اردوغان و نگاه به شرق

نخست ‌وزیر ترکیه در نخستین روزهای سال نو میلادی، برای تقویت و گسترش روابط اقتصادی و دفاعی به سه کشور شرق آسیا سفر کرد.  اين سفر به دعوت رسمي شينزو آبه، نخست وزير ژاپن، لي هسين لونگ، نخست وزير سنگاپور و نجيب تون عبدالرزاق، نخست وزير مالزي صورت گرفت. اردوغان  نگاه به شرق  را مجددا آغاز کرده است. این سیاست مستلزم فعال‌سازی بیشتر دیپلماسی ترکیه در شرق و جنوب شرق آسیاست. تعامل یک و دو‌جانبه نزدیک‌تر با روسیه و چین یکی از الزامات راهبردی سیاست نگاه به شرق است. تاکید بر روابط با ایران و عراق، نگاه جدید به روسیه، چین، پاکستان و سفر کنونی اردوغان به مالزی، ژاپن و سنگاپور را می توان در این چارچوب دانست.

هیاتی از وزیران، معاونان و مقام‌های ارشد دولتی نیز وی را در این سفر همراهی می کردند که شامل بولنت آرینچ، معاون نخست‌وزیر، احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه، نیهات زیبکچی ووزیر جدید اقتصاد بود. عصمت ییلماز، وزیر دفاع و تانر ییلدیز، وزیر انرژی ترکیه نیز در طول سفر به اردوغان پیوستند.

 در  ژاپن گفت وگو درباره روابط دوجانبه، مسائل منطقه ای  و بين المللي و همکاری های هسته ای و دفاعی تاسیس دانشگاه فنی ترکیه و  ژاپن و همکاری های مخا براتی و  بازديد از مركز ساخت ماهواره تركست در توكيو و ملاقات با آكي هيتو، امپراتور ژاپن از برنامه هاي اردوغان در ژاپن بود.

نخست وزيران دو کشور در پي مذاكرات ماه مي و اكتبر پارسال اين سومین باربود که با يكديگر گفتگو مي کردند. آبه گفت كه امسال نودمين سالگرد ايجاد روابط ديپلماتيك بين ژاپن و تركيه است. وي افزود كه اميدوار است اين روابط ديرينه را توسعه دهد.  اردوغان نيز در پاسخ به سخنان آبه گفت كه اين دو كشور بايد مبادلات ارزشمند دوستانه خود را ارتقا بخشند اين دو نخست وزير توافق كردند كه مذاكرات بر سر يك توافق نامه مشاركت اقتصادي به منظور آزاد سازي تجارت و خدمات را آغاز كنند.

 براساس توافق اين دو نخست وزير هر دو طرف بايد  بكوشند تا يك پيمان همكاري هاي هسته اي غير نظامي كه اجازه صادرات فناوري هسته اي ژاپن به تركيه را مي دهد،  به مورد اجرا در آورند، اين در حالي است كه يك كنسرسيوم ژاپني- فرانسوي موفق به يافت سفارش ساخت يك نيروگاه هسته اي در شمال تركيه شده است.در واقع در پی انعقاد قرار داد با روسیه در مورد ساخت اولین نیروگاه هسته ای ترکیه در شهر مرسین  قرار داد جدیدی میان ترکیه و ژاپن برای ساخت دومین  نیروگاه هسته ای در شهر سینوپ به امضا رسید که هزینه ان 22 میلیارد دلار بر اورد شده است.این قرار داد در آنکارا با حضور اردوغان و ابه به  امضا رسیده بود. این نیروگاه دارای 4 فاز بوده و سالانه 40 میلیارد کیلو وات ساعت برق تولید خواهد کرد.اولین فاز ان در سال 2023 فعال خواهد بود.
 
