولوژیک این گروه از چه جریانی نشأت می گیرد؟ علل شکل گیری و صعود آن چیست؟ نقش قدرت های منطقه ای و بین المللی در افزایش قدرت داعش چیست؟ ساختار تشکیلاتی سازمان داعش به چه شکل است؟ این گروه از چه راهبرد و راه کنش هایی در میدان جنگ بهره می برد؟ استراتژی رسانه ای آن چیست و چه اهدافی را دنبال می کند؟ نیروهای فعال داعش چند هزار نفر و از کدام کشورها هستند؟
در ادامه این نشست سید علی نجات نویسنده کتاب «کالبدشکافی داعش» به تشریح ویژگی های کتاب خود پرداخت. وی در این خصوص گفت این کتاب توسط مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران در اسفند ماه ۹۴ به چاپ رسید و در تیر ماه ۹۵ به چاپ دوم خود رسیده است. این کتاب از ۲۴۷ صفحه و در قالب ۹ فصل سازماندهی شده است که سعی شده است تمامی مسائل توصیفی و تحلیلی مربوط به داعش از جمله، مبانی فکری و ایدئولوژیک، تاریخچه و نحوه شکل گیری، ساختار تشکیلاتی داعش و سران اصلی این سازمان، راهبرد و تاکتیک‌های نظامی آن، کانال های تامین منابع مالی، دلایل قوت و ضعف آن و سایر تحولات و مسائل دیگر مربوط به این سازمان مورد بررسی قرار گیرد.
آقای نجات در ادامه گفت: به اعتقاد من نگارش و تألیف چنین کتابی به دو دلیل از ضرورتهای تحقیق می باشد. نخست اهمیت موضوع داعش است؛ این سازمان در حال حاضر هم در کشورهای هم مرز با ایران حضور دارد و هم در کشورهای هم پیمان و متحد ایران در منطقه. از همین رو می توان گفت که داعش تهدیدی علیه امنیت ملی کشور ما به شمار می رود. در حقیقت، ایران از یک‌سو به دلیل اختلافات ایدئولوژیک و از سوی دیگر به دلیل حمایت از دولت عراق و سوریه یکی از مهم‌ترین دشمنان داعش به‌شمار می‌رود. این مسئله در بلند مدت میتواند دغدغه‌ای اساسی برای امنیت ملی ایران محسوب شود و همزمان عمق استراتژیک جمهوری اسلامی ایران را در منطقه به چالش بکشاند. به همین دلیل، شناخت ماهیت و اهداف داعش و ارایه راهکارهای مناسب به منظور مقابله و شکست آن از نظر منافع حیاتی و امنیت ملی برای ایران اهمیت بسیاری دارد.
وی افزود: ضرورت دوم تحقیق، به کمبود و فقر منبع به زبان فارسی در رابطه با این موضوع باز می گردد؛ اگر چه امروزه مقالات و کتاب های متعددی در مورد داعش منشر شده اند اما در زمان نگارش کتاب کالبدشکافی داعش، منابع فارسی جامعی در این زمینه در دسترس نبود.
در ادامه نویسنده کتاب به موانع و مشکلات تحقیق این کتاب اشاره کرد. وی علاوه بر مشکلاتی از جمله کمبود منابع به ویژه به زبان فارسی، به پویایی تحولات داعش و مشکلاتی مانند تغییر وضعیت میدان جنگ و مناطق تحت تصرف داعش اشاره کرد. آقای نجات، عدم دسترسی به برخی از آمارها از جمله تعداد دقیق نیروی انسانی و منابع مالی سازمان داعش را از دیگر موانع پژوهش ذکر نمود.
وی در تشریح ویژگی های کتاب مطرح کرد: این کتاب از حیث مسائل داخلی سازمان داعش کامل و جامع است. از منابع دست اول از جمله کتاب های نظریه پردازان سلفی جهادی از جمله کتاب «مدیریت توحش» ابوبکر ناجی و کتاب «یادداشت استراتژیک» عبدالله بن محمد استفاده شده است. در نهایت این کتاب دارای نثری روان است؛ بطوریکه استفاده آن را برای دانشجویان علوم سیاسی و روابط بین الملل آسان کرده است.
در ادامه این نشست آقای مهتدی با تشریح مشکلات نشر کتاب در ایران و کمبود منابع و کتب درباره موضوع داعش گفت: متاسفانه اکثر مطالب منتشر شده در داخل ایران درباره گروه تروریستی داعش برگرفته از منابع خارجی و بعضا صرفا یک ترجمه صرف است.
وی با تجلیل از کتاب کالبد شکافی داعش گفت: این اولین بار است که یک پژوهشگر درباره پدیده منطقه ای داعش که دارای ابعاد بین المللی است کتاب نوشته است و تقریبا موضوعی درباره داعش نیست که در این کتاب به آن پرداخته نشده باشد. ضمن اینکه که این کتاب صرفا یک کتاب آکادمیک نیست و دارای فکت ها و حقایق زیاد و منابع دقیقی است.
وی گفت در مسئله داعش و جنایت های آن بطور کلی دو دیدگاه وجود دارد. عده ای درغرب بیشتر به دنبال متهم کردن اسلام هستند و اسلام را زمینه ساز بروز داعش معرفی می کنند و از این پدیده در راستای پروژه اسلام هراسی استفاده می کنند.
این پژوهشگر ارشد مطرح کرد: عده ای هم در منطقه بر روی ابعاد سیاسی و امنیتی داعش کار می کنند و معتقد هستند غرب، آمریکا و انگلیس مسئول تولید داعش هستند. وی در ادامه افزود: تجربه و تحلیل خود من همه چیز را با استراتژی غرب در خاورمیانه برای تامین امنیت رژیم اسرائیل مرتبط می داند. بطوریکه غرب سعی کرده با ایجاد داعش تنها جبهه باقی مانده در برابر رژیم اسرائیل -سوریه و حزب االله- که مورد حمایت ایران هستند را هم با شکست مواجه کند. وی هدف غرب از حمایت غرب از تروریست ها در سوریه را بعد از شکست سال ۲۰۰۶ رژیم اسرائیل از حزب الله لبنان، محاصره و مهار سوریه و حزب الله لبنان در وهله اول به عنوان دو بازوی منطقه ای ایران و در مرحله دوم محاصره و مهار ایران خواند.
آقای مهتدی مغز متفکر ایجاد داعش را تل آویو خوانده که با هماهنگی قدرت های جهانی صورت گرفته است. برخی کشورهای عربی هم مسئول اجرایی کردن آن هستند. وی افزود: سازماندهی و اعزام ده ها هزار نفر از گوشه و کنار جهان به سوریه به بهانه انقلاب های عربی را بیانگر یک برنامه ریزی گسترده بین المللی در این خصوص دانست.
در پایان این نشست با پرسش و پاسخ حاضرین پایان یافت.
گزارش: پیمان یزدانی، عضو گروه خلیج فارس