ارزیابی تهدیدات تروریستی سالهای 2019-2021

مترجم: مصطفی خالق پور، پژوهشگر مهمان و عضو گروه مطالعات تروریسم نوین

گزارش ارزیابی تهدیدات تروریستی[1] توسط جمعی از راهبردنویسان مرکز بین‌المللی مبارزه با تروریسم[2] (ICCT) نگاشته شده است. این مرکز بین‌المللی، مؤسسه‌ای مستقل است که در زمینه‌ی مبارزه مؤثر با تروریسم، به سازمان‌های دولتی و غیردولتی، مشاوره و راهکار می‌دهد. حوزه‌های اصلی فعالیت مرکز مقابله با افراط‌ گرایی خشونت‌ آمیز، پراکندگی جغرافیایی تروریست‌ها و قربانیان تروریسم است.

ICCT در سال ۲۰۱۹ نیز گزارشی را با همین عنوان منتشر کرد. حوزه جغرافیایی مورد ارزیابی هر دو گزارش مشترک است. علاوه بر این در هر دو گزارش، تهدید تروریستی از جانب ۴ گروه تروریستی با ایدئولوژی‌های جهادگرایی، چپ افراطی، راست افراطی و ناسیونالیست – قومی مورد ارزیابی قرار گرفته است؛ با این تفاوت که گزارش حاضر دوره‌ی زمانی دو ساله (سپتامبر ۲۰۱۹ تا آگوست ۲۰۲۱) را دربرمی‌گیرد، در حالی که گزارش قبلی به ارزیابی تهدید تروریستی قبل از سال ۲۰۱۹ می‌پزدازد. داده‌های نیز از گزارش سالانه‌ی روند و وضعیت تروریسم در اتحادیه اروپا[3] جمع‌آوری شده است.

در مقدمه گزارش چنین آمده است: چیزی که می‌توان بیان کرد، این است که تهدید تروریستی به طور مستمر در حال تغییر است و خود را با تحولات سازگار می‌کند. با وجود این، تصدیق ماهیت سیال تهدید تروریستی کافی نیست؛ ما باید برای فهم آنچه که این تغییرات متضمن آن است و نیز آنچه که برای تلاش‌های ما برای مقابله با تروریسم اهمیت دارد، تلاش کنیم. این گزارش با استفاده از داده‌هایی درباره تعداد، توزیع جغرافیایی و روش عمل حملات تروریستی و نیز داده‌هایی درباره جنگجویان تروریست خارجی بازگشتی و نیز بازداشت‌شدگان مرتبط با تروریسم، تلاش می‌کند تا مرتبط‌ترین روندها و الگوها را در این حوزه شناسایی کند و ارزیابی خود را درباره آنچه که می‌تواند از این الگوها و روندها تفسیر کند، ارائه دهد. در واقع این گزارش دیدگاهی تجربی در مورد وضعیت اخیر تهدید تروریستی ارائه می‌دهد.

گزارش به لحاظ جغرافیایی ۳۱ کشور را (استرالیا، اتریش، بلژیک، بلغارستان، کانادا، کرواسی، قبرس، دانمارک، استونی، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایتالیا، ژاپن، لوکزامبورگ، مالت، هلند، نیوزلند، نروژ، لهستان، پرتغال، رومانی، اسلواکی، اسلوونی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، انگلستان و آمریکا) پوشش می‌دهد.

گزارش از ۴ بخش اصلی تشکیل شده است. بخش نخست به حملات تروریستی می‌پردازد؛ اینکه این حملات در کدام کشورها اتفاق افتاده است، از چه نوع سلاحی در این حملات استفاده شده است، چه تعداد افراد در این حملات کشته یا مجروح شده‌اند و اینکه عاملان حملات تروریستی به چه نوع ایدئولوژی‌ای وفادار بوده‌اند.

گزارش در بخش دوم بر پدیده‌ی جنگجوی تروریستی خارجی متمرکز است. با وجود این که تعداد جنگجویان تروریست خارجی از چند سال پیش تاکنون تغییری نکرده و به همان شکل باقی مانده است، اما در مورد بازگشت آن‌ها هنوز سوالات بی‌پاسخی وجود دارد: اینکه آیا آن‌ها اصلا برگشته‌اند و اگر جواب مثبت است چگونه برگشته‌اند؟ آیا آن‌ها با ابتکار عمل و اختیار خود به کشورهای‌شان برگشته‌اند یا توسط کشورهایی که در آنجا زندانی بوده‌اند، به گشور زادگاه خود تحویل داده شدند؟

بخش سوم گزارش در مورد بازداشتی‌های با اتهامات مرتبط با تروریسم (تأمین مالی تروریسم، جذب نیرو، گسترش تبلیغات و غیره) است. نویسندگان گزارش در این بخش به دنبال این هستند که این بازادشت‌ها در کجا اتفاق افتاده است و ایدئولوژی عاملان آن‌ها چه بوده است. بخش پایانی گزارش به ارزیابی سطح تهدید تروریستی در مقایسه با گزارش سال ۲۰۱۹ می‌پردازد. خلاصه یافته‌های گزارش به شکل زیر است:

تروریسم افراطی چپ رایج‌ترین و همچنین دارای کمترین میزان تلفات شکل تروریسم است. با وجود آن‌که تروریست‌های افراطی چپ مسئول تقریباً نیمی از حملات تروریستی هستند، اما تنها بخش اندکی از قربانیان در حملات چپ افراطی کشته شدند. حملات تروریستی جهادی و راست افراطی کمتر اتفاق افتاده است، اما میزان تلفات بسیار بالایی داشتند.