البته قرارداد مربوط به احداث نيروگاه هسته اي از سوي ژاپن در سينوپ ترکیه مشا جراتی را در ژاپن  دامن زده است. علت اين بحث اين  است که در قرارداد ماده اي وجود دارد که به ترکيه اجازه غني سازي اورانيوم و استخراج پلوتونیوم می‌دهد و اين موضوع نيز نگراني دستيابي ترکيه به تسليحات هسته اي را افزايش داده است. تانر ييلديز، وزير انرژي ترکيه که در این باره توضيحاتي ارائه می‌کرد، گفت:« ترکيه برنامه اي براي غني سازي اورانيوم در داخل ترکيه ندارد. متن اين قرارداد کاملاً به استفاده صلح آميز از انرژي هسته اي مربوط است.» ييلديز هنگام سفر از ژاپن به سنگاپور در هواپيما به سوالات خبرنگاران در اين خصوص پاسخ داد و گفت: «اين قرارداد در ژاپن و ترکيه به مجلس ارائه خواهد شد. ترکيه برنامه اي براي توليد سوخت هسته اي و غني سازي ندارد. ترکيه همانطور که فن آوري هسته اي را در صنايع بومي توسعه می‌دهد، مجبور است برخي از فن آوری‌ها را خريداري کند. غني سازي يک بحث جدا است. کشورهاي 1+5 غني سازي را انجام می‌دهند. حرف ما اين است،که در مورد تهيه سوخت هسته اي مشکلي نداريم. از سوي ديگر ترکيه عضو ناتو و سازمان ملل است. ترکيه در برابر بسياري از قراردادهاي بين المللي متعهد شده است.» وي در ادامه افزود براي بازگرداندن دانشمندان ترکيه اي که در خارج فعاليت دارند، پيشنهادهاي جذابي ارائه خواهد شد.

اردوغان در يك سخنراني در توكيو اظهار داشت كه طرح احداث نيروگاه اتمي در تركيه توسط شركت هاي ژاپني باعث تقويت روابط دو كشور خواهد شد. نيروگاه مذكور قرار است توسط يك كنسرسيوم مركب از شركت هاي ژاپني و فرانسوي در سينوپ واقع در ساحل درياي سياه احداث گردد. اردوغان اضافه نمود كه اين پروژه بطور قابل ملاحظه اي روابط اقتصادي في مابين را گسترش مي دهد و اين امكان فراهم مي گردد كه صنايع بيشتري در دو كشور با يكديگر ارتباط داشته باشند.  در زمینه همکاری و صنایع دفاعی   وزیر دفاع ترکیه به روزنامه «نیکئی» ژاپن گفت: آنکارا قرار است با کارخانه میتسوبیشی ژاپن برای ساخت موتور 1500 اسب بخار و سیستم گیربکس برای تانک‌های آلتای ترکیه همکاری داشته باشد. طبق این گزارش، ترکیه در ابتدا قرار است 250 واحد از این موتورها را بخرد و با تایید ژاپن، این تانک‌ها را به کشورهای دوست بفروشد.

 در  سفر رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه به ژاپن، هم چنین قرارداد مربوط به تاسیس دانشگاه فنی ترکیه و ژاپن به امضا رسید. تانر ییلدیز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه طی یک بیانیه کتبی در این زمینه اظهار داشت، کمیته ای در هر دو طرف به منظور بررسی و انجام اقدامات لازمه در خصوص تاسیس این دانشگاه تشکیل شده است ییلدیز ضمن اشاره به اینکه این دو کمیته در ماه دسامبر گذشته در ژاپن تشکیل جلسه دادند، اظهار داشت که در توکیو، یک قرارداد همکاری جهت تاسیس دانشگاه بین دو کشور ترکیه و ژاپن، توسط سفیران دوکشور و در حضور نخست وزیران به امضا رسید. تفاهمنامه براي تاسيس يك دانشگاه علوم در استانبول براي ايجاد راهي براي حضور مهندسان ژاپني در به شراكت گذاشتن دانش مربوط به تامين برق اتمي در جريان سفر اردوغان به ژاپن امضا شد.

ییلدیز همچنین اعلام کرد: "در این دانشگاه، نه تنها رشته مهندسی هسته ای بلکه رشته هایی چون: مهندسی برق، فناوری اطلاعات و مهندسی کامپیوتر، فیزیک کاربردی، مهندسی مکانیک، زیست شناسی مولکولی، شیمی، ریاضی و هوافضا تدریس خواهد شد. علاوه بر این در برنامه آموزشی این دانشگاه، رشته های علوم اجتماعی نیز گنجانده خواهد شد. علاوه بر این شعبه ای از این دانشگاه در منطقه سینوپ ترکیه تاسیس شده و در اینجا به مهندسین آموزش داده خواهد شد. هدف ما تنها استفاده از یک انرژی هسته ای امن نبوده بلکه میخواهیم با فراگیری آموزش، تکنولوژی و صنایع این انرژی از فرهنگ استفاده از آن نیز برخوردار شویم.