فرانسه و آلمان حملات تروریستی زیادی را متحمل شدند. در میان کشورهای بررسی‌شده، فرانسه و آلمان از جمله کشورهایی هستند که براساس میزان جمعیت در مقوله‌بندی این گزارش جزو کشورهای بزرگ‌تر(اندازه جمعیت) دسته‌بندی شده‌اند؛ بنابراین می‌توان انتظار حملات تروریستی بیشتری را در آنجا نسبت به کشورهای کوچک‌تر داشت. با وجود این، حملات در فرانسه و آلمان بیش از حد انتظار بود؛ به عبارت دیگر حملات ترویستی در فرانسه و آلمان بیشتر از آنچه که بر اساس میزان جمعیت آن‌ها انتظار می‌رفت، رخ داده است.

بین ایدئولوژی عاملان و سلاح‌هایی که در حملات تروریستی استفاده می‌کنند، رابطه وجود دارد. البته الگویی سرراست و صریح وجود ندارد، اما اکثر تروریست‌های افراطی چپ اقدام به آتش سوزی یا استفاده از بمب‌های آتش‌زا می کنند، در حالی که بیشتر گروه‌های تروریستی جهادی از سلاح‌های سرد (بیشتر چاقو) و بیشتر افراط‌گرایان دست راستی از سلاح گرم استفاده می‌کنند.

تعداد دستگیری‌های مرتبط با تروریسم بین سال‌های 2018 تا 2020 کاهش یافته است. در هشت کشور با داده‌های قابل مقایسه، تعداد کلی دستگیری‌ها بین سال‌های 2018 و 2020 به نصف کاهش یافته است. بر اساس داده‌های یوروپل‌[4]، در اتحادیه اروپا، تعداد دستگیری‌های مرتبط با گروه‌های جهادی، در مقایسه با سال‌های گذشته، بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است. همین روند را می‌توان در دستگیری‌های مربوط به گروه‌های افراطی دست چپی مشاهده کرد.

گستره‌ی بازداشت و دستگیری با اتهامات مرتبط با تروریسم، کشورهای مختلفی را دربرمی‌گیرد؛ با وجود این الگوهای جغرافیایی نیز دارد. بیشتر بازداشت‌های تروریست‌های افراطی چپ در جنوب اروپا اتفاق افتاد؛ ایتالیا و یونان سر هم ۷۳ درصد را به خود اختصاص دادند. بیشتر دستگیری‌های با ظن تروریسم قومی - ناسیونالیستی در ایرلند شمالی رخ داده است (۸۴ درصد).. دستگیری‌های مرتبط با افراط‌گرایی جناح راست عمدتاً در ایالات متحده و آلمان به وقوع پیوست که مجموعاً شصت درصد از دستگیری‌های این دسته را تشکیل می‌دهند. با وجود پراکندگی دستگیری‌های مرتبط با گروه‌های جهادی در سراسر اتحادیه اروپا، 38 درصد آن در فرانسه صورت گرفته است.

تعداد جنگجویان تروریست خارجیِ بازگشتی نسبت به آن تعدادی که در خارج ماندند و به کشور خود برنگشتند، بسیار کم است. 4020 جنگجوی تروریست خارجی از کشورهای مورد ارزیابی استرداد نشدند (از جمله کشته‌شدگان، اسرا، و آن‌هایی که آزاد شدند) تنها ۷۹ نفر به کشور خود برگشتند. این تفاوت چندانی با روندی که در سال های اخیر دیده شده است، ندارد.

زنان تروریستِ خارجی به طور قابل توجهی بیشتر احتمال دارد که به کشور خود بازگردند یا به کشورشان بازگردانده شوند تا مردها. در همه کشورهایی که بررسی کردیم، تروریست‌های خارجی بازگشته بیشتر زن بوده‌اند. برخی از سیاست‌های دولتی که از بازگرداندن کودکان و در نتیجه زنان حمایت می‌کنند، به دلیل عدم تمایل دولت ها به جدا کردن کودک از مادر، در این مورد مؤثر بوده است.

احتمال بازگشت تروریست‌های خارجی، به عنوان بخشی از ترتیبات رسمی استرداد، بسیار بیشتر است تا از طریق سفرهای غیررسمی/غیرقانونی برون مرزی: ۹۱ درصد از آن‌هایی که بین سپتامبر ۲۰۱۹ تا آگوست ۲۰۲۱ به خانه برگشته‌اند، از طریق بازگرداندن رسمی و توافقات استرداد بود. تنها 9 درصد با اراده و به ابتکار خود بازگشتند.

Source; 

Teun van Tongen , et al , Terrorist Threat Assessment , 2019 -2020, ICCT, February 2022.

جهت ارجاع علمی: تون ون تانگن،«ارزیابی تهدیدات تروریستی سالهای 2019-2021»، مترجم: مصطفی خالق پور، تاریخ انتشار در سایت مرکز: 1400/23/11