همکاری ترکیه و ژاپن در زمینه مخابراتی رمینه دیگری برای گسترش همکاری با یکدیگر است. در این مورد شركت الكترونيكي ميتسوبيشي سه سال قبل سفارش ساخت دو ماهواره مخابراتي را از طرف تركيه دريافت نمود. در مراسمي نمادين و قبل از تحويل يك دستگاه ماهواره مخابراتي تكميل شده، آقاي اردوغان نخست وزير تركيه در محل سايت كارخانه مذكور در شهر كاماكورا در استان كاناگاوا، حضور يافت و طرفين بر تقويت همكاري¬هاي مشترك تاكيد نمودند. نخست وزير تركيه ابراز اميدواري نمود پروژه-هاي تحقيقاتي در زمينه هوا- فضا كه با همكاري طرف ژاپني در حال اجرا است، بيش از گذشته توسعه و گسترش يابد. وی پس از دیدار با مدیرکل این کارخانه و در مراسم تحویل ماهواره به همراه 7 وزیر کابینه شرکت کرد. اردوغان گفت پروژه مزبور نشانگر بارز موفقیت فعالیت‌های مشترک در زمینه هوانوردی، فضانوردی و فناوری با ژاپن می‌باشد.در حال حاضر سیگنال‌های برنامه های تلویزیونی و اطلاع رسانی ماهواره های ما به تمامی اروپا و بخشی اعظمی از آسیا می‌رسد. در سایه این ماهواره برنامه های تلویزیونی و سیگنال‌های اطلاع رسانی ماهواره ای مان به کل قاره افریقا نیز خواهد رسید. ماهواره به پایگاه پرتاب در قزاقستان انتقال داده شده و در تاریخ 15 فوریه با راکت پروتون به فضا پرتاب خواهد شد». آقاي يامانيشي رئيس شركت الكترونيكي ميتسوبيشي نيز اظهار داشت اين شركت قصد دارد با محوريت تركيه پروژه¬هاي مخابراتي و راديو- تلوزيوني خود را در كشورهاي خاورميانه تقويت نمايد. شايان ذكر است تركيه قصد دارد تا سال 2018 اولين ماهواره ساخت داخل خود را تكميل نمايد.

امضای قرارداد مبارزه با ترور با سنگاپور

 اردوغان بعد از 18 سال اولین نخست وزیر ترکیه است که از سنگاپور دیدن می کند. برخی از مقام‌های ارشد ترکیه و نیز هیأتی متشکل از 80 بازرگان این کشور اردوغان را در سفرش به سنگاپور همراهی می‌کردند.

وزارت امور خارجه سنگاپور با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: نخستین سفر رسمی رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه به سنگاپور نشان‌دهنده روابط رو به‌ رشد میان دو کشور است .  نخست وزیر اردوغان در سنگاپور، دومین ایستگاه سفر خارجی خود بعد از ژاپن، تفاهم نامه همکاری در زمینه مبارزه با ترور امضا کرد. دو کشور در راستای آغاز مذاکرات تجارت آزاد و افزایش پروازها از ترکیه به سنگاپور تصمیم گرفتتند.

پس از دیدار دو نخست وزیر، آن ها در یک کنفرانس خبری مشترک شرکت کرد. نخست وزیر سنگاپور اعلام کرد در زمینه آغاز مذاکرات و انعقاد قرارداد تجارت آزاد میان دو کشور به وزیران اقتصاد دستورات لازم داده شد. وزرای دارایی نیز تماس‌های منظمی در خصوص همکاری‌های مالی انجام خواهند داد. نخست وزیر اردوغان نیز ضمن اشاره به اهمیت امضای تفاهم نامه همکاری در زمینه مبارزه با ترور گفت: «ترکیه و سنگاپور به لحاظ موقعیت استراتژیک، فرصتی برای همدیگر محسوب می‌شوند و متمم یکدیگر هستند  به طوری که حجم تجارت خارجی دو کشور  در سال های  گذشته به 2/1 میلیارد دلار افزایش یافته ابود، ولی بعداً به علت بحران جهانی تا 650 میلیون دلار کاهش یافت. اکنون افزایش حجم تجاری به 5-3 میلیارد دلار را هدف‌گذاری کرده‌ایم. زیرا ما اراده و توان لازم برای تحقق این هدف را حائز هستیم. در سنگاپور 700 شهروند ترک زندگی می‌کنند و احتمال می‌رود این رقم افزایش یابد. از این رو باید مسیر پرواز مستقیم میان دو کشور را هموار کنیم. وزرای ما در چارچوب اصل برد – برد، مذاکرات در خصوص امضای قرارداد تجارت آزاد را به سرعت آغاز خواهند کرد. "بولنت آرينچ" معاون نخست وزير ترکيه که در سفر اردوغان به کشورهاي خاور دور با وي همراهي می‌کند،‌ طي توضيحاتي در رابطه با تماس‌های اردوغان در سنگاپور، اظهارداشت: «‌نخست وزير ترکيه در ديدار با مقامات سنگاپور جهت ميانجيگري اين کشور در درگیری‌های ميان بوديست ها و مسلمانان در ميانمار درخواست به عمل آورد».

آخرین توقفگاه رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه در چارچوب سفر به سه کشور خاور دور، مالزی بود. سفر اردوغان به مالزی در پاسخ به دعوت محمد نجیب همتای وی صورت گرفت. خبرگزاری رسمی مالزی «برناما» اعلام کرد اردوغان را در این سفر هیئتی متشکل از نود و هفت نفر از جمله معاون نخست وزیر ، وزیر امور اتحادیه اروپا ، وزیر اقتصاد، وزیر انرژی و محیط زیست و وزیر جوانان و ورزش ترکیه همراهی می کردند.همچنین سفر اردوغان به مالزی همزمان با پنجاهمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک بین دو کشور در سال 1964 صورت گرفت. البته وی پیش از این در سال 2003 از مالزی دیدار کرده بود. نخست وزیر ترکیه از سوی "نجیب تون رزاق" نخست وزیر مالزی طی مراسم رسمی مورد استقبال قرار گرفت. اردوغان سپس با همتای مالزیایی دیدار دوجانبه انجام داد وزارت امور خارجه مالزی قبلا اعلام کرده بود که در ملاقات دو نخست وزیر موضوعات سیاسی ، تجاری و سرمایه گذاری ، توریسم و مسائل آموزشی و دفاعی و همچنین سایر مسائل منطقه ای و بین المللی مورد بحث قرار خواهد گرفت . در دیدار بین هیأت ها برنامه همکاری استراتژیک بین دو کشور به امضا رسید.

مالزی و ترکیه نقاط نکات مشترک زیادی با هم دارند از جمله اینکه هر دو، کشورهای جدید صنعتی شده هستند، طبقه متوسط در آن ها غالب و بورزوازی مسلمان در ان نقش مهمی ایفا می کند. حضور در نشست كاري تركيه- مالزي و سخنراني در كنفرانسي كه از سوي بنياد تحقيقات مالزي و مدرسه رزاق ترتيب يافت از ديگر برنامه هاي اردوغان در مالزي بود.    

اردوغان گفت: "اعلام سال ۲۰۱٤ در ترکیه به عنوان سال مالزی و در مالزی به عنوان سال ترکیه کاری پر مفهوم خواهد بود." نخست وزیر ترکیه با بیان اینکه نهمین  دور توافقنامه تجارت آزاد بین دو کشور در ماه ژانویه به پایان خواهد رسید نخست وزیر مالزی را به ترکیه دعوت کرد و برای امضای توافقنامه در ماه آوریل ابراز امیدواری کرد.

 پس از دریافت دکترای افتخاری  ازدانشگاه بین المللی اسلامی مالزی ا نخست وزیر ترکیه در کنفرانسی با موضوع "منطقه آسیا- پاسیفیک و ترکیه" که از سوی مدرسه رزاق و بنیاد تحقیقات مالزی ترتیب یافته بود شرکت کرد.

نیهاد زیبکجی وزیر اقتصاد ترکیه اعلام داشت توافق حاصله با سنگاپور، مالزی و ژاپن پیرامون امضای قرار داد تجارت آزاد کمک زیادی به تجارت خارجی ترکیه خواهد نمود.

زیبکجی با تاکید براینکه افزایش حجم تجاری با ژاپن که در حال حاضر سه و نیم میلیارد دلار است به ده میلیارد دلار مورد هدف است گفت می خواهیم حجم تجاری مان با سنگاپور را به ۵ الی ۶ میلیارد دلار افزایش بدهیم. همچنین حجم تجاری مان با مالزی را که در حال حاضر ۶۰۰ میلیون دلار است، به ۵ میلیارد دلار خواهیم رساند.

در مجموع سفر اردوعان و هیئت همراه به ژاپن و سنگاپور و مالزی به نوعی سیاست نگاه به شرق را نشان می دهد.البته این سیاست جایگزین نگاه به غرب نیست.بلکه نگاه متوازن به شرق و غرب است. ترکیه در عصر حزب عدالت و تو سعه  از همه ظر فیتهای خود برای دستیابی به این هدف استفاده می کندو تعمیق و گسترش روابط با  کشورهای مذکور در همین راستاست.این در واقع  به نوعی سیاست خارجی متوازن است